فراخوان جایزه دیتاژورنالیسم دقیقه 1403 

علیرضا کدیور

علیرضا کدیور

دانش‌آموختۀ آمار و تحلیلگر داده

افزایش حداقل دستمزد چه تاثیری بر زندگی مردم دارد؟

در چهار دهه گذشته افزایش حداقل حقوق، تقریبا با تورم خنثی شده است. با توجه به روند بلندمدت افزایش نقدینگی تا زمانی که عطش اقتصاد ایران برای نقدینگی هر چه بیشتر رفع نشود، چشم‌اندازی برای کنترل پایدار تورم وجود ندارد.
افزایش کم‌سابقه حداقل حقوق اگرچه با هدف حمایت از حقوق‌بگیران انجام می‌شود اما در صورت عدم مهار تورم نه تنها سودی به حال ایشان نخواهد داشت بلکه ممکن است اختلالات جدیدی را هم در بازار کار ایجاد کند.

بازدارندگی؛ یا نابازدارندگی؟

زمانی تصور می‌شد گسترش تسلیحات هسته‌ای ضامن پایداری و صلح در جهان می‌شود. اما امروز نگرانی‌ها درباره شکسته شدن تابوی هسته‌ای پس از ۷۷ سال دوباره جان گرفته است. جنگ روسیه و اوکراین با مراجعه به کلیدواژه‌های هسته‌ای آغاز شد و با تکرار آن‌ها ادامه یافت و در صورت عدم تحقق اهداف عملیات ویژه روسیه در اوکراین، ممکن است به استفاده از سلاح هسته‌ای نیز به عنوان گزینه‌ای برای تعیین سرنوشت جنگ فکر شود.
آیا امکان استفاده از سلاح هسته‌ای در درگیری‌های کنونی وجود دارد؟ اگر استفاده از بمب هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد چه می‌شود؟
در این مقاله، علاوه بر پرداختن به این پرسش‌ها، مستندی ۷ دقیقه‌ای به نام «شبیه‌سازی انفجار هسته‌ای در یک شهر امروزی» اثر نیل هالوران در ارتباط با هم همین موضوع معرفی خواهد شد. هالوران روایتش را بیش از هر چیز با گردآوری داده‌ها و ارائه آمار پیش می‌برد و از این حیث سبکی منحصر به فرد دارد. در ضمن خواندن این نوشتار می‌توانید مستند یادشده را با زیرنویس فارسی دقیقه تماشا کنید.

کورشدنِ چشمِ قیمت‌ها

بعد از چند دهه آزمون و خطا در قیمت‌گذاری و سهمیه‌بندیِ بنزین امروز صحبت از یک طرح جدید است. جزئیات این طرح هنوز در مرحله آزمایش و تکمیل است. اما پیش از اعلام نهاییِ چند و چونِ آن در کشور، لازم است طرح‌های قبلی را مورد بررسی قرار دهیم و سرنوشت آنان را به یاد بیاوریم.

بازگشت به لایه ازون!

چند دهه پیش، لایه ازون در صدر اخبار جهان قرار گرفت. در میانۀ دهه ۸۰ میلادی دانشمندان دریافتند سرعت از بین رفتنِ مولکول‌های ازون در لایۀ دوم جو زمین به قدری شدید است که ممکن است چیزی تا پایان حیات در کرۀ خاکی نمانده باشد. بحران لایه ازون آنچنان در مرکز توجه قرار گرفته بود که بحث «سوراخ لایه ازون» به گفتگوی روزمره نیز راه پیدا کرد. اما امروز اثری از آن در اخبار نیست. ماجرا از چه قرار است؟!
داستان لایه ازون نمونه‌ای درس‌آموز و امیدبخش از مواجهه با یک بحرانِ کلانِ زیست‌محیطی است چرا که برخلاف بسیاری از مسائلِ در هم‌پیچیده و لاینحلِ امروز، جامعه بشری موفق شد آن را «حل» کند.
مواجهه با مسئله لایه ازون در دهه ۸۰ میلادی حاوی چه درس‌هایی برای امروز است؟

چرا مشکل آلودگی هوای تهران حل نمی‌شود؟

در سی سال گذشته قوانین و برنامه‌های جامع زیادی برای مهار آلودگی در تهران و سایر نقاط کشور تصویب و اجرا شده اما در نهایت با موفقیتی همراه نبوده است. به همین دلیل افکار عمومی در سال‌های اخیر تعارف را برنامه‌های جامعِ راهبردی و تلاش‌های بی‌وقفۀ شبانه‌روزی کنار گذاشته و به یک پرسش اولیه بازگشته است: «علت اصلی آلودگی هوای تهران چیست؟!»

افغانستان میان دو طالبان

این گزارش با گردآوری مجموعۀ متنوعی از اطلاعات و بررسی آن‌ها در چهار بخش به پرسش‌های مرتبط با امروز افغانستان پاسخ دهد: مرور وقایع تاریخی افغانستان برای پی بردن به برخی ویژگی‌های تکرارشونده و پایدار آن؛ بررسی شاخص‌های کلان توسعه و نوسازی؛ روایت حضوری نظامی آمریکا در خاک افغانستان و تحلیل داده‌های دو دهه جنگ؛ نتیجه‌گیری و ترسیم چشم‌انداز پیشِ رو.

کاهش مرگ و میر واکسینه‌ها در آمار ثبت احوال

بررسی داده‌های سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد نسبت مرگ و میر گروه‌های سنی بالای ۷۰ سال در هفته دهم و یازدهم پس از شروع تاریخ واکسیناسیون آنان نسبت به مقدار مورد انتظار کاهش معنادار و قابل ملاحظه داشته است. مجموعه مشاهدات انجام شده مانند تغییر توزیع سنی اسناد فوت سازمان ثبت احوال قبل از همه‌گیری، همزان با موج‌های همه‌گیری و بعد از شروع سراسری دریافت واکسن نشان می‌دهد واکسیناسیون ایران در مقیاس کلان کاملا موثر بوده و منجر به کاهش مرگ و میر بیماران شده است.

تغییر الگوی کلی مرگ‌ومیر با افت‌و‌خیز کرونا

مقایسه توزیع سنی مرگ و میر در آمار فوت ثبت احوال در موج‌های مختلفِ کرونا نشان می‌دهد رابطه‌ای مشخص و معنادار بین تغییرات توزیع سِنّی اسناد فوت و شدت همه‌گیری کرونا در کشور وجود دارد. توزیع سِنّی مرگ با بالا و پایین شدن موج‌های کرونا با توجه به ریسک جانی متفاوت در هر گروه سِنّی به صورت قاعده‌مند تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این رابطه از نظر آماری معنادار است و قدرت پیش‌بینی سهم مرگ و میر گروه‌های سنی مختلف در صورت عدم واکسیناسیون را به ما می‌دهد.

کنترل مصرف برق با تعطیلات کرونایی

از نیمه مرداد ماه، ذخیره نیروگاه‌های کشور دوباره صفر شده و محدودیت توزیع یا همان خاموشی، در نقاط مختلف کشور اعمال می‌شود. بررسی آمار امسال و سال‌های قبلی نشان می‌دهد تولید برق کشور به زحمت توان تامین بیش از ۵۷ هزار مگاوات دارد و در مقادیر بیشتر از آن قطعی برق ناگزیر می‌شود.
محاسبه اختلاف مصرف در روزهای تعطیل و روزهای کاری در سال جاری نشان می‌دهد در حال حاضر تعطیلیِ ادارات می‌تواند تا ۷.۵ هزار مگاوات مصرف برق کشور را کم کند و مصرف فعلی را به ۵۷.۵ هزار مگاوات که خطر خاموشی در آن کمتر است برساند. سخنگوی صنعت برق در همین راستا به دستگاه‌های اجرایی، ادارات و بانک‌ها تاکید کرد خاموش نگهداشتنِ وسایل برقی، سرمایشی و غیرضروری در این چند روز را فراموش نکنند!

هشدارهایی درباره کشتار جمعی کرونا در ایران

بررسی آمار کشورها نشانی از مصونیت واکسن در برابر ابتلا نشان نمی‌دهد اما در صورت بیماری، مصونیت در وضعیت وخیم و منجر به فوت کاملا در آمار کشورهایی که دست کم ۴۰ دوز واکسن در هر ۱۰۰ نفر تزریق کرده‌اند کاملا معنادار و مشهود است. نرخ مرگ و میر در آمار رسمی کشورها با افزایش واکسیناسیون به صورت بسیار چشمگیر (تقریباً با آهنگ توانی) کاهش می‌یابد.
اگر وضعیت صعودی بیماری، با عادی‌انگاشتن همه‌گیری و عدم وضع محدودیت‌های اجتماعی و دست به دست شدن ویروس در اجتماعات همراه شود، بار بیماری از ظرفیت‌های نظام درمان فراتر می‌رود و فاجعه وارد مرحله‌ای بی‌سابقه خواهد شد که آنچه تا کنون اتفاق افتاده در برابر آن ناچیز خواهد بود

اقتصاد

افزایش حداقل دستمزد چه تاثیری بر زندگی مردم دارد؟

در چهار دهه گذشته افزایش حداقل حقوق، تقریبا با تورم خنثی شده است. با توجه به روند بلندمدت افزایش نقدینگی تا زمانی که عطش اقتصاد ایران برای نقدینگی هر چه بیشتر رفع نشود، چشم‌اندازی برای کنترل پایدار تورم وجود ندارد.
افزایش کم‌سابقه حداقل حقوق اگرچه با هدف حمایت از حقوق‌بگیران انجام می‌شود اما در صورت عدم مهار تورم نه تنها سودی به حال ایشان نخواهد داشت بلکه ممکن است اختلالات جدیدی را هم در بازار کار ایجاد کند.

جنگ

بازدارندگی؛ یا نابازدارندگی؟

زمانی تصور می‌شد گسترش تسلیحات هسته‌ای ضامن پایداری و صلح در جهان می‌شود. اما امروز نگرانی‌ها درباره شکسته شدن تابوی هسته‌ای پس از ۷۷ سال دوباره جان گرفته است. جنگ روسیه و اوکراین با مراجعه به کلیدواژه‌های هسته‌ای آغاز شد و با تکرار آن‌ها ادامه یافت و در صورت عدم تحقق اهداف عملیات ویژه روسیه در اوکراین، ممکن است به استفاده از سلاح هسته‌ای نیز به عنوان گزینه‌ای برای تعیین سرنوشت جنگ فکر شود.
آیا امکان استفاده از سلاح هسته‌ای در درگیری‌های کنونی وجود دارد؟ اگر استفاده از بمب هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد چه می‌شود؟
در این مقاله، علاوه بر پرداختن به این پرسش‌ها، مستندی ۷ دقیقه‌ای به نام «شبیه‌سازی انفجار هسته‌ای در یک شهر امروزی» اثر نیل هالوران در ارتباط با هم همین موضوع معرفی خواهد شد. هالوران روایتش را بیش از هر چیز با گردآوری داده‌ها و ارائه آمار پیش می‌برد و از این حیث سبکی منحصر به فرد دارد. در ضمن خواندن این نوشتار می‌توانید مستند یادشده را با زیرنویس فارسی دقیقه تماشا کنید.

اقتصاد

کورشدنِ چشمِ قیمت‌ها

بعد از چند دهه آزمون و خطا در قیمت‌گذاری و سهمیه‌بندیِ بنزین امروز صحبت از یک طرح جدید است. جزئیات این طرح هنوز در مرحله آزمایش و تکمیل است. اما پیش از اعلام نهاییِ چند و چونِ آن در کشور، لازم است طرح‌های قبلی را مورد بررسی قرار دهیم و سرنوشت آنان را به یاد بیاوریم.

محیط زیست و انرژی

بازگشت به لایه ازون!

چند دهه پیش، لایه ازون در صدر اخبار جهان قرار گرفت. در میانۀ دهه ۸۰ میلادی دانشمندان دریافتند سرعت از بین رفتنِ مولکول‌های ازون در لایۀ دوم جو زمین به قدری شدید است که ممکن است چیزی تا پایان حیات در کرۀ خاکی نمانده باشد. بحران لایه ازون آنچنان در مرکز توجه قرار گرفته بود که بحث «سوراخ لایه ازون» به گفتگوی روزمره نیز راه پیدا کرد. اما امروز اثری از آن در اخبار نیست. ماجرا از چه قرار است؟!
داستان لایه ازون نمونه‌ای درس‌آموز و امیدبخش از مواجهه با یک بحرانِ کلانِ زیست‌محیطی است چرا که برخلاف بسیاری از مسائلِ در هم‌پیچیده و لاینحلِ امروز، جامعه بشری موفق شد آن را «حل» کند.
مواجهه با مسئله لایه ازون در دهه ۸۰ میلادی حاوی چه درس‌هایی برای امروز است؟

آلودگی هوا

چرا مشکل آلودگی هوای تهران حل نمی‌شود؟

در سی سال گذشته قوانین و برنامه‌های جامع زیادی برای مهار آلودگی در تهران و سایر نقاط کشور تصویب و اجرا شده اما در نهایت با موفقیتی همراه نبوده است. به همین دلیل افکار عمومی در سال‌های اخیر تعارف را برنامه‌های جامعِ راهبردی و تلاش‌های بی‌وقفۀ شبانه‌روزی کنار گذاشته و به یک پرسش اولیه بازگشته است: «علت اصلی آلودگی هوای تهران چیست؟!»

تاریخ

افغانستان میان دو طالبان

این گزارش با گردآوری مجموعۀ متنوعی از اطلاعات و بررسی آن‌ها در چهار بخش به پرسش‌های مرتبط با امروز افغانستان پاسخ دهد: مرور وقایع تاریخی افغانستان برای پی بردن به برخی ویژگی‌های تکرارشونده و پایدار آن؛ بررسی شاخص‌های کلان توسعه و نوسازی؛ روایت حضوری نظامی آمریکا در خاک افغانستان و تحلیل داده‌های دو دهه جنگ؛ نتیجه‌گیری و ترسیم چشم‌انداز پیشِ رو.

کرونا

کاهش مرگ و میر واکسینه‌ها در آمار ثبت احوال

بررسی داده‌های سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد نسبت مرگ و میر گروه‌های سنی بالای ۷۰ سال در هفته دهم و یازدهم پس از شروع تاریخ واکسیناسیون آنان نسبت به مقدار مورد انتظار کاهش معنادار و قابل ملاحظه داشته است. مجموعه مشاهدات انجام شده مانند تغییر توزیع سنی اسناد فوت سازمان ثبت احوال قبل از همه‌گیری، همزان با موج‌های همه‌گیری و بعد از شروع سراسری دریافت واکسن نشان می‌دهد واکسیناسیون ایران در مقیاس کلان کاملا موثر بوده و منجر به کاهش مرگ و میر بیماران شده است.

کرونا

تغییر الگوی کلی مرگ‌ومیر با افت‌و‌خیز کرونا

مقایسه توزیع سنی مرگ و میر در آمار فوت ثبت احوال در موج‌های مختلفِ کرونا نشان می‌دهد رابطه‌ای مشخص و معنادار بین تغییرات توزیع سِنّی اسناد فوت و شدت همه‌گیری کرونا در کشور وجود دارد. توزیع سِنّی مرگ با بالا و پایین شدن موج‌های کرونا با توجه به ریسک جانی متفاوت در هر گروه سِنّی به صورت قاعده‌مند تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این رابطه از نظر آماری معنادار است و قدرت پیش‌بینی سهم مرگ و میر گروه‌های سنی مختلف در صورت عدم واکسیناسیون را به ما می‌دهد.

برق

کنترل مصرف برق با تعطیلات کرونایی

از نیمه مرداد ماه، ذخیره نیروگاه‌های کشور دوباره صفر شده و محدودیت توزیع یا همان خاموشی، در نقاط مختلف کشور اعمال می‌شود. بررسی آمار امسال و سال‌های قبلی نشان می‌دهد تولید برق کشور به زحمت توان تامین بیش از ۵۷ هزار مگاوات دارد و در مقادیر بیشتر از آن قطعی برق ناگزیر می‌شود.
محاسبه اختلاف مصرف در روزهای تعطیل و روزهای کاری در سال جاری نشان می‌دهد در حال حاضر تعطیلیِ ادارات می‌تواند تا ۷.۵ هزار مگاوات مصرف برق کشور را کم کند و مصرف فعلی را به ۵۷.۵ هزار مگاوات که خطر خاموشی در آن کمتر است برساند. سخنگوی صنعت برق در همین راستا به دستگاه‌های اجرایی، ادارات و بانک‌ها تاکید کرد خاموش نگهداشتنِ وسایل برقی، سرمایشی و غیرضروری در این چند روز را فراموش نکنند!

کرونا

هشدارهایی درباره کشتار جمعی کرونا در ایران

بررسی آمار کشورها نشانی از مصونیت واکسن در برابر ابتلا نشان نمی‌دهد اما در صورت بیماری، مصونیت در وضعیت وخیم و منجر به فوت کاملا در آمار کشورهایی که دست کم ۴۰ دوز واکسن در هر ۱۰۰ نفر تزریق کرده‌اند کاملا معنادار و مشهود است. نرخ مرگ و میر در آمار رسمی کشورها با افزایش واکسیناسیون به صورت بسیار چشمگیر (تقریباً با آهنگ توانی) کاهش می‌یابد.
اگر وضعیت صعودی بیماری، با عادی‌انگاشتن همه‌گیری و عدم وضع محدودیت‌های اجتماعی و دست به دست شدن ویروس در اجتماعات همراه شود، بار بیماری از ظرفیت‌های نظام درمان فراتر می‌رود و فاجعه وارد مرحله‌ای بی‌سابقه خواهد شد که آنچه تا کنون اتفاق افتاده در برابر آن ناچیز خواهد بود