شیوع آسان HPV، با مخفی‌کاری و بدون دسترسی به واکسن: آمار شیوع دست چه کسی است؟ (۱۹۵۵۵)

شیوع آسان HPV، با مخفی‌کاری و بدون دسترسی به واکسن: آمار شیوع دست چه کسی است؟ (19555)

مشخص نیست هر پکی که به سیگار می‌زنیم بر هر کدام از ما دقیقا چه تاثیری می‌گذارد، اما یکی از خطراتی که احتمالا از بیخ گوش بیشتر ما رد می‌شود، تغییرات بافت حاصل از سلول‌های سرطانی در نتیجه ویروس HPV یا کاهش ایمنی بدن ما در برابر این ویروس است. تمام ما حداقل یک بار ابتلا به ویروس HPV را در زندگی خود تجربه می کنیم، اگر از نظر جنسی فعال باشیم و واکسن HPV را هم تزریق نکرده باشیم.^[۱]اما اگر در ایران به آن مبتلا شوید با وجود حاشیه‌های مدیریت پیشگیری و درمان HPV، احتمالا چالش تنها خود بیماری نیست.

ناچار به ابتلاییم

CDC، مرکز کنترل و پیشگیری و از بیماری در آمریکا، این ویروس را پوستی و انتقال آن را حاصل ارتباط جنسی واژینال، مقعدی و دهانی می داند.^[۲] در حال حاضر تنها راه مقابله با این ویروس، جلوگیری از ابتلا به آن از طریق تزریق واکسن است و باقی، بر عهده سیستم ایمنی بدن ماست. واکسن گارداسیل حالا در ایران توزیع بسیار محدودی دارد و به سختی در برخی داروخانه‌ها پیدا می‌شود. در صورت پیدا شدن واکسن ۲، ۴ و یا ۹ ظرفیتی، در بازه بین ۲ تا ۱۸ میلیون تومان فروخته می‌شود و برای هر فرد تزریق سه نوبت از آن در فاصله ۶ ماه توصیه شده است. در این موقعیت، بدون آموزش و صحبت از اهمیت این واکسن، تزریق آن با این قیمت چیزی غیرضروری دیده می‌شود. اما با این قیمت و شرایط حتی در صورت آگاهی، دسترسی بسیاری از مردم به خط اول پیشگیری محدود است.

بنابر اعلام مرکز آمار ایران، درآمد متوسط یک خانوار ایرانی در یک بازه زمانی ۶ ماهه در شهر در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۳۰ میلیون تومان است و هزینه واکسن ۶ تا ۱۸ میلیونی بین ۵ تا ۴۱ درصد از درآمد این خانواده‌ها را شامل می‌شود. در نتیجه هزینه بسیار سنگین این واکسن‌ها و فشاری که می‌توانند به ویژه به اقشار ضعیف‌تر وارد کنند و قرار نگرفتن آن تحت پوشش بیمه، دسترسی بخش زیادی از جمعیت به تزریق واکسن غیرممکن است. حتی در فضای کلی کشور، عدم اطلاع رسانی درست، بدون هیچ آماری از شیوع و نتایج شیوع و ایجاد حالت تدافعی از سوی مسئولین نسبت به شیوع این ویروس، سبب شده است که شرایط برای تشخیص، درمان و اطلاع یافتن از شرایط، ناقص و در بیشتر موارد کاملا پنهان بماند. با این شرایط یا اطلاع‌رسانی بر عهده منابع غیررسمی و اطلاعات درست و غلط آنهاست و یا بسیاری از افراد بعد از ابتلا و مراجعه به پزشک است که از وضعیتشان و آنچه باید انجام دهند مطلع می‌شوند.

هنوز شرایط روشن نیست

اطلاعات محدودی، گاهی از میان تکذیب‌های مسئولین دولتی به دست ما رسیده است. در آذر ۱۴۰۲، دکتر کوروش اعتماد، مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، وقتی ادعا می‌کرد وضعیت شیوع HPV در ایران نگران کننده نیست اعلام کرد:«سالانه ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ مورد جدید بروز سرطان رحم در کشور داریم.»^[۳] گرچه آماری از میزان شیوع HPV بین زنان و مردان در دسترس نیست اما با اطلاعات منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی می‌توان به نتیجه دقیق‌تری رسید. به گفته سازمان بهداشت جهانی، ۹۵ درصد از موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم حاصل از ویروس HPV هستند.^[۴] ۹۵ درصد از موارد ابتلا به این سرطان در ایران برابر ۱۲۳۵۰ نفر است. بنابر سیمای جمعیتی ایران در سال ۱۴۰۳ منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، جمعیت زنان بالای ۱۵سال(این عدد به عنوان سن احتمالی شروع ابتلا و شیوع HPV در نظر گرفته شده است، سازمان بهداشت جهانی سن مناسب تزریق واکسن را نیز قبل شروع رابطه جنسی و تا ۱۵ سال می‌داند). ۳۳ میلیون نفر است.^[۵] بنابراین نسبت تعداد مبتلایان به سرطان دهانه رحمِ حاصل از HPV به کل جمعیت زنان و دختران بالای ۱۵ سال ایران برابر با ۰.۰۳۷ درصد است. همین نسبت در جهان با ۶۶۰،۰۰۰ مورد ابتلا به سرطان دهانه رحم در سال ۲۰۲۲ که ۹۵ درصد آن حاصل از ویروس HPV است^[۶]، ۶۲۷۰۰۰ مورد است. جمعیت زنان بالای ۱۵ سال در جهان نیز ۳ میلیارد و ۳۳۱ میلیون نفر محاسبه شده است.^[۷] بنابراین نسبت موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم حاصل از HPV به جمعیت در جهان ۰.۰۱۸ درصد و آمار ابتلا به سرطان دهانه رحمِ حاصل از ویروس HPV در ایران ۲.۰۵ برابر متوسط آن در جهان است.

این آمارها تنها مربوط به موارد شناسایی شده در یک سال هستند، در حالی که HPV، درمان و رهایی از آن معمولا برای چند سال برای هر فرد طول می‌کشد و هرسال افرادی بسیار بیشتر از این عدد درگیر آن هستند. سرطان دهانه رحم و زنان بیش از هر قسمت از بدن و هر کسی تحت تاثیر شیوع این ویروس هستند. اما مردان هم درگیر عواقب ناشی از آن می‌شوند. به گفته سازمان بهداشت جهانی، وقتی در سال ۲۰۱۹، ۶۲۰،۰۰۰ زن درگیر انواع سرطان ناشی از HPV شدند، ۷۰،۰۰۰ مرد نیز مبتلا به انواع سرطان ناشی از این ویروس گزارش شدند، این یعنی انواعی از سرطان های آلت تناسلی، مقعد، دهان، حلق و گلو.^[۸]

در جهان	در ایران
۳,۳۳۱,۰۰۰,۰۰۰	۳۳,۰۰۰,۰۰۰	تعداد زنان بالای ۱۵ سال
۶۶۰,۰۰۰	۱۲,۰۰۰ تا ۱۴,۰۰۰	موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم
%۰.۰۱۸	%۰.۰۳۷	نسبت تعداد سرطان دهانه رحم حاصل از HPV به کل جمعیت زنان بالای ۱۵ سال
۶۲۰,۰۰۰	بدون آمار رسمی	موارد ابتلا انواع سرطان ناشی از HPV در زنان(سال ۲۰۱۹)
۷۰,۰۰۰	بدون آمار رسمی	موارد ابتلا به انواع سرطان ناشی از HPV در مردان(سال ۲۰۱۹)
۱۴۵ کشور^[۹]	انجام نمی‌شود	واکسیناسیون عمومی در تمام کشور

اقدامات، دیر و ناکافی است

چالش دیگر کنترل شیوع این ویروس، بدون علامت بودن سویه‌های پرخطر آن است. اغلب سرطان‌های حاصل از HPV حاصل از سویه‌های پرخطر است. HPV با حدود ۲۰۰ سویه، گرچه بیشتر با عنوان زگیل تناسلی شناخته می‌شود، در اغلب موارد علامتی ندارد و اگر آزمایش‌های سالانه صورت نگیرد تشخیص داده نمی‌شود. از سوی دیگر چون نام HPV با سرطان دهانه رحم گره خورده است، بیماری و مساله‌ای زنانه دیده می‌شود و دغدغه این ویروس و واکسن آن بین مردان کمتر است. اما گرچه مردان کمتر دچار سرطان ناشی از HPV می‌شوند اما نه تنها احتمال بروز سرطان در بین آنان وجود دارد، بلکه ناقل این ویروس به زنان و خطری برای ابتلای آنان هم هستند که با ریسک بیشتری از ابتلا به سرطان مواجه‌ می‌شوند. زنان با تست HPV از دهانه رحم می‌توانند به ابتلا به ویروس و از طریق پاپ اسمیر از تغییر سلول‌های دهانه رحم و سرطانی شدن آن‌ها سریع‌تر آگاه شوند، اما این تست‌ها برای مردان نه تنها رایج نیست، که تست PCR که برای بررسی ابتلا به HPV از آلت تناسلی آنها گرفته می‌شود نیز از نظر برخی پزشکان معتبر و دقیق و مورد تاکید نیست.

سازمان بهداشت جهانی با توجه به شرایط کنونی سرطان دهانه رحم، بر واکسیناسیون دختران پیش از ۱۵ سالگی و نمونه برداری و آزمایش زنان پیش از ۳۵ سالگی تاکید می کند.^[۱۰] این آزمایش‌ها ارزان نیستند و تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند. اما در سطح پیشگیری، آموزش عمومی و دسترسی عمومی به واکسن متناسب با وضعیت نیست. وبسایت‌ها، صفحاتی در شبکه‌های مجازی و کلینیک‌های مختلف هم در این شرایط به راحتی تبلیغ می‌کنند، قیمت‌های مختلفی برای درمان و واکسن می‌دهند و حتی از ارائه آمارهای غلط یا بدون منبع دریغ نمی‌کنند. گزارش اخیر روزنامه هم‌میهن با عنوان “زد و بند فروش یک واکسن” در تاریخ ۴ بهمن ۱۴۰۳ به خوبی نشان می‌دهد چطور در شرایطی که نظارتی بر پیشگیری و درمان این ویروس نیست، سواستفاده بیشتر و تهیه یک واکسن در تهران تقریبا غیرممکن شده است. حالا با دلالی، بازار سیاه و فروش بسیار محدود، دسترسی به واکسن منحصر به افرادی شده است که توان پرداخت هزینه‌های چند ده میلیونی برای آن را دارند. گرچه تهیه همین واکسن‌ها بدون نظارت رسمی و خرید از منابع غیرمتخصص و غیرقانونی، خطرهای خود و امکان کلاهبرداری را دارد.

واکسن خواهد آمد، نه برای همه

اخیرا علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت، در روز ۷ بهمن ماه اعلام کرده است که واکسن اچ پی وی به‌زودی وارد برنامه واکسیناسیون ملی می‌شود. در حالی که سازمان بهداشت جهانی خط اول مقابله با شدیدترین مشکل حاصل از این ویروس، یعنی سرطان دهانه رحم، را واکسیناسیون دختران ۹ تا ۱۵ سال اعلام کرده است، معاون وزیر بهداشت در خصوص تامین این واکسن توضیح داده است:«واکسن HPV باید وارد چرخه واکسیناسیون کشوری شود اما نه به صورت واکسن‌های روتین، بلکه باید مانند آنفلوآنزا باشد که افراد خاص و واجد شرایط تزریق کنند و ضروریست شرکت‌های دانش بنیان، انستیتو پاستور و پاستور این واکسن‌ها را تولید کنند تا آن‌ها را با توجه به شرایط ارزی وارد نکنیم.»^[۱۱] او همچنین اعلام کرد:«شیوع سرطان دهانه رحم ناشی از این ویروس در کشور بسیار پایین است و بحث واکسیناسیون آن بیشتر بر پیشگیری از عفونت متمرکز است.» و بنابراین همچنان این مساله مهم در ایران بدون ارائه آمار و اطلاع از شرایط ادامه دارد.