علیرضا کدیور

علیرضا کدیور

دانش‌آموختۀ آمار و تحلیلگر داده

اشتغالِ ناچیزِ زنان مسئله فراموش‌شدۀ ایران

هیچ یک از شاخص‌های توسعه در ایران وضعیتی به وخامت اشتغال زنان ندارد. تنها ۵ کشور هستند که از این منظر در آمارهای جهانی وضعیتی بدتر از ایران دارند. نسبت اشتغال زنان در ایران شبیه کشورهای جنگ‌زده‌ای مانند سوریه، عراق، افغانستان، یمن و فلسطین است.
اگر به جای اشتغال زنان، نابرابری اشتغال بین زنان و مردان را مبنای تحلیل قرار دهیم، وضعیت از آنچه گفته شد هم وخیم‌تر می‌شود. در آخرین آمار موجود در بانک جهانی نسبت اشتغال مردان در ایران ۵٫۶ اشتغال زنان است. در سال ۲۰۲۰ ایران از نظر شکاف جنسیتی اشتغال بدترین وضعیت را در آمارهای جهانی در میان تمامی کشورها داشته است.
نسبت اشتغال به جمعیت زنان در ایران در دهه هفتاد شمسی به صورت مستمر رشد داشته که باعث می‌شود ایران در آن سال‌ها اندکی با قعر آمارهای جهانی فاصله پیدا کند، اما این روند در میانه دهه هشتاد شکسته می‌شود. در بیست سال گذشته ایران در مجموع هیچ دستاورد قابل ملاحظه‌ای درباره افزایش اشتغال زنان نداشته است.
فرایند توسعه در ایران نافرجام بوده چون زنان هیچ گاه نقش موثری در آن پیدا نکرده‌اند. آن‌ها نیمی از نیروی توسعه در کشور هستند و تا زمانی که موتور توسعه با نصف ظرفیت خود کار کند نمی‌توان به آینده آن امیدوار بود.

۳۰% کاهش تلفات جانی تنها در ۲۰۰ روز !

در اردیبهشت ۱۴۰۱ شهرداری تهران تابلوهای تبلیغاتی شهر را برای ارائه دستاوردهای ۲۰۰ روزه خود در اختیار گرفت. آنچه بیش از تاکید خستگی‌ناپذیر بر برندینگ جلب نظر می‌کرد، استفاده از عدد و آمار برای ارائه دستاوردها بود.
این تابلوهای تبلیغاتی نکات آموزنده‌ای را درباره شیوه‌های گزارش‌دهی با استفاده از اعداد در بر می‌گیرند که حیف است فرصت را مغتنم نشماریم و به آن‌ها نپردازیم.
این یادداشت ضمن تشکر از شهرداری محترم تهران برای برگزاری کلاس درسی به وسعت یک شهر، شما را به مرور یکی از پایه‌ای‌ترین درس‌های آمار دعوت می‌کند: «چگونه با آمار دروغ بگوییم»

داستان بزرگ‌ترین اعتیاد جهان

کورت وونه‌گات طنزپرداز و رمان‌نویس مشهور آمریکایی وقتی در ۸۲ سالگی در اوج تجربه نویسندگی قرار داشت احوال و افکارش را در «مرد بی‌وطن» آخرین کتاب خود شرح داد. او در بخشی از این کتاب تجربیاتش با مواد مخدر را بازگو می‌کند و پس از اشاره به حالاتش هنگام مصرف هر یک از آن‌ها از بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان پرده‌برداری می‌کند:

«اجازه دهید تجربه‌ای را با شما در میان بگذارم. من یک بار چنان بالا رفتم که حتی با علف و الکل و کِرک و کوکائین و ال‌اس‌دی و هروئین هم نمی‌شد به گردش رسید. این تجربه مربوط به زمانی بود که … »

اگر می‌خواهید بدانید بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان چیست و چرا این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

افزایش حداقل دستمزد چه تاثیری بر زندگی مردم دارد؟

در چهار دهه گذشته افزایش حداقل حقوق، تقریبا با تورم خنثی شده است. با توجه به روند بلندمدت افزایش نقدینگی تا زمانی که عطش اقتصاد ایران برای نقدینگی هر چه بیشتر رفع نشود، چشم‌اندازی برای کنترل پایدار تورم وجود ندارد.
افزایش کم‌سابقه حداقل حقوق اگرچه با هدف حمایت از حقوق‌بگیران انجام می‌شود اما در صورت عدم مهار تورم نه تنها سودی به حال ایشان نخواهد داشت بلکه ممکن است اختلالات جدیدی را هم در بازار کار ایجاد کند.

بازدارندگی؛ یا نابازدارندگی؟

زمانی تصور می‌شد گسترش تسلیحات هسته‌ای ضامن پایداری و صلح در جهان می‌شود. اما امروز نگرانی‌ها درباره شکسته شدن تابوی هسته‌ای پس از ۷۷ سال دوباره جان گرفته است. جنگ روسیه و اوکراین با مراجعه به کلیدواژه‌های هسته‌ای آغاز شد و با تکرار آن‌ها ادامه یافت و در صورت عدم تحقق اهداف عملیات ویژه روسیه در اوکراین، ممکن است به استفاده از سلاح هسته‌ای نیز به عنوان گزینه‌ای برای تعیین سرنوشت جنگ فکر شود.
آیا امکان استفاده از سلاح هسته‌ای در درگیری‌های کنونی وجود دارد؟ اگر استفاده از بمب هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد چه می‌شود؟
در این مقاله، علاوه بر پرداختن به این پرسش‌ها، مستندی ۷ دقیقه‌ای به نام «شبیه‌سازی انفجار هسته‌ای در یک شهر امروزی» اثر نیل هالوران در ارتباط با هم همین موضوع معرفی خواهد شد. هالوران روایتش را بیش از هر چیز با گردآوری داده‌ها و ارائه آمار پیش می‌برد و از این حیث سبکی منحصر به فرد دارد. در ضمن خواندن این نوشتار می‌توانید مستند یادشده را با زیرنویس فارسی دقیقه تماشا کنید.

کورشدنِ چشمِ قیمت‌ها

بعد از چند دهه آزمون و خطا در قیمت‌گذاری و سهمیه‌بندیِ بنزین امروز صحبت از یک طرح جدید است. جزئیات این طرح هنوز در مرحله آزمایش و تکمیل است. اما پیش از اعلام نهاییِ چند و چونِ آن در کشور، لازم است طرح‌های قبلی را مورد بررسی قرار دهیم و سرنوشت آنان را به یاد بیاوریم.

بازگشت به لایه ازون!

چند دهه پیش، لایه ازون در صدر اخبار جهان قرار گرفت. در میانۀ دهه ۸۰ میلادی دانشمندان دریافتند سرعت از بین رفتنِ مولکول‌های ازون در لایۀ دوم جو زمین به قدری شدید است که ممکن است چیزی تا پایان حیات در کرۀ خاکی نمانده باشد. بحران لایه ازون آنچنان در مرکز توجه قرار گرفته بود که بحث «سوراخ لایه ازون» به گفتگوی روزمره نیز راه پیدا کرد. اما امروز اثری از آن در اخبار نیست. ماجرا از چه قرار است؟!
داستان لایه ازون نمونه‌ای درس‌آموز و امیدبخش از مواجهه با یک بحرانِ کلانِ زیست‌محیطی است چرا که برخلاف بسیاری از مسائلِ در هم‌پیچیده و لاینحلِ امروز، جامعه بشری موفق شد آن را «حل» کند.
مواجهه با مسئله لایه ازون در دهه ۸۰ میلادی حاوی چه درس‌هایی برای امروز است؟

چرا مشکل آلودگی هوای تهران حل نمی‌شود؟

در سی سال گذشته قوانین و برنامه‌های جامع زیادی برای مهار آلودگی در تهران و سایر نقاط کشور تصویب و اجرا شده اما در نهایت با موفقیتی همراه نبوده است. به همین دلیل افکار عمومی در سال‌های اخیر تعارف را برنامه‌های جامعِ راهبردی و تلاش‌های بی‌وقفۀ شبانه‌روزی کنار گذاشته و به یک پرسش اولیه بازگشته است: «علت اصلی آلودگی هوای تهران چیست؟!»

افغانستان میان دو طالبان

این گزارش با گردآوری مجموعۀ متنوعی از اطلاعات و بررسی آن‌ها در چهار بخش به پرسش‌های مرتبط با امروز افغانستان پاسخ دهد: مرور وقایع تاریخی افغانستان برای پی بردن به برخی ویژگی‌های تکرارشونده و پایدار آن؛ بررسی شاخص‌های کلان توسعه و نوسازی؛ روایت حضوری نظامی آمریکا در خاک افغانستان و تحلیل داده‌های دو دهه جنگ؛ نتیجه‌گیری و ترسیم چشم‌انداز پیشِ رو.

کاهش مرگ و میر واکسینه‌ها در آمار ثبت احوال

بررسی داده‌های سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد نسبت مرگ و میر گروه‌های سنی بالای ۷۰ سال در هفته دهم و یازدهم پس از شروع تاریخ واکسیناسیون آنان نسبت به مقدار مورد انتظار کاهش معنادار و قابل ملاحظه داشته است. مجموعه مشاهدات انجام شده مانند تغییر توزیع سنی اسناد فوت سازمان ثبت احوال قبل از همه‌گیری، همزان با موج‌های همه‌گیری و بعد از شروع سراسری دریافت واکسن نشان می‌دهد واکسیناسیون ایران در مقیاس کلان کاملا موثر بوده و منجر به کاهش مرگ و میر بیماران شده است.

کار

اشتغالِ ناچیزِ زنان مسئله فراموش‌شدۀ ایران

هیچ یک از شاخص‌های توسعه در ایران وضعیتی به وخامت اشتغال زنان ندارد. تنها ۵ کشور هستند که از این منظر در آمارهای جهانی وضعیتی بدتر از ایران دارند. نسبت اشتغال زنان در ایران شبیه کشورهای جنگ‌زده‌ای مانند سوریه، عراق، افغانستان، یمن و فلسطین است.
اگر به جای اشتغال زنان، نابرابری اشتغال بین زنان و مردان را مبنای تحلیل قرار دهیم، وضعیت از آنچه گفته شد هم وخیم‌تر می‌شود. در آخرین آمار موجود در بانک جهانی نسبت اشتغال مردان در ایران ۵٫۶ اشتغال زنان است. در سال ۲۰۲۰ ایران از نظر شکاف جنسیتی اشتغال بدترین وضعیت را در آمارهای جهانی در میان تمامی کشورها داشته است.
نسبت اشتغال به جمعیت زنان در ایران در دهه هفتاد شمسی به صورت مستمر رشد داشته که باعث می‌شود ایران در آن سال‌ها اندکی با قعر آمارهای جهانی فاصله پیدا کند، اما این روند در میانه دهه هشتاد شکسته می‌شود. در بیست سال گذشته ایران در مجموع هیچ دستاورد قابل ملاحظه‌ای درباره افزایش اشتغال زنان نداشته است.
فرایند توسعه در ایران نافرجام بوده چون زنان هیچ گاه نقش موثری در آن پیدا نکرده‌اند. آن‌ها نیمی از نیروی توسعه در کشور هستند و تا زمانی که موتور توسعه با نصف ظرفیت خود کار کند نمی‌توان به آینده آن امیدوار بود.

شهر

۳۰% کاهش تلفات جانی تنها در ۲۰۰ روز !

در اردیبهشت ۱۴۰۱ شهرداری تهران تابلوهای تبلیغاتی شهر را برای ارائه دستاوردهای ۲۰۰ روزه خود در اختیار گرفت. آنچه بیش از تاکید خستگی‌ناپذیر بر برندینگ جلب نظر می‌کرد، استفاده از عدد و آمار برای ارائه دستاوردها بود.
این تابلوهای تبلیغاتی نکات آموزنده‌ای را درباره شیوه‌های گزارش‌دهی با استفاده از اعداد در بر می‌گیرند که حیف است فرصت را مغتنم نشماریم و به آن‌ها نپردازیم.
این یادداشت ضمن تشکر از شهرداری محترم تهران برای برگزاری کلاس درسی به وسعت یک شهر، شما را به مرور یکی از پایه‌ای‌ترین درس‌های آمار دعوت می‌کند: «چگونه با آمار دروغ بگوییم»

سوخت فسیلی

داستان بزرگ‌ترین اعتیاد جهان

کورت وونه‌گات طنزپرداز و رمان‌نویس مشهور آمریکایی وقتی در ۸۲ سالگی در اوج تجربه نویسندگی قرار داشت احوال و افکارش را در «مرد بی‌وطن» آخرین کتاب خود شرح داد. او در بخشی از این کتاب تجربیاتش با مواد مخدر را بازگو می‌کند و پس از اشاره به حالاتش هنگام مصرف هر یک از آن‌ها از بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان پرده‌برداری می‌کند:

«اجازه دهید تجربه‌ای را با شما در میان بگذارم. من یک بار چنان بالا رفتم که حتی با علف و الکل و کِرک و کوکائین و ال‌اس‌دی و هروئین هم نمی‌شد به گردش رسید. این تجربه مربوط به زمانی بود که … »

اگر می‌خواهید بدانید بزرگ‌ترین ماده مخدر جهان چیست و چرا این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

اقتصاد

افزایش حداقل دستمزد چه تاثیری بر زندگی مردم دارد؟

در چهار دهه گذشته افزایش حداقل حقوق، تقریبا با تورم خنثی شده است. با توجه به روند بلندمدت افزایش نقدینگی تا زمانی که عطش اقتصاد ایران برای نقدینگی هر چه بیشتر رفع نشود، چشم‌اندازی برای کنترل پایدار تورم وجود ندارد.
افزایش کم‌سابقه حداقل حقوق اگرچه با هدف حمایت از حقوق‌بگیران انجام می‌شود اما در صورت عدم مهار تورم نه تنها سودی به حال ایشان نخواهد داشت بلکه ممکن است اختلالات جدیدی را هم در بازار کار ایجاد کند.

جنگ

بازدارندگی؛ یا نابازدارندگی؟

زمانی تصور می‌شد گسترش تسلیحات هسته‌ای ضامن پایداری و صلح در جهان می‌شود. اما امروز نگرانی‌ها درباره شکسته شدن تابوی هسته‌ای پس از ۷۷ سال دوباره جان گرفته است. جنگ روسیه و اوکراین با مراجعه به کلیدواژه‌های هسته‌ای آغاز شد و با تکرار آن‌ها ادامه یافت و در صورت عدم تحقق اهداف عملیات ویژه روسیه در اوکراین، ممکن است به استفاده از سلاح هسته‌ای نیز به عنوان گزینه‌ای برای تعیین سرنوشت جنگ فکر شود.
آیا امکان استفاده از سلاح هسته‌ای در درگیری‌های کنونی وجود دارد؟ اگر استفاده از بمب هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد چه می‌شود؟
در این مقاله، علاوه بر پرداختن به این پرسش‌ها، مستندی ۷ دقیقه‌ای به نام «شبیه‌سازی انفجار هسته‌ای در یک شهر امروزی» اثر نیل هالوران در ارتباط با هم همین موضوع معرفی خواهد شد. هالوران روایتش را بیش از هر چیز با گردآوری داده‌ها و ارائه آمار پیش می‌برد و از این حیث سبکی منحصر به فرد دارد. در ضمن خواندن این نوشتار می‌توانید مستند یادشده را با زیرنویس فارسی دقیقه تماشا کنید.

اقتصاد

کورشدنِ چشمِ قیمت‌ها

بعد از چند دهه آزمون و خطا در قیمت‌گذاری و سهمیه‌بندیِ بنزین امروز صحبت از یک طرح جدید است. جزئیات این طرح هنوز در مرحله آزمایش و تکمیل است. اما پیش از اعلام نهاییِ چند و چونِ آن در کشور، لازم است طرح‌های قبلی را مورد بررسی قرار دهیم و سرنوشت آنان را به یاد بیاوریم.

محیط زیست و انرژی

بازگشت به لایه ازون!

چند دهه پیش، لایه ازون در صدر اخبار جهان قرار گرفت. در میانۀ دهه ۸۰ میلادی دانشمندان دریافتند سرعت از بین رفتنِ مولکول‌های ازون در لایۀ دوم جو زمین به قدری شدید است که ممکن است چیزی تا پایان حیات در کرۀ خاکی نمانده باشد. بحران لایه ازون آنچنان در مرکز توجه قرار گرفته بود که بحث «سوراخ لایه ازون» به گفتگوی روزمره نیز راه پیدا کرد. اما امروز اثری از آن در اخبار نیست. ماجرا از چه قرار است؟!
داستان لایه ازون نمونه‌ای درس‌آموز و امیدبخش از مواجهه با یک بحرانِ کلانِ زیست‌محیطی است چرا که برخلاف بسیاری از مسائلِ در هم‌پیچیده و لاینحلِ امروز، جامعه بشری موفق شد آن را «حل» کند.
مواجهه با مسئله لایه ازون در دهه ۸۰ میلادی حاوی چه درس‌هایی برای امروز است؟

آلودگی هوا

چرا مشکل آلودگی هوای تهران حل نمی‌شود؟

در سی سال گذشته قوانین و برنامه‌های جامع زیادی برای مهار آلودگی در تهران و سایر نقاط کشور تصویب و اجرا شده اما در نهایت با موفقیتی همراه نبوده است. به همین دلیل افکار عمومی در سال‌های اخیر تعارف را برنامه‌های جامعِ راهبردی و تلاش‌های بی‌وقفۀ شبانه‌روزی کنار گذاشته و به یک پرسش اولیه بازگشته است: «علت اصلی آلودگی هوای تهران چیست؟!»

تاریخ

افغانستان میان دو طالبان

این گزارش با گردآوری مجموعۀ متنوعی از اطلاعات و بررسی آن‌ها در چهار بخش به پرسش‌های مرتبط با امروز افغانستان پاسخ دهد: مرور وقایع تاریخی افغانستان برای پی بردن به برخی ویژگی‌های تکرارشونده و پایدار آن؛ بررسی شاخص‌های کلان توسعه و نوسازی؛ روایت حضوری نظامی آمریکا در خاک افغانستان و تحلیل داده‌های دو دهه جنگ؛ نتیجه‌گیری و ترسیم چشم‌انداز پیشِ رو.

کرونا

کاهش مرگ و میر واکسینه‌ها در آمار ثبت احوال

بررسی داده‌های سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد نسبت مرگ و میر گروه‌های سنی بالای ۷۰ سال در هفته دهم و یازدهم پس از شروع تاریخ واکسیناسیون آنان نسبت به مقدار مورد انتظار کاهش معنادار و قابل ملاحظه داشته است. مجموعه مشاهدات انجام شده مانند تغییر توزیع سنی اسناد فوت سازمان ثبت احوال قبل از همه‌گیری، همزان با موج‌های همه‌گیری و بعد از شروع سراسری دریافت واکسن نشان می‌دهد واکسیناسیون ایران در مقیاس کلان کاملا موثر بوده و منجر به کاهش مرگ و میر بیماران شده است.