تعامل انسان و زمین بعد از عصر جدید، سیستم تجارت انتشار آلاینده‌ها (۱۸۹۴۴)

اثرات تغییرات اقلیمی بر زندگی انسان یک هزینه روزمره‌ است. هزینه‌های ناشی از تغییرات اقلیمی برای زندگی انسان در حال حاضر ملموس است و نمی‌توان ادعا کرد که این مشکل آیندگان است. مطابق گزارش [۱]IPCC 2023 تغییرات اقلیمی آسیب‌های قابل توجهی به زندگی، معیشت، سلامت انسان، تمدن، طبیعت و تنوع غذایی می‌زند. میانگین دمای جهانی ۱.۰۹ درجه سانتی‌گراد در مقایسه با مقادیر پیشاصنعتی افزایش یافته است. با توجه به سطح تغییرات اقلیمی فعلی، سطوح کنونی مقابله با گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی ناکافی است. در حال حاضر ۳.۶ میلیارد نفر به طور مستقیم از خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی رنج می‌برند. هرچند جهان باید به سرعت برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای راه حل اجرایی پیدا کند، راه حل‌های فعلی نه‌تنها برای جلوگیری از خطر بیش‌تر کافی نیستند، بلکه برای کنترل مخاطرات فعلی نیز هنوز پاسخ مناسبی نداده‌اند. مطابق برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP[۲])، تا سال ۲۰۳۰ باید مقادیر انتشار گازهای آلاینده بین ۲۸ تا ۴۲ درصد بیش‌تر از مقادیر سناریو‌های فعلی موجود کاهش یابند تا بشود به اهداف معاهده پاریس برای محدود کردن گرمایش جهانی به اندازه ۱.۵ تا  2 درجه سانتیگراد درصد دست پیدا کرد. این در حالی است که میانگین دمای زمین تا کنون ۱.۳ درجه سانتی‌گراد و میانگین دمای ایران ۲.۲ درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا کرده است. پیش‌بینی‌ها ادعا می‌کنند تا ۲۱۰۰ دمای ایران به اندازه ۴.۴ درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا خواهد کرد.

مطابق گزارش شکاف (Gap Report) در سال ۲۰۲۳،‌ با حفظ وضعیت فعلی پروژه‌های موجود برای مقابله با گرمایش شکست خورده‌اند و زمین در مسیر رسیدن به افزایش دمای ۲.۵ تا ۲.۹ درجه سانتیگراد در سطح جهانی بیش‌تر از مقادیر پیش از صنعتی شدن است. این نشان می‌دهد که دنیا به برنامه‌های خیلی جدی‌تری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیاز دارد. گزارش شکاف ۲۰۲۳ رکوردهای جدیدی از شکست پروژه‌های محیط زیستی ثبت کرد. مطابق این گزارش ۸۶ روز ثبت شده بین ژانویه تا اکتبر ۲۰۲۳ دمای زمین ۱.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از مقادیر پیش از صنعتی‌ شدن بوده و انتشار گازهای گلخانه‌ای ۱.۲ درصد از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ افزایش یافته است؛ که این موضوع ناشی از ثبت رکورد جدید ۵۷.۴ گیگاتن معادل دی‌اکسید کربن (GTCO_۲e) انتشار گازهای گلخانه‌ای در این فاصله است. برای محدود نگهداشتن افزایش دمای زمین تا ۵/۱ درجه سنتی‌گراد نسبت به دوران پیشاصنعتی، باید میزان انتشار جهانی کربن به سرعت کم شده و به صفر برسد. برای دستیابی به این هدف، مطابق برنامه سازمان ملل باید بالاترین میزان انتشار کربن بین سال‌های بعد از آن، در سال ۲۰۲۵ اتفاق بیافتد و تا سال ۲۰۳۰، ۴۳ درصد کاهش یابد. از طرف دیگر باید این میزان در سال‌های بعد، با شیب تند کاهش یافته و تا ۲۰۵۰ به صفر برسد تا از کشته شدن میلیون‌ها نفر، انقراض گونه‌های جانوری و زیر آب رفتن مساحت زیادی از کره زمین جلوگیری شود. مطابق‌خوش‌بینانه‌ترین سناریو از بین گزینه‌های موجود، احتمال محدود نگهداشتن افزایش دمای زمین تا ۵/۱ درجه سانتی‌گراد، ۱۴ درصد است.

خشکسالی‌ها، سیل‌ها و توفان‌های سال ۲۰۱۸ در هند،‌نزدیک به ۶ میلیارد دلار خسارت وارد کردند. میزان خسارت توفان دوریان، حدود ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی باهاما تخمین زده شده است. فصل آتش‌سوزی ۲۰۱۹-۲۰۲۰ در استرالیا، باعث سوختن ۱۹ میلیون هکتار زمین و خسارتی به اندازه ۲۰ میلیارد دلار استرالیا در این کشور شد. هزینه‌های اقتصادی ناشی از سیل‌پس از بارندگی‌های شدید در اروپای غربی در سال ۲۰۲۱ و رویدادهای شدید دمایی سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ در جهان(مانند موج گرمای امریکای شمالی، موج گرمای زمستانی اروپا و هند) نشان داد که هزینه‌های تحمیل‌شونده به دولت‌ها به طور چشم‌گیر و با شیب زیاد در حال افزایش است. تنها این چند مثال، لزوم مقابله جدی با گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی را نشان می‌دهند.

تا کنون با هماهنگی سازمان‌ملل و سازمان‌های بین دولتی دو معاهده یا پیمان مهم پاریس و کیوتو نوشته شده است. در این دو پیمان، طرح‌های تشویقی مالی برای کشورهای کم‌درآمد و جریمه‌های سخت برای کشورهایی که از اهداف کاهش انتشار کربن سرپیچی می‌کنند در نظر گرفته شده است. این معاهده‌های بین‌المللی تجارت بین‌الملل و حضور در زنجیره عرضه جهانی را مهندسی می‌کنند. به دست آوردن عدم‌النفع‌ها، استفاده از وام‌های بین‌المللی،‌سرمایه‌گذاری‌ها و همکاری‌های خارجی مستلزم پذیرش این معاهدات و تعهد به وعده‌ها است. از طرف دیگر عدم توجه به این قوانین می‌تواند ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری برای کشورها داشته باشد.

راه‌های مختلفی برای مبارزه با گرمایش زمین آزمایش شده‌اند و بهره‌وری‌های مختلفی ثبت کرده‌اند. عمده این راه‌ها به دو گروه داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند. راه‌های مبارزه خارجی با اثرات آلاینده‌ها، راه‌های مختلفی هستند که برای پاکیزه‌تر کردن هوا و محیط زیست، بعد از انتشار آلودگی استفاده می‌شوند و در واقع راه‌های درمانی بعد از وقوع بیماری هستند. در حالیکه راه‌های داخلی مبارزه با کربن و گازهای گلخانه‌ای، راه‌هایی هستند که به کنترل انتشار کربن و سایر آلاینده‌ها پیش از ورود آن‌ها به محیط زیست می‌پردازند و برای پیشگیری استفاده می‌شوند. مبارزه داخلی با کربن و جذب و کنترل انتشار کربن قبل از ورود به هوا یکی از به صرفه‌ترین راه‌ها برای کاهش هزینه‌ها است. البته که این هزینه‌ها هم می‌توانند برای قیمت‌گذاری کربن مورد استفاده قرار گیرند. در این روش بنگاه‌ها می‌توانند با مراجعه به تابع تولید، با بررسی تکنولوژی تولید، فرایند و نیز مواد اولیه در کنار استفاده از مکانیزم‌های جذب کربن(مثل جامدسازی و دفن کربن)‌،‌کربن را قبل از انتشار مهار کنند تا نیازی به پرداخت هزینه‌های بالای انتشار کربن نباشد. لازم به ذکر است که استفاده نادرست از سیاست‌های قیمت‌گذاری کربن می‌تواند باعث شود که علاوه بر از بین نرفتن اثرات آلودگی هوا، ضمن ایجاد شوک‌های منفی عرضه،‌ کمبود و تورم در کشور مشاهده شود. بنابراین سیاستگذار باید با اتخاذ سیاست‌های حمایتی و محدودیتی درست، هزینه‌های مبارزه با کربن را به صورت قابل پیش‌بینی بالا ببرد تا علاوه بر کنترل انتشار آلاینده‌ها و مبارزه با آلودگی هوا، تولید و عرضه نیز با مشکل مواجه نشوند.

قیمت‌گذاری کربن(Carbon Pricing) یکی از راه حل‌های داخلی تبدیل و محاسبه هزینه‌های الودگی هوا و اثرات انتشار گازهای گلخانه‌ای به قیمت‌های مالی و حسابداری است؛ و می‌تواند به کشورها و کسب‌وکارها در کاهش اثرات مخرب آلودگی هوا و کربن و نیز جذب سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی کمک کند.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که طرح‌های بازاری مقابله با آلودگی‌های محیط زیستی، بهتر از طرح‌های دستوری عمل کرده‌اند. به طور کلی دو نوع بازار کربن وجود دارد؛ بازارهای مبتنی بر پیروی(Compliance Market) و بازارهای داوطلبانه(Voluntary Market). بازارهای مبتنی بر پیروی بازارهایی هستند که بر اساس قوانین ملی یا بین‌المللی، شرکت‌ها را ملزم به رعایت حد و مرزهای خاص و انتشار میزان مشخصی از آلاینده‌ها می‌کنند. بازارهای داوطلبانه کربن، بازارهای ملی یا بین‌المللی هستند که توسط سازمان‌های فرامرزی یا کلان‌دولت‌هایی که در کاهش مقدار آلاینده‌ها فعال هستند شکل می‌گیرند.

خوشبختانه اخیرا در اجلاس COP29 در باکو، نمایندگان کشورها موفق شدند بر سر استانداردها و مکانیزم‌های یک بازار جهانی متمرکز کربن توافق کنند. قوانین این بازار جدید به کشورها اجازه می‌دهد که در کنار اینکه راحت‌تر تامین سرمایه پروژه‌های ضد آلاینده‌ها را انجام دهند، برنامه‌های مبارزه با کربن را سریع‌تر و ارزان‌تر به نتیجه برسانند. این بازار اجازه‌ می‌دهد که کاهش آلودگی‌ها به سرعت و در طول دهه جاری، مطابق برنامه‌های علمی انجام شود.

در نشست COP26 در گلاسگو در سال ۲۰۲۱ عبارت قیمت‌گذاری کربن برای اولین بار توجه جدی جامعه جهانی را به منظور جلب توجه سیاست‌گذاران کشورها و نیز کسب‌و‌کارها برای دستیابی به اهداف هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوایی(IPCC) در کاهش آلاینده‌ها به خود جلب کرد. یک جواب مشخص و مشترک برای تعریف قیمت‌گذاری کربن وجود ندارد اما در عمومی‌ترین تعریف قیمت‌گذاری کربن را می‌توان، ابزار اقتصادی‌سازی اثرات مخرب کربن‌دی‌اکسید و سایر گازهای گلخانه‌ای دانست تا در تصمیمات و مدل‌سازی‌های اقتصادی استفاده شود. یک جواب مشخص و مشترک برای تعریف قیمت‌گذاری کربن وجود ندارد اما در عمومی‌ترین تعریف قیمت‌گذاری کربن را می‌توان، ابزار اقتصادی‌سازی اثرات مخرب کربن‌دی‌اکسید و سایر گازهای گلخانه‌ای دانست تا در تصمیمات و مدل‌سازی‌های اقتصادی استفاده شود. راه‌های مختلفی برای قیمت‌گذاری کربن از جمله سیستم‌های تجاری، مالیات کربن و قیمت‌گذاری داخلی کربن وجود دارد. یکی از بهترین این راه‌ها، که در آینده نزدیک و سریع اثرگذاری خود را نشان داده است، سیستم تجارت انتشار آلاینده‌ها(ETS) است. این یک نوع سیستم محدودیت‌ساز سرپوش و تجارت[۳] است. سیستم تجارت انتشار معمولا به عنوان یک محدودکننده برای سقف انتشار گازهای آلاینده هوا استفاده می‌شود. به عنوان مثال مطابق این روش کارخانه‌ها اجازه ندارند که بیش از یک مقدار مشخص که در محدوده مکانیزه تعریف شده است آلاینده منتشر کنند. سیستم تجارت انتشار آلاینده‌ها یکی از راه‌های قیمت‌گذاری داخلی آلاینده‌ها است که تا کنون از آزمایشات متعدد در نقاط مختلفی از جهان، علی‌الخصوص در اتحادیه اروپا، سربلند بیرون آمده است. در ادامه به لزوم استفاده از قیمت‌گذاری کربن و آشنایی بیش‌تر با عملکرد و نتایج حاصل از استفاده از ETS پرداخته شده است.

مطالعات وست و اهمیت تمرکز بیش‌تر بر بازارهای جلوگیری از انتشار

بر اساس مطالعه‌ای که در NIEHS[۴] انجام شده است، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی برای کاهش تغییرات آب‌و‌هوایی می‌تواند از میلیون ها مرگ زودرس به دلیل آلودگی هوا در قرن آینده جلوگیری کند. این مطالعه که توسط جیسون وست، دکترا، استادیار علوم و مهندسی محیط زیست در دانشگاه کارولینای شمالی هدایت شد، با برجسته کردن مزایای اضافی برای کیفیت هوا و سلامت انسان، موارد کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی را تقویت می‌کند. این مطالعه اولین استفاده از یک مدل جهانی و سناریوهای واقعی آینده برای برآورد مزایای کیفیت هوا و سلامت انسان است.

قرار گرفتن در معرض آلودگی هوای بیرون با بیماری های قلبی و تنفسی مرتبط است و اخیراً توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سرطان‌زا برای انسان در نظر گرفته شده است. از آنجایی که آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای اغلب از منابع یکسانی منتشر می‌شوند، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در تلاش برای کاهش تغییرات اقلیمی، آلاینده‌های هوا مانند ذرات ریز (PM2.5) را نیز کاهش می‌دهد. کاهش این آلاینده های منتشر شده در هوا کیفیت هوا را بهبود می بخشد و برای سلامت انسان مفید است.

کیفیت هوا و مرگ زودرس: مناطق قهوه ای نشان دهنده میانگین تخمینی سالانه مرگ و میرهای زودرس در هر ۱۰۰۰ کیلومتر مربع به دلیل آلودگی هوای PM2.5 است که توسط فعالیت های انسانی ایجاد می شود. مناطق آبی نشان دهنده بهبود کیفیت هوا و کاهش مرگ‌و‌میر زودرس از سال ۱۸۵۰ است.

وست و همکارانش دو سناریو آینده را مقایسه کردند، یکی با سیاست‌های تهاجمی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی و دیگری بدون سیاست‌های اقلیمی. سپس محققان از مدل‌های جهانی برای ارزیابی چگونگی تأثیر این سناریوها بر کیفیت هوا و سلامت انسان در سال‌های ۲۰۳۰، ۲۰۵۰ و ۲۱۰۰ استفاده کردند. اقدامات تحت سناریوی سیاست آب‌و‌هوا شامل استفاده از انرژی هسته‌ای و تجدیدپذیر به عنوان جایگزین سوخت‌های فسیلی و افزایش پوشش جنگلی بود.

تیم وست دریافت که کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می تواند از حدود ۰.۵ میلیون مرگ زودرس ناشی از آلودگی هوا در سال ۲۰۳۰، ۱.۳ میلیون در سال ۲۰۵۰ و ۲.۲ میلیون در سال ۲۱۰۰ جلوگیری کند. ارزش اقتصادی این مزایای سلامتی بین ۵۰ تا ۳۸۰ دلار برای هر تن تخمین زده شده است. کاهش دی اکسید کربن، که بیشتر از هزینه پیش‌بینی شده برای کاهش گازهای گلخانه‌ای است. این مزایا برای مناطق پرجمعیت مانند جنوب و شرق آسیا، آمریکای شمالی و اروپا بیشتر است. در چین و شرق آسیا، کیفیت هوا و مزایای سلامتی ۱۰ تا ۷۰ برابر بیشتر از هزینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۳۰ است.

ETS[۵] چیست؟

سیستم تجارت انتشار آلاینده‌ها یک نظام مبتنی بر بازار است که به کشورها، بنگاه‌ها و نهادهای بین‌المللی اجازه می‌دهد که بر سر مجوزهای انتشار آلودگی با هم به تجارت بپردازند. یکی از معروف‌ترین بازارهای منطبق بر پیروی، نظام‌های تجارت انتشار(ETS) هستند. به طور کلی این سیستم یک ظرفیت مشخص قابل مبادله برای کشورها یا شرکت‌ها ایجاد می‌کند که هر کس بر اساس ظرفیتی که برایش در نظر گرفته شده است اجازه انتشار یا فروش حق انتشار خود را خواهد داشت. به عبارت دیگر،‌ هر کس اجازه دارد مقداری کربن منتشر کند که یا این کار را خودش انجام می‌دهد یا در تجارت، این حق را به کس دیگری می‌دهد.

به عنوان مثال در ETS اتحادیه اروپا، کشورهایی که ظرفیت انتشار کربن خود را مصرف کرده‌اند، می‌توانند حق انتشار آلاینده‌ها را از کشورهایی که ظرفیت مازاد داشته یا تصمیم گرفته‌اند به جای انتشار آلاینده، حق خود را بفروشند،‌ بخرند.

 به عنوان مثال، تصور کنید کشور A برای ۳ بنگاه تولیدی مختلف مجوزهایی صادر می‌کند که به هر کدام از آن‌ها اجازه می‌دهد که معادل ۱۰۰ مگاتن دی‌اکسید کربن گازهای آلودگی به هوا منتشر کنند. تولید بنگاه شماره ۱ با انتشار ۸۰ مگاتن معادل دی‌اکسید کربن و تولید بنگاه ۲ با انتشار ۷۰ مگاتن دی‌اکسید کربن به سرانجام می‌رسند. بنگاه شماره ۳ اگر برای تولید به ۵۰ واحد اضافه انتشار نیاز داشته باشد، می‌تواند از بنگاه‌های ۱ و ۲ مقدار باقی‌مانده را به قیمت‌های بازاری بخرد یا حتی اگر این بنگاه هم به این مقادیر نیاز نداشته باشند، می‌توانند مطابق معاهده‌های بین‌المللی که میزان انتشار کشور A را مشخص کرده‌اند،‌ به بنگاه‌های تولیدی دیگر کشورها بفروشند. این یکی از بهترین‌ راه‌ها برای کنترل انتشار آلودگی‌ها است. در این روش از یک طرف بنگاه‌ها انگیزه دارند تا با مراجعه به تابع تولید خود، میزان انتشار آلاینده‌ها را کم‌ کنند تا بتوانند مقادیر باقی‌مانده را بفروشند و از این راه درآمد کسب کنند، از طرف دیگر بنگاه‌ها می‌دانند که می‌توانند هزینه‌های لازم برای تجهیز کارخانجات و جایگزین کردن تکنولوژی‌های پاک با نظام‌های تولید آلاینده را از راه فروش این مجوزها تامین کنند.

انتشار به معنای وارد کردن گازهای گلخانه‌ای یا پیش سازهای آن‌ها به اتمسفر در یک منطقه و دوره زمانی معین است. سیستم تجارت انتشار اتحادیه اروپا (EU ETS) بر این ایده استوار است که ایجاد قیمت برای کربن، مقرون به صرفه‌ترین راه را برای دستیابی به کاهش قابل توجه انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی که برای جلوگیری از رسیدن تغییرات آب‌و‌هوایی به سطوح خطرناک مورد نیاز است، ارائه می‌دهد.

EU ETS اولین سیستم تجارت بین‌المللی برای انتشار دی‌اکسید کربن در جهان است و نه تنها برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا بلکه برای سه عضو دیگر منطقه اقتصادی اروپا یعنی نروژ، ایسلند و لیختن‌اشتاین نیز اعمال می‌شود. بیش از ۱۱۰۰۰ تاسیسات مصرف‌کننده کلان انرژی(ایستگاه‌های برق و نیروگا‌‌ه‌های صنعتی) و خطوط هوایی فعال بین این کشورها را پوشش می‌دهد که مجموعا مسئول نزدیک به نیمی از انتشار CO_۲ اتحادیه اروپا و ۴۵٪ از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای آن هستند.

هدف سیاستگذاران دستیابی به توسعه پایدار با دستیابی به رشد اقتصادی و کاهش انتشار کربن به طور همزمان است. بسیاری از کشورها سیاست‌های مختلفی را برای کنترل موثر انتشار کربن به کار گرفته‌اند. اگر چنین سیاست‌هایی مؤثر باشند، کشورهایی که آن‌ها را اجرا کرده‌اند، در مقایسه با کشورهایی که هنوز چنین سیاست‌هایی را اجرا نکرده‌اند، کاهش در میزان انتشار کربن را تجربه خواهند کرد. ETS یک ابزار سیاستی است که برای رسیدگی به انتشار گازهای گلخانه‌ای با تعیین محدودیت‌هایی بر میزان گازهای گلخانه‌ای که می‌تواند توسط صنایع یا بخش‌های خاص منتشر شود، استفاده می‌شود. هدف ETS ایجاد انگیزه اقتصادی برای کسب‌وکارها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تغییر به سمت فناوری‌های پاک‌تر است.

یکی از مزیت‌های ETS این است که می‌تواند راهی مقرون‌به‌صرفه برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد، زیرا با تکیه بر نهاد بازار به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا مقرون‌به‌صرفه‌ترین راه‌ها را برای کاهش انتشار خود بیابند. این می‌تواند به کاهش بار روی مشاغل کمک کند، زیرا آنها در نحوه انتخاب کاهش انتشار گازهای گلخانه ای انعطاف پذیری دارند. یکی دیگر از مزایای ETS این است که می تواند بازاری برای کاهش گازهای گلخانه ای ایجاد کند که می تواند نوآوری و توسعه فناوری‌های پاک‌تر را هدایت کند. این می‌تواند به کاهش هزینه‌های طولانی‌مدت رسیدگی به تغییرات آب‌و‌هوایی کمک کند.

با این حال، مقایسه اثرات سیاست از نظر تجربی و آماری بین کشورها دشوار است. به توجه به اینکه داده‌های خط ‌مشی در کشورهای مختلف متفاوت است، این امر حتی دشوارتر می‌شود. بنابراین، باید مقرراتی انتخاب شود که توسط چندین کشور به عنوان یک سیاست مرجع برای تقسیم مشاهدات نمونه در سطح کشورها اجرا شود. بنابراین در ادامه ETS اجرا شده در چندین کشور تحلیل شده و تأثیر آن بر رابطه بین تولید ناخالص داخلی سرانه و انتشار کربن سرانه هر کشور بررسی شده است. به دلیل مزایای مختلف، بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته ETS را در سطح ملی وضع کرده‌اند. بنابراین با استفاده از ETS به عنوان شوک سیاستی، نمونه‌ها قبل و بعد از نقطه عطف تقسیم شده و مشاهده شده‌اند.

همان طور که در نمودار ۱ مشاهده می‌شود، در کشورهای بعد از رسیدن به نقطه عطف، نه‌تنها ETS در کنترل میزان انتشار CO2 موفق بوده است، بلکه حتی انتشار سرانه کربن‌دی‌اکسید را کاهش نیز داده است. (نمودار a)

و در کشورهای قبل از رسیدن به نقطه عطف نیز، سیستم تجارت انتشار موفق شده است که حتی در مقادیر بیش‌تر رشد درآمد سرانه انتشار آلودگی‌های معادل دی‌اکسید کربن را کنترل کند. (نمودار b)

 نمودار ۲ نیز مقایسه مستقیم‌تری از تغییرات انتشار کربن پس از پذیرش ETS را نشان می‌دهد. میانگین انتشار کربن سرانه کشورهای نمونه قبل و بعد از پذیرش ETS به دست آمده است. نتایج نشان می‌دهد انتشار کلی کربن سرانه در نمونه‌های بعد از نقطه عطف کاهش یافته که با یافته‌های دیگر مطالعات نیز مطابقت دارد. علاوه بر این، نرخ کاهش برای کشورهایی که ETS را پذیرفته بودند بالاتر بود، که نشان می‌دهد استراتژی‌های موثر ETS می‌تواند به دستیابی به توسعه پایدار کمک کند. علاوه بر این، مطابق با تئوری های منحنی کوزنتس، انتشار کلی کربن سرانه افزایش قابل توجهی را در کشورهایی که ETS را قبول نکردند، نشان داد. قابل توجه است که انتشار کربن کشورهایی که ETS را پذیرفته‌اند با نرخ کمتری افزایش یافته است. به طور کلی، نتایج حاکی از اهمیت ETS در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است. با این حال، از آنجایی که کشورهای در حال توسعه به طور اجتناب‌ناپذیری کربن بیشتری منتشر می‌کنند و در عین حال به بهره‌وری بالاتری دست می‌یابند، ETS ممکن است نرخ افزایش انتشار کربن را در کشورهای پیش از نقطه عطف که ETS را قبول نکرده‌اند نیز کاهش داده باشد.

جدول زیر نتایج تخمین مدل رگرسیونی برای بررسی تأثیر سیستم تجارت انتشار (ETS) بر رابطه بین توسعه اقتصادی و انتشار کربن را ارائه می‌دهد: ستون‌های (۱) و (۳) نتایج تخمین برای کشورهایی که در سیستم ETS مشارکت دارند را نشان می‌دهد؛ به ترتیب شامل کشورهایی که وضعیت انتشار کربن آنها از رشد اقتصادی تفکیک‌شده (Decoupled) یا تفکیک‌نشده (Non-decoupled) است. ستون‌های (۲) و (۴) نتایج تخمین برای کشورهایی که در سیستم ETS مشارکت ندارند را نمایش می‌دهد؛ به ترتیب شامل کشورهایی که تفکیک‌شده یا تفکیک‌نشده هستند.

متغیرها	کشورهای تفکیک‌شده (ETS مشارکت دارند)	کشورهای تفکیک‌شده (ETS مشارکت ندارند)	کشورهای تفکیک‌نشده (ETS مشارکت دارند)	کشورهای تفکیک‌نشده (ETS مشارکت ندارند)
ln(تولید ناخالص داخلی سرانه)	-۰.۲۸۰*** (-۶.۵۳۰)	-۰.۱۰۱** (-۲.۳۹۶)	۰.۶۴۶*** (۲۱.۰۱۰)	۱.۰۵۲*** (۲۰.۲۳۲)
ln(جمعیت)	۰.۸۰۸** (۱۸.۲۸۳)	۰.۴۴۰*** (۳.۹۹۲)	۱.۳۵۹*** (۸.۵۳۱)	-۰.۳۶۵ (-۱.۰۴۳)
ln(تجارت)	۱.۱۹۲* (۹.۴۷۱)	۰.۳۱۱ (۱.۴۹۰)	۰.۵۹۹*** (۸.۸۰۴)	۰.۰۵۸ (۰.۲۱۳)
شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)	۰.۰۰۱ (۱.۱۹۴)	۰.۰۰۲ (۱.۶۹۲)	-۰.۰۰۱ (-۰.۱۱۱)	-۰.۰۰۱ (-۰.۱۰۹)
هزینه‌های تحقیق و توسعه	۰.۱۶۳ (۰.۹۳۲)	۰.۱۰۱** (۲.۱۷۷)	-۰.۱۷ (-۰.۱۷۶)	-۰.۰۷ (-۰.۱۸۹)
مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر	۰.۰۰۲ (۰.۴۷۴)	۰.۰۰۱*** (۴.۱۶۳)	-۰.۱۱* (-۲.۱۱۲)	-۰.۰۲ (-۰.۸۴۷)
هزینه‌های مصرفی	۰.۰۰۲ (۱.۱۰۶)	۰.۰۰۲ (۰.۹۷۸)	۰.۰۰۱ (۰.۳۰۹)	۰.۰۰۶ (۰.۴۰۲)
مقدار ثابت	۴.۴۴۲	-۳.۰۸۱	۱.۱۹۱	-۵.۸۷۱
تعداد مشاهدات	۱۸۵	۱۲۰	۲۸۸	۱۹۲
R-squared تعدیل‌شده	۰.۱۷۹	۰.۴۷۶	۰.۹۲۱	۰.۶۵۲
مشارکت در ETS	بله	خیر	بله	خیر
اثرات ثابت سال	بله	بله	بله	بله
اثرات ثابت کشوری	بله	بله	بله	بله
اثرات ثابت دوطرفه	بله	بله	بله	بله

درک این نکته مهم است که هیچ چارچوب سیاستی مطلق یا قابل تعمیم به همه کشورها نیست و ETS‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. به طور قابل توجهی، این مطالعه تأثیر ETS‌ها را بر رابطه بین توسعه اقتصادی و انتشار کربن مورد بررسی قرار داد، و نشان داد که چارچوب ETS می‌تواند به عنوان یک رویکرد پایه به کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه کمک کند. علاوه بر این، این مطالعه ثابت کرد که ETS می‌تواند توسط کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه پذیرفته شود و مهمتر از همه، اثرات آن در هر دو گروه مشهود بود. مطالعه یک تجزیه و تحلیل تجربی از مکانیسم‌های مبتنی بر بازار، مانند ETS ارائه می‌کند و تأیید می‌کند که این طرح ممکن است برای دستیابی به حذف کربن مفید باشد. علاوه بر این، این مطالعه ممکن است به مقامات دولتی و سیاست‌گذاران کمک کند تا در حالی که توسعه اقتصادی را دنبال می‌کنند، به طور همزمان راه حل‌‌های عملی‌تری برای کاهش انتشار کربن ایجاد کنند.

مطالعات قبلی به مکانیسم‌های مختلفی که باعث کاهش انتشار کربن می‌شوند، مانند نوآوری، ساختار صنعتی، یا زنجیره صنعتی اشاره کرده‌اند. یافته‌های این مطالعه که به طور مستقیم بر ETS تمرکز داشت نیز از مطالعات قبلی حمایت می‌کند. مزیت این مکانیسم این است که ETS هزینه انتشار کربن شرکت را افزایش می‌دهد و ممکن است شرکت‌ها را وادار کند که مدل کسب‌وکار خود را از انتشار زیاد به انتشار کمتر تغییر دهند. چنین تلاش‌هایی در نهایت ساختار صنعتی یا زنجیره صنعتی را در مقیاس بزرگتر تغییر می‌دهد و بر میزان انتشار کربن تأثیر می‌گذارد. باید در استفاده از ETS و بررسی اثرات آن، این نکته را درک کرد که چارچوب سیاست باید جنبه‌های بخشی، اجتماعی و فرهنگی هر ملت را در نظر بگیرد.

پانویس و ارجاع

[۱] Intergovernmental Panel on Climate Change

[۲] United Nations Environment Programme

[۳] Cap and Trade

[۴] National Institute of Environmental Health Sciences

[۵] – Emissions trading system, Also known as Emissions trading scheme