* تحلیلی از وضعیت استان‌های کشور با استفاده از آمار رسمی*
در آغازِ اپیدمی همه دنبال کشف نشانه‌ای هستند تا بهبود یا وخامت اوضاع را به وسیله آن زودتر رصد کنند؛ نشانه‌ای که بتوانند وضعیت آتی را با اتکا به آن از قبل حدس بزنند. متن پیشِ رو تلاشی است برای تحلیل وضعیت استان‌های کشور در مقابله با ویروس کرونا.
تمامی داده‌های استفاده شده در این مطالعه در وبسایت کرونانگار در دسترس است.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هر روز بیمارانی را که به عنوان موارد جدید کووید ۱۹ ثبت می‌شوند، در رسانه‌ها اعلام می‌کند. آمار رسمی ابتلا به کرونا، علاوه بر رعایت نکات ایمنی و بهداشتی، به عوامل گوناگونی مانند سیاست‌های اخذ نمونه، ظرفیت مراکز تشخیص طبی و تجهیزات آن‌ها، فرایندهای تجمیع نمونه‌ها و … بستگی دارد. به همین دلیل مشاهدۀ قدری از نوسان در آن، به عنوان یک متغیر تصادفی، چندان دور از انتظار نیست. سری زمانی ثبت روزانۀ ابتلای جدید از ابتدای اسفند تاکنون در کل کشور به صورت زیر است.
ضرورت تحلیل روند تغییرات در یک بازۀ زمانی
برای اینکه درکی از سرعت رشد ابتلا به کرونا در کشور داشته باشیم نمی‌توانیم به مقایسه با روز قبل بسنده کنیم. به عنوان نمونه، تعداد مبتلایان جدید در روز ۱۶ اسفند در حدود ۱۲۰۰ مورد بوده، پس از آن به مدت ۴ روز کاهش پیدا کرده و در روز ۱۹ام به ۶۰۰ مورد رسیده و سپس به مدت ۵ روز افزایش یافته و به حدود ۱۳۵۰ مورد در روز ۲۴ام رسیده است. به همین دلیل لازم است روند تغییرات ابتلا را در یک پنجره زمانی دنبال کنیم.
پنجره زمانی بزرگ، کمتر تحت تاثیر نوسان‌ها قرار می‌گیرد اما دیرتر متوجه تغییرات می‌شود. پنجره زمانی کوچک، زودتر متوجه تغییرات می‌شود اما ممکن است تحت تاثیر نوسان‌ها قرار گیرد و روندی که گزارش می‌کند ارزش چندانی نداشته باشد.
برای این کار می‌توان از روش‌های متعددی مانند میانگین متحرک (Moving Average) و رگرسیون محلی (Local Regression) استفاده کرد. در متن پیش رو برای تحلیل روند تغییرات از روش رگرسیون محلی با وزن‌های یکسان (Loess) استفاده شده است. با استفاده از این روش روند تغییرات ابتلای روزانه در کشور به صورت زیر ترسیم می‌شود.
مطابق روند ترسیم شده، در حال حاضر نرخ ثبت ابتلای جدید به کرونا به طور متوسط در حدود ۱۲۰۰ نفر در روز است.
اگر بخواهیم برآورد انجام شده را در قالب بازه اطمینان ۹۵% بیان کنیم مقدار آن بین ۸۰۰ تا ۱۴۵۰ نفر ابتلای جدید در روز خواهد بود.
این برآورد (خط‌چین آبی) به ما کمک می‌کند تا تغییرات سرعت انتشار بیماری را در کشور به نحو واقع‌بینانه‌تری رصد کنیم.
سرعت شناسایی کرونا در ایران چگونه تغییر کرده است؟
سرعت شناسایی کرونا در ۱۰ روز گذشته ۳۶% افزایش داشته و از حدود ۹۰۰ نفر به حدود ۱۲۰۰ نفر مبتلا در روز رسیده است.
* * *
وضعیت ابتلا در استان‌های کشور چگونه است؟ در کدام سرعت ابتلا بیشتر است؟ در کدام استانها تغییرات سرعت ابتلا بیشتر است؟ کدام یک از میانگین کشوری کمتر و کدام از آن بیشتر است؟
ضرورت نگاه نسبی به جمعیت
برای مقایسه سرعت ثبت ابتلا در استانها لازم است تعداد مبتلا به جمعیت آن محدوده تقسیم شود.
۱۲۰۰ ثبت ابتلا در روز برای جمعیت ۷۹ میلیونی کشور مطابق سرشماری سال ۹۵ مرکز آمار ایران، معادل تقریباً ۱٫۵ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت کشور است.
سرعت شناسایی و شیوع بیماری در کدام استانها بیشتر است؟
نرخ ثبت ابتلای روزانه در بیشتر استان‌های کشور کمتر از ۲٫۲ در هر صدهزار نفر است. این شاخص در ۶ استان سمنان، یزد، البرز، قزوین، اصفهان و قم بیشتر از سایر استانها است.
برخلاف آنچه معمولا در اخبار درباره شیوع کرونا در استان‌های کشور شنیده‌ایم، بیشترین ابتلای روزانه با در نظر گرفتن جمعیت، نه قم و تهران و گیلان، بلکه استان سمنان است. سمنان با ۶٫۷ در هر صدهزار نفر با اختلاف نسبت به سایر استانها بیشترین ثبت ابتلای روزانه را دارد. این اختلاف می‌تواند نشانه شناسایی بهتر یا ابتلای بیشتر یا هر دوی آن‌ها باشد.
فهرست کامل نرخ ابتلای روزانه استانها در جدول زیر آمده است.
به نظر می‌رسد ثبت ابتلا در برخی مناطق مرکزی کشور بیشتر از مناطق مرزی است. این پدیده ممکن است به دلیل منشا اولیه انتشار یعنی فرودگاه‌های بین‌المللی واقع در مرکز کشور یا تمرکز بیشتر امکانات و شناسایی بیشتر در مناطق مرکزی نسبت به مناطق مرزی باشد.
* * *
یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی که برای جهت‌گیری اوضاع و ترسیم شرایط آینده می‌توان از آن استفاده کرد تغییرات سرعت ابتلا است.
سرعت ثبت ابتلا در کدام استانها افزایش و کدام استانها کاهش یافته است؟
سرعت پیشرفت شناسایی بیماری در ۷ استان چهارمحال و بختیاری، مرکزی، قم، مازندران، گیلان و ایلام مطابق آمار رسمی در ۱۰ روز گذشته کاهش یافته است.
از ۳۱ استان کشور، سرعت ابتلا در ۲۴ استان رو به افزایش است. در استان‌های آذربایجان شرقی، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان سرعت شناسایی در ۱۰ روز اخیر بیش از ۳ برابر شده است.
فهرست کامل تغییر سرعت ثبت ابتلا در ۱۰ روز اخیر استانها در جدول زیر آمده است.
به نظر می‌رسد سرعت ثبت ابتلا در برخی مناطق جنوب و شمال غربی بیشتر از سایر مناطق و در برخی مناطق مرکزی و شمالی بیشتر از سایر استان‌های کشور است.
باید توجه داشت که ممکن است آمار رسمی تا اندازه‌ای دستخوش محدودیت تجهیزات تشخیصی باشد و در بعضی استانها افزایش سرعت ثبت ابتلا بیشتر نمایانگر افزایش امکانات تشخیصی و شناسایی بیشتر در استان باشد تا افزایش واقعی ابتلا. با گذشت زمان و رصد دقیق‌تر روندها می‌توان با اطمینان بیشتری درباره اینکه داده‌های رسمی بیشتر نمایانگر «ابتلا» هستند یا «ثبت ابتلا» و اختلاف این دو صحبت کرد.
اگر در استانی کاهش سرعت ابتلا بیشتر از آنکه نشان‌دهنده کاهش سرعت ثبت ابتلا باشد نشان‌دهندۀ توفیق استان در کنترل سرعت ابتلا باشد، باید عوامل موفقیت آن استان مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم در سایر استانها نیز به کار بسته شود.
این تحلیل در روزهای آتی به روز و با اضافه کردن دادۀ تخت‌های بیمارستانی کشور به عنوان شاخصی از ظرفیت درمان کشور و داده‌های شیوع و ابتلا در سایر کشورها کامل‌تر خواهد شد.
* * *
چنانچه گفته شده تجمع، جابجایی و عدم رعایت نکات بهداشتی، مهم‌ترین عامل انتقال ویروس است. باید دید با فرا رسیدن تعطیلات بهار، دید و بازدید و سفرهای نوروزی این شاخص‌ها چقدر تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
آیا تعطیلات را خانه خواهیم ماند؟!
پیوست
۱- تمامی داده‌هایی که در این مطالعه استفاده شده در کرونانگار در آدرس زیر در دسترس است:
https://www.statsminute.ir/coronanegar.html
۲- برازش منحنی Loess برای محاسبه ابتلای روزانه و تغییرات آن در ۱۰ روز اخیر برای کل کشور و ۳۱ استان آن در ادامه آماده است.
نویسندگان
یک پاسخ
دم شما گرم – از روز اول دنبال یه همچنین تحلیلی بودم . چون به نظرم بر اساس شیوع باید تصمیم گیری کنن و در واقع ببینن که در هر شهر سرعت شیوع چطوریه و موانع رو بردارن نه صرف تعداد نفرات بدون توجه به جمعیت شهری.
موفق باشید.