علیرضا کدیور

سرعت افزایش آمار در موج چهارم کرونا در ایران به صورت خطرناک و بی‌سابقه‌ای بیشتر از قبل است. اگر سرعت افزایش آمار در موج‌های دوم و سوم با استناد به آمار به طور متوسط ۳.۴ فوت و ۲۲ بستری در روز بوده، این مقدار در موج چهارم ۱۴.۸ فوت و ۱۴۷ بستری در روز است. سرعت افزایش آمار در موج چهارم به گونه‌ای است که در صورت عدم مداخلۀ گسترده و فوری شامل محدودیت اجتماعی، واکسیناسیون و پرهیزِ خودخواسته نسبت به بیرون رفتن از خانه، بارِ بیماری به زودی از ظرفیتِ نظام درمان فراتر رفته و فاجعه می‌آفریند.

برای مقابله با موج چهارم نباید زمان را از دست داد. تصمیمِ دیرهنگام برای اجرای محدودیت‌های جدی مانند تعطیلی‌های گسترده به قیمت جان تعداد زیادی از هم‌وطنان‌مان تمام خواهد شد.
در این مطالعه تغییرات تحرک اجتماعی بر اساس تردد بین شهری ماشین‌های سواری محاسبه و بررسی شده است. بررسی تغییرات این شاخص و آمار کرونا در موج‌های قبلی نشان می‌دهد اتخاذ سیاست منع تردد در آذر ۱۳۹۹ برای مقابله با موج سوم بیماری دیرهنگام بوده است.

در شرایط خطیر و پرابهام، تخمینِ غیرمستقیم یک روش کارآمد برای رسیدن به تحلیلی اولیه اما قابل اتکا برای تصمیم‌گیری است. مرور روش‌های تخمینِ غیرمستقیمی که از ابتدای شیوع بیماری تا کنون به کار گرفته شده و مقایسه نتایج آن‌ها با نتایج تحقیقاتی که بعداً با استفاده از روش‌های مستقیم‌تر مانند نمونه‌گیری و اندازه‌گیری پادتن افراد منتشر شد، توفیق نسبی تخمین‌های غیرمستقیم را تایید می‌کند.

تخمینِ غیرمستقیمِ شیوع، بیش از هر چیز بر داده‌های عمومی تکیه دارد. هر چه زیرساخت داده‌های عمومی آماده‌ و اطلاعات با کیفیت‌ باشد تخمین‌‌های غیرمستقیم نیز کارآمدتر خواهد بود.

پاندمی مسئله کادر درمان نیست که از ایشان بخواهیم آن را برای ما حل کنند، بلکه مسئلۀ پیش روی کل کشور است. انتشار پیوسته آمارِ جزئی، بدنه کارشناسی کشور و رسانه‌های خبری و تحلیلی را فعال می‌کند و به مراکز سیاست‌گذار، مردم و اصناف قدرت برنامه‌ریزی می‌دهد.

مطابق تعداد اسناد فوت ثبت احوال آمار فوت اضافۀ امسال در تابستان نسبت به بهار تقریباً ۲ برابر شده و نسبت فوت اضافۀ سازمان ثبت‌احوال به آمار رسمی فوت کرونا در طول ۹ ماه گذشته کم‌وبیش افزایش یافته است.

اگرچه آمار روزِ کرونا در بسیاری کشورها دوباره رو به افزایش گذاشته اما وضعیت آن در ایران، در مقایسه با اکثر کشورهایی که در این مطالعه بررسی شده‌ در مجموع وخیم‌‌تر و نیازمند توجه و برنامه‌ریزی جدی‌تری به نظر می‌رسد.

از اسناد فوت ثبت احوال و حوادث رانندگی پزشکی قانونی، چه تعداد فوت اضافه در زمستان ۹۸ و بهار ۹۹ می‌توان استخراج کرد؟ کاهش حوادث رانندگی چقدر می‌توانسته بر آمار فوت اثر بگذارد؟ تعداد اسناد فوت ایران در بهار ۹۹ در مقایسه با سال‌های گذشته چقدر افزایش یافته است؟ آیا می‌توان تعداد فوتِ افزون بر وضعیت عادی را به کرونا نسبت داد؟ فاصله فوتِ اضافه و فوت کرونامثبتِ ایران در مقایسه با کشورهای دیگر چقدر است؟ از این مقایسه چه می‌توان دریافت؟

بررسی تغییرات آمار مبتلایان کووید۱۹ در روزهای اخیر نشان از وجود روندی صعودی در نرخ مرگ و میر در بیماران شناسایی‌شده دارد. از آنجا که نرخ مرگ و میر موردِ انتظارِ بیماری در طول زمان تغییر نمی‌کند، افزایش نرخ مرگ و میر در آمار رسمی، در صورت تداوم، به معنای آن است که تعداد بیمارانی که شناسایی نمی‌شوند در حال افزایش است. در وضعیتی که نرخ مرگ و میر در آمار رسمی افزایش یابد نمی‌توان صرفا با استناد به کاهش تعداد بیمارانی که به صورت روزانه شناسایی می‌شوند انتظار کاهش روند ابتلا در آینده را داشت.

در میان عددهایی که هر روز درباره کرونا منتشر می‌شود یک عدد می‌تواند نشان دهد این بیماری مهار شده یا نه: نسبت مرگ‌ومیر در پرونده‌های بسته‌شده

آنچه ذهن افکار عمومی را به خود مشغول کرده تخمین تعداد واقعی ابتلا برای درک دقیق‌تر شیوع و گستردگی بیماری و پیش‌بینی آیندۀ آن است. آیا می‌توان با استفاده از آمار رسمی (تعداد موارد شناسایی‌شده)، حجم واقعی شیوع و وضعیت آتی آن را تخمین زد؟

* تحلیلی از وضعیت استان‌های کشور با استفاده از آمار رسمی* در آغازِ اپیدمی همه دنبال کشف نشانه‌ای هستند تا بهبود