بدترین عملکرد ارزی

usd_rial_records

«بهتر از ما برای اداره اموری ارزی کشور پیدا نمی‌کنید»[۱]. این جمله‌ را معاون اول و رئیس تیم اقتصادی دولت سیزدهم در جلسه‌ای کوتاه درباره تلاطم‌‌های ارزی به نمایندگان مجلس گفت. آیا واقعا دولت سیزدهم بهترین عملکرد را در مدیریت قیمت ارز داشته است؟

بررسی تغییرات روزانه قیمت ارز در نوزده ماه نخست دولت‌ها نشان می‌دهد که تیم اقتصادی دولت سیزدهم نه تنها بهتر از دیگران عمل نکرده بلکه بدترین عملکرد را در میان تمامی دولت‌های بعد از انقلاب دارد.

قیمت ارز در ایران بخصوص از دهه ۷۰ شمسی به این‌طرف معمولا یکی از دغدغه‌های جامعه ایران بوده است. فرقی نمی‌کند تولیدکننده، کارمند یا دانشجو باشید یا شغل آزاد داشته باشید؛ زندگی اکثریت قریب به اتفاق ایرانیان به قیمت تبدیل ارزهای خارجی گره خورده است. وقتی قیمت ارزهای خارجی تغییر می‌کند، قیمت اقلام وارداتی هم‌زمان با آن تغییر می‌کند. اما تاثیر تغییر نرخ تبدیل در همین‌جا متوقف نمی‌شود. بالا و پایین شدن قیمت ارز، قیمت خودرو و مسکن را تغییر می‌دهد، باعث تغییر رفتار سرمایه‌گذاران و کارفرماها می‌شود و بازار کار را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

افزایش قیمت ارز در کنار نرخ بالای تورم، دست‌رنج نیروی کار را از بین برده و آن‌ها را دچار احساس سرخوردگی و ناامنی اقتصادی می‌کند.

تغییرات قیمت ارز بر خلاف دیگر شاخص‌های اقتصاد کلان که نیاز به جمع‌آوری داده و محاسبات پیچیده و طولانی دارند و به همین سبب دیرتر به سطح جامعه راه پیدا می‌کنند، بلافاصله و با سرعت زیادی عموم جامعه را از عملکرد کلی اقتصاد با خبر می‌کند[۲].

مقایسه عملکرد نوزده ماهه دولت‌ها در مدیریت ارز

برای آن‌که عملکرد ارزی دولت فعلی را با دولت‌های قبلی مقایسه کنیم، باید تغییرات قیمت ارز را در دورۀ زمانی مشابه بین دولت‌ها مقایسه کنیم. برای این‌کار کافی است تغییرات روزانه نرخ ارز را نسبت به نخستین روز کاری در هر دولت محاسبه و با یکدیگر مقایسه کنیم.
دولت سیزدهم در روز ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ اولین روز کاری خود را شروع کرده و از آن زمان تاکنون ۱۹ ماه گذشته است. در این مدت قیمت دلار در بازار آزاد بیش از ۱۲۰% افزایش یافته است. این عدد به مراتب از تغییرات قیمت دلار در ۱۹ ماه نخست دولت‌های دیگر بیشتر است. این رکوردشکنی‌ در حالی صورت گرفته که آنچه شنیده می‌شود، بیش از هر چیز حاکی از به رسمیت نشناختن تغییرات قیمت ارز در بازار آزاد و انداختن تقصیر بر گردن پیشینیان است.

مقایسه دولت‌ها در مدت زمان مشابه از آن جهت باورپذیرتر می‌شود که بسیاری از آن‌ها با بحران‌های بزرگی مانند جنگ، بازسازی‌های پس از جنگ و تحریم‌ مواجه بوده‌اند، اما بازار ارز در مدت زمان مشابه در هیچکدام از آن‌ها تا این اندازه آشفته نبوده است. تا پیش از این دولت، افزایش نرخ ارز در نوزده ماه نخست هیچگاه از ۷۵% فراتر نرفته بود، اما در این دولت این عدد به مقدار بی‌سابقۀ ۱۲۴% رسیده است.

روند تغییرات قیمت ارز در دولت‌های پس از انقلاب

بررسی تغییرات نرخ تبدیل دلار به ریال در دولت‌های پس از انقلاب حاوی دو نکته مهم است:

  • نوسان‌های شدید در سال‌های پایانی: به جز دولت خاتمی که نرخ ارز پس از دو سال افزایش، در شش سال باقیمانده تقریبا تثبیت شد، در دولت‌های دیگر در سال‌های پایانی قیمت ارز با نوسان‌های شدید مواجه شده است. به بیان دیگر افزایش‌های شدید، اغلب نه در سال‌های نخست دولت‌ها بلکه در سال‌های میانی یا پایانی آن‌ها آغاز شده است. 
  • کاهش‌های ناپایدار: بعد از شروع نوسان‌های شدید و افزایش قیمت ارز در دولت‌ها، در اکثر موارد تا پایان دوره دولت‌ها کاهش پایداری در قیمت دلار رخ نداده و همین مسئله تصویری بی‌بازگشت از افزایش‌های شدید قیمت ارز در افکار عمومی ساخته است. به بیان دیگر به نظر می‌رسد وقتی مهار قیمت ارز از دست دولت خارج می‌شود، روندهای افزایشی تا پایان دولت ادامه یافته است.
    به عنوان نمونه، حتی بعد از صدور قطعنامه ۵۹۸ و پایان یافتن جنگ هشت ساله عراق و ایران قیمت دلار ظرف دو روز نصف شد و از ۱۳۴ تومان در ۲۹ تیر ۱۳۶۸ به ۶۵ تومان در اول مرداد ۱۳۶۸ رسید، اما شرایط کلان اقتصادی ناشی از جنگ در کنار عوامل دیگر، دوباره آن را با روند افزایشی مواجه کرد[۳].

رئیس دولت

تاریخ شروع

تاریخ پایان

قیمت دلار در شروع دوره (تومان)

قیمت دلار پس از ۱۹ ماه (تومان)

درصد تغییر

قیمت دلار در پایان دوره (تومان)

درصد تغییر

موسوی

۱۳۶۰/۰۷/۰۷

۱۳۶۸/۰۵/۲۴

۲۷

۴۵

۶۷%

۱۱۹

۳۴۱%

هاشمی رفسنجانی

۱۳۶۸/۰۵/۲۵

۱۳۷۶/۰۵/۱۱

۱۱۹

۱۴۰

۱۷%

۴۷۳

۲۹۷%

خاتمی

۱۳۷۶/۰۵/۱۲

۱۳۸۴/۰۵/۱۱

۴۷۳

۸۲۳

۷۴%

۹۰۲

۹۱%

احمدی نژاد

۱۳۸۴/۰۵/۱۲

۱۳۹۲/۰۵/۱۱

۹۰۲

۹۳۱

۳%

۳,۲۴۸

۲۶۰%

روحانی

۱۳۹۲/۰۵/۱۲

۱۴۰۰/۰۵/۱۱

۳,۲۴۸

۳,۴۳۷

۶%

۲۵,۷۰۰

۶۹۱%

رئیسی

۱۴۰۰/۰۵/۱۲

؟

۲۵,۷۰۰

۵۷,۴۵۰

۱۲۴%

؟

؟

آیا افزایش نرخ ارز کنترل خواهد شد؟

نرخ ارز در ایران اثراتی فراتر از گرانی کالاها و کوچک شدن سفره مردم دارد. ترس از آینده اثراتی مهیب‌تر از گران شدن چند قلم کالا دارد که حتی اگر دلار هم گران نمی‌شد، به خاطر تورم بالا برای حقوق‌بگیران دست نیافتنی بود[۴] .

عوامل بیرونی و درونی اقتصاد هر دو در تعیین متغیرهای کلان اقتصادی از جمله قیمت ارز موثرند. به نظر می‌رسد نقش عوامل بیرونی مانند جنگ و تحریم با توجه به اثرات بلندمدتی که بر عملکرد اقتصادی دولت‌ها دارند، در کوتاه مدت به راحتی قابل تغییر نیستند. در مورد عوامل درونی نیز با توجه به شروع زودهنگام نوسانات ارزی در دولت سیزدهم و الگوهای افزایشی در سال‌های میانی و پایانی دولت‌های قبلی، مسئله کنترل قیمت ارز را در دولت کنونی با تردیدهای زیادی روبه‌رو کرده است.

منابع و ارجاعات

منابع داده: وبسایت‌های tgju، bonbast و boursview

از شرکت مطالعات اقتصادی آریاسهم  (aryasahm.ir) که ما را در تکمیل داده‌های این تحلیل کمک کرده و مطالعه پیش رو را امکان‌پذیر ساختند، صمیمانه سپاسگزاریم.

برای دسترسی به تاریخ تغییرات روزانه قیمت دلار به لینک زیر مراجعه کنید:

[۱] به نقل از احمد علیرضا بیگی، نماینده تبریز در مجلس یازدهم. دنیای اقتصاد  ۷ اسفند ۱۴۰۱ (+)

[۲] چرا ایران از تله بحران ارزی خارج نمی‌شود؟ مصاحبه دکتر مسعود نیلی با فردای اقتصاد (+)

[۳] برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید به سرنوشت دلار پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸، ایران‌جیب ۳ فروردین ۱۴۰۱ (+)

[۴] برای مطالعه بیشتر نگاه کنید به فشار بی‌سابقه تورم بر مردم، لعیا غفاریان، دقیقه ۹ دی ۱۴۰۱ (+) و چرا گرانی‌های اخیر بی‌سابقه است؟ بهمن اجدری، دقیقه ۲۹ شهریور ۱۴۰۰ (+)

نویسندگان

دانش‌آموختۀ مدیریت، دانشجوی جامعه‌شناسی و تحلیلگرِ داده

دیدگاه‌ها

۲ پاسخ

  1. در جدول انتهای مقاله، گاهی از نرخ رسمی و گاهی از نرخ بازار آزاد برای مقایسه استفاده شده که از نظر آماری صحیح نیست.

    1. ممنون از دیدگاه شما. در تمامی جداول و نمودارها از نرخ بازار آزاد استفاده شده است. در انتهای مقاله نیز لینک دسترسی به داده‌ها آورده شده و می‌توانید بررسی کنید. همچنین می‌توانید برای بررسی بیشتر به این مطالب نیز مراجعه کنید:
      https://b2n.ir/k61458
      https://b2n.ir/a38409

پاسخ دادن به یک آمارخوان لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *