فراخوان جایزه دیتاژورنالیسم دقیقه 1403 

علیرضا کدیور

علیرضا کدیور

دانش‌آموختۀ آمار و تحلیلگر داده

تحلیل انتقادی عملیات کربلای۴ و نگاهی به آمار شهدا

بررسی آمار روزانه تعداد شهدای ایران نشان می‌دهد حساسیت افکار عمومی درباره عملیات کربلای ۴ به هیچ رو بی دلیل نبوده است. تعداد شهدای ایران در روز دوم عملیات کربلای چهار با تمامی روزهای دیگر جنگ متمایز بوده است.

ایران و اشتغال پساکرونا

مطابق گزارش‌های مرکز آمار ایران، تعداد شاغلین کشور از ابتدای سال ۱۴۰۱ به بعد نسبت به زمان‌های مشابه خود در سال قبل با افزایش همراه بوده است. اما این افزایش چیزی جز روند طبیعی بازیابی مشاغل بعد فروکش کردن خطرات همه‌گیری نبوده و نمی‌توان آن را به عملکرد مثبت اقتصاد ایران نسبت داد. آمار مشاغل در اکثریت قاطع کشورهای جهان در سال‌های پس از کرونا بازیابی شده و از مقدارهای قبل از آن فراتر رفته است. عملکرد اقتصاد ایران در بازیابی مشاغل از دست‌رفته در دوران کرونا در مقایسه با سایر کشورها جزو ضعیف‌ترین عملکردها در دنیا بوده است.

نابرابری در وضعیت سواد اقوام ایرانی

گزارش‌ پدیده‌هایی مانند افراد بی‌شناسنامه، بازماندن کودکان از تحصیل و ترک تحصیل کودکان و نوجوانان در بعضی نقاط کشور مانند سیستان و بلوچستان و نمونه‌های دیگری مانند آن در سال‌های اخیر، پرسش‌هایی کلی‌تر را درباره امکان وجود برخی تمایزهای نهادینه بین اقوام در افکار عمومی مطرح کرده است.
تفاوت‌های سیستماتیک میان گروه‌های اجتماعی یکی از موضوعات مهم در علوم اجتماعی است. مطالعه این تفاوت‌ها از آن رو اهمیت دارد که می‌تواند نمایانگر تبعیض‌های ریشه‌دار در جوامع و حکومت‌ها باشد. آیا تفاوت معناداری در شاخص‌های توسعه انسانی در میان قومیت‌های ایرانی وجود دارد؟ در کدام یک از شاخص‌های توسعه چنین تمایزهایی وجود دارد؟ اگر چنین شکاف‌هایی وجود دارد، آیا با گذشت زمان ترمیم شده یا افزایش یافته است؟
این مطالعه تلاش می‌کند تا با تمرکز بر آمار گویشوران زبان‌ها و شاخص وضعیت سواد، فتح بابی برای بررسی روابط موجود بین شاخص‌های توسعه انسانی و اقوام ایرانی باشد و فرضیه‌ها و پرسش‌هایی را در این‌باره طرح کند.

ترکیه پساعثمانی در آستانه صدسالگی

چرا مکانیزم‌های گردش قدرت در ترکیه همچنان کار می‌کنند و علی رغم فراز و نشیب بسیار هیچ‌گاه به کلی کنار گذاشته نشده‌اند؟
پاسخ به این پرسش به ما کمک می‌کند تا آن را در مورد ایران نیز از منظری تازه مطرح کنیم، چرا که با وجود برخی شباهت‌های تاریخی بین ایران و ترکیه، در ایران هیچ‌گاه ساختار پایدار و قابل اتکایی برای چرخش قدرت و حل منازعات سیاسی‌اجتماعی به وجود نیامده است.

چرا «نه به اعدام!» رو به رشد است؟

حساسیت مجازات مرگ به اندازه‌ای زیاد است که در بسیاری از کشورهای جهان، از آمریکای جنوبی و شمالی گرفته تا اروپا و اقیانوسیه و آسیا آن را به طور کلی کنار گذاشته‌اند. بررسی تاریخی این پدیده در کشورها نشان می‌دهد که با جریانی ریشه‌دار و رو به رشد برای کنترل و توقف مجازات اعدام در دنیا مواجه هستیم.
در این مقاله، شیوه مواجهه کشورها با پدیده مجازات مرگ به صورت آماری مورد بررسی قرار گرفته، سپس استدلال‌های «نه به اعدام!» بازگو شده و در انتها رابطه افکار عمومی با مجازات اعدام مورد بررسی قرار گرفته است.

بحران نمایندگی سیاسی در ایران

برای تبیین اعتراضات ۱۴۰۱، باید علاوه بر علت‌های اجتماعی انباشت نارضایی‌ها، سراغ علت‌هایی رفت که نقش‌آفرینی‌شان در سال‌های اخیر به صورت ویژه افزایش یافته باشد. این مقاله تلاش کرده تا با تحلیل ریزش آرای انتخاباتی در سال‌های اخیر و مقایسه مقادیر آن در نقاط معترض و غیر‌معترض، از بین رفتن «نمایندگی سیاسی» را به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل برای فهم چراییِ بروز، تداوم و تشدید این اعتراضات و بعضا به خشونت کشیده شدن آن پیشنهاد کند. این رویکرد توضیح می‌دهد که چگونه اعتراضی با خاستگاه اجتماعی یکمرتبه توانست به موضوعات دیگر سرایت کند و در نقاط مختلف کشور از سیستان و بلوچستان تا آذربایجان غربی و کردستان گسترده شود.

میثاق نخستین و حق تعیین سرنوشت

چرا تغییر گرایش‌های سیاسی در دولت‌ها باعث جلوگیری از بروز اعتراض نمی‌شود؟ آیا مناقشه‌ای فراتر از مناقشات سیاسی رایج میان بخش‌هایی از مردم و حکومت در جریان است؟ احتمال اینکه پاسخ به پرسش‌های فوق مثبت باشد، به دو دلیل در افکار عمومی مطرح است: تغییرات نسلی و گفتمان مقابله با معترضین
در این مقاله استدلال تعیین سرنوشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی ۱۲ بهمن ۵۷ بهشت زهرا با بیانی آماری بازخوانی شده است.

تلاش‌هایی برای رتبه‌بندی دانشگاه‌های کشور از نگاه جامعه

در این مقاله داده‌های بیش از ۱۳۵۰ کارنامه‌ کنکور و نتایج انتخاب رشته آن‌ها در کنار یکدیگر مورد پردازش و تحلیل قرار گرفته است.
از جمله مواردی که از این داده‌ها قابل استخراج است نمونه‌ای از رتبه‌هایی است که در سه سال گذشته به صورت متوسط منجر به قبولی در برخی از رشته‌ها و دانشگاه‌ها شده‌اند. جداولی که در این قسمت عرضه شده با برخی ملاحظات می‌تواند برای کسانی که در حال انتخاب رشته هستند نیز کاربرد داشته باشد.
علاوه بر این، مقدار متوسط رتبه‌های مذکور به عنوان شاخصی اولیه برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها از نگاه جامعه پیشنهاد شده است؛ اگرچه داده‌های در دست برای این کار کافی به نظر نمی‌رسد.
اما مهم‌ترین بخش مقاله در واقع بخش پایانی آن است که به تحلیل رابطه رتبه منطقه و رتبه کل می‌پردازد. این تحلیل نشان می‌دهد نظام سهمیه‌بندی کنکور آنچنان که تصور می‌شود در تمامی گروه‌های آزمایشی عملکردی در راستای ارتقای عدالت اجتماعی ندارد.
به نظر می‌رسد تحلیل داده‌های بیشتری در این باره، پرده از نکات مهم بیشتری در ارتباط با نظام ارزشیابی کنکور بردارد. به همین سبب انتشار عمومی داده‌های ادوار مختلف کنکور ضرورت دارد. با این حال، سازمان سنجش هیچ‌گاه نسبت به انتشار عمومی این داده‌ها اقدام نکرده و لازم است با این کار امکان بررسی جدی‌تر نظام ارزشیابی کنکور را فراهم کند.

۳۰% کاهش تلفات جانی تنها در ۲۰۰ روز !

در اردیبهشت ۱۴۰۱ شهرداری تهران تابلوهای تبلیغاتی شهر را برای ارائه دستاوردهای ۲۰۰ روزه خود در اختیار گرفت. آنچه بیش از تاکید خستگی‌ناپذیر بر برندینگ جلب نظر می‌کرد، استفاده از عدد و آمار برای ارائه دستاوردها بود.
این تابلوهای تبلیغاتی نکات آموزنده‌ای را درباره شیوه‌های گزارش‌دهی با استفاده از اعداد در بر می‌گیرند که حیف است فرصت را مغتنم نشماریم و به آن‌ها نپردازیم.
این یادداشت ضمن تشکر از شهرداری محترم تهران برای برگزاری کلاس درسی به وسعت یک شهر، شما را به مرور یکی از پایه‌ای‌ترین درس‌های آمار دعوت می‌کند: «چگونه با آمار دروغ بگوییم»

داستان بزرگ‌ترین اعتیاد جهان

کورت وونه‌گات طنزپرداز و رمان‌نویس مشهور آمریکایی وقتی در ۸۲ سالگی در اوج تجربه نویسندگی قرار داشت احوال و افکارش را در «مرد بی‌وطن» آخرین کتاب خود شرح داد. او در بخشی از این کتاب تجربیاتش با مواد مخدر را بازگو می‌کند و پس از اشاره به حالاتش هنگام مصرف هر یک از آن‌ها از بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان پرده‌برداری می‌کند:

«اجازه دهید تجربه‌ای را با شما در میان بگذارم. من یک بار چنان بالا رفتم که حتی با علف و الکل و کِرک و کوکائین و ال‌اس‌دی و هروئین هم نمی‌شد به گردش رسید. این تجربه مربوط به زمانی بود که … »

اگر می‌خواهید بدانید بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان چیست و چرا این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

جنگ

تحلیل انتقادی عملیات کربلای۴ و نگاهی به آمار شهدا

بررسی آمار روزانه تعداد شهدای ایران نشان می‌دهد حساسیت افکار عمومی درباره عملیات کربلای ۴ به هیچ رو بی دلیل نبوده است. تعداد شهدای ایران در روز دوم عملیات کربلای چهار با تمامی روزهای دیگر جنگ متمایز بوده است.

اقتصاد

ایران و اشتغال پساکرونا

مطابق گزارش‌های مرکز آمار ایران، تعداد شاغلین کشور از ابتدای سال ۱۴۰۱ به بعد نسبت به زمان‌های مشابه خود در سال قبل با افزایش همراه بوده است. اما این افزایش چیزی جز روند طبیعی بازیابی مشاغل بعد فروکش کردن خطرات همه‌گیری نبوده و نمی‌توان آن را به عملکرد مثبت اقتصاد ایران نسبت داد. آمار مشاغل در اکثریت قاطع کشورهای جهان در سال‌های پس از کرونا بازیابی شده و از مقدارهای قبل از آن فراتر رفته است. عملکرد اقتصاد ایران در بازیابی مشاغل از دست‌رفته در دوران کرونا در مقایسه با سایر کشورها جزو ضعیف‌ترین عملکردها در دنیا بوده است.

آموزش

نابرابری در وضعیت سواد اقوام ایرانی

گزارش‌ پدیده‌هایی مانند افراد بی‌شناسنامه، بازماندن کودکان از تحصیل و ترک تحصیل کودکان و نوجوانان در بعضی نقاط کشور مانند سیستان و بلوچستان و نمونه‌های دیگری مانند آن در سال‌های اخیر، پرسش‌هایی کلی‌تر را درباره امکان وجود برخی تمایزهای نهادینه بین اقوام در افکار عمومی مطرح کرده است.
تفاوت‌های سیستماتیک میان گروه‌های اجتماعی یکی از موضوعات مهم در علوم اجتماعی است. مطالعه این تفاوت‌ها از آن رو اهمیت دارد که می‌تواند نمایانگر تبعیض‌های ریشه‌دار در جوامع و حکومت‌ها باشد. آیا تفاوت معناداری در شاخص‌های توسعه انسانی در میان قومیت‌های ایرانی وجود دارد؟ در کدام یک از شاخص‌های توسعه چنین تمایزهایی وجود دارد؟ اگر چنین شکاف‌هایی وجود دارد، آیا با گذشت زمان ترمیم شده یا افزایش یافته است؟
این مطالعه تلاش می‌کند تا با تمرکز بر آمار گویشوران زبان‌ها و شاخص وضعیت سواد، فتح بابی برای بررسی روابط موجود بین شاخص‌های توسعه انسانی و اقوام ایرانی باشد و فرضیه‌ها و پرسش‌هایی را در این‌باره طرح کند.

تاریخ

ترکیه پساعثمانی در آستانه صدسالگی

چرا مکانیزم‌های گردش قدرت در ترکیه همچنان کار می‌کنند و علی رغم فراز و نشیب بسیار هیچ‌گاه به کلی کنار گذاشته نشده‌اند؟
پاسخ به این پرسش به ما کمک می‌کند تا آن را در مورد ایران نیز از منظری تازه مطرح کنیم، چرا که با وجود برخی شباهت‌های تاریخی بین ایران و ترکیه، در ایران هیچ‌گاه ساختار پایدار و قابل اتکایی برای چرخش قدرت و حل منازعات سیاسی‌اجتماعی به وجود نیامده است.

جامعه

چرا «نه به اعدام!» رو به رشد است؟

حساسیت مجازات مرگ به اندازه‌ای زیاد است که در بسیاری از کشورهای جهان، از آمریکای جنوبی و شمالی گرفته تا اروپا و اقیانوسیه و آسیا آن را به طور کلی کنار گذاشته‌اند. بررسی تاریخی این پدیده در کشورها نشان می‌دهد که با جریانی ریشه‌دار و رو به رشد برای کنترل و توقف مجازات اعدام در دنیا مواجه هستیم.
در این مقاله، شیوه مواجهه کشورها با پدیده مجازات مرگ به صورت آماری مورد بررسی قرار گرفته، سپس استدلال‌های «نه به اعدام!» بازگو شده و در انتها رابطه افکار عمومی با مجازات اعدام مورد بررسی قرار گرفته است.

جامعه

بحران نمایندگی سیاسی در ایران

برای تبیین اعتراضات ۱۴۰۱، باید علاوه بر علت‌های اجتماعی انباشت نارضایی‌ها، سراغ علت‌هایی رفت که نقش‌آفرینی‌شان در سال‌های اخیر به صورت ویژه افزایش یافته باشد. این مقاله تلاش کرده تا با تحلیل ریزش آرای انتخاباتی در سال‌های اخیر و مقایسه مقادیر آن در نقاط معترض و غیر‌معترض، از بین رفتن «نمایندگی سیاسی» را به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل برای فهم چراییِ بروز، تداوم و تشدید این اعتراضات و بعضا به خشونت کشیده شدن آن پیشنهاد کند. این رویکرد توضیح می‌دهد که چگونه اعتراضی با خاستگاه اجتماعی یکمرتبه توانست به موضوعات دیگر سرایت کند و در نقاط مختلف کشور از سیستان و بلوچستان تا آذربایجان غربی و کردستان گسترده شود.

تاریخ

میثاق نخستین و حق تعیین سرنوشت

چرا تغییر گرایش‌های سیاسی در دولت‌ها باعث جلوگیری از بروز اعتراض نمی‌شود؟ آیا مناقشه‌ای فراتر از مناقشات سیاسی رایج میان بخش‌هایی از مردم و حکومت در جریان است؟ احتمال اینکه پاسخ به پرسش‌های فوق مثبت باشد، به دو دلیل در افکار عمومی مطرح است: تغییرات نسلی و گفتمان مقابله با معترضین
در این مقاله استدلال تعیین سرنوشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی ۱۲ بهمن ۵۷ بهشت زهرا با بیانی آماری بازخوانی شده است.

آموزش

تلاش‌هایی برای رتبه‌بندی دانشگاه‌های کشور از نگاه جامعه

در این مقاله داده‌های بیش از ۱۳۵۰ کارنامه‌ کنکور و نتایج انتخاب رشته آن‌ها در کنار یکدیگر مورد پردازش و تحلیل قرار گرفته است.
از جمله مواردی که از این داده‌ها قابل استخراج است نمونه‌ای از رتبه‌هایی است که در سه سال گذشته به صورت متوسط منجر به قبولی در برخی از رشته‌ها و دانشگاه‌ها شده‌اند. جداولی که در این قسمت عرضه شده با برخی ملاحظات می‌تواند برای کسانی که در حال انتخاب رشته هستند نیز کاربرد داشته باشد.
علاوه بر این، مقدار متوسط رتبه‌های مذکور به عنوان شاخصی اولیه برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها از نگاه جامعه پیشنهاد شده است؛ اگرچه داده‌های در دست برای این کار کافی به نظر نمی‌رسد.
اما مهم‌ترین بخش مقاله در واقع بخش پایانی آن است که به تحلیل رابطه رتبه منطقه و رتبه کل می‌پردازد. این تحلیل نشان می‌دهد نظام سهمیه‌بندی کنکور آنچنان که تصور می‌شود در تمامی گروه‌های آزمایشی عملکردی در راستای ارتقای عدالت اجتماعی ندارد.
به نظر می‌رسد تحلیل داده‌های بیشتری در این باره، پرده از نکات مهم بیشتری در ارتباط با نظام ارزشیابی کنکور بردارد. به همین سبب انتشار عمومی داده‌های ادوار مختلف کنکور ضرورت دارد. با این حال، سازمان سنجش هیچ‌گاه نسبت به انتشار عمومی این داده‌ها اقدام نکرده و لازم است با این کار امکان بررسی جدی‌تر نظام ارزشیابی کنکور را فراهم کند.

شهر

۳۰% کاهش تلفات جانی تنها در ۲۰۰ روز !

در اردیبهشت ۱۴۰۱ شهرداری تهران تابلوهای تبلیغاتی شهر را برای ارائه دستاوردهای ۲۰۰ روزه خود در اختیار گرفت. آنچه بیش از تاکید خستگی‌ناپذیر بر برندینگ جلب نظر می‌کرد، استفاده از عدد و آمار برای ارائه دستاوردها بود.
این تابلوهای تبلیغاتی نکات آموزنده‌ای را درباره شیوه‌های گزارش‌دهی با استفاده از اعداد در بر می‌گیرند که حیف است فرصت را مغتنم نشماریم و به آن‌ها نپردازیم.
این یادداشت ضمن تشکر از شهرداری محترم تهران برای برگزاری کلاس درسی به وسعت یک شهر، شما را به مرور یکی از پایه‌ای‌ترین درس‌های آمار دعوت می‌کند: «چگونه با آمار دروغ بگوییم»

محیط زیست و انرژی

داستان بزرگ‌ترین اعتیاد جهان

کورت وونه‌گات طنزپرداز و رمان‌نویس مشهور آمریکایی وقتی در ۸۲ سالگی در اوج تجربه نویسندگی قرار داشت احوال و افکارش را در «مرد بی‌وطن» آخرین کتاب خود شرح داد. او در بخشی از این کتاب تجربیاتش با مواد مخدر را بازگو می‌کند و پس از اشاره به حالاتش هنگام مصرف هر یک از آن‌ها از بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان پرده‌برداری می‌کند:

«اجازه دهید تجربه‌ای را با شما در میان بگذارم. من یک بار چنان بالا رفتم که حتی با علف و الکل و کِرک و کوکائین و ال‌اس‌دی و هروئین هم نمی‌شد به گردش رسید. این تجربه مربوط به زمانی بود که … »

اگر می‌خواهید بدانید بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان چیست و چرا این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.