مسئله جنگ، امروز یک بار دیگر ذهن افکار عمومی را در ایران به خود مشغول کرده است. بسیاری از ایرانیان امروز به این فکر میکنند که از تجربۀ جنگ هشتساله با عراق چه درسهایی میتوان برای امروز گرفت.
در سالهای اخیر، جنگ یکی از موضوعات مورد توجه در مجله دقیقه بوده و در مطالب گوناگون به آن پرداخته شده است.
در نگاهی به آمار شهدای ایران در جنگ با عراق جنگ هشت ساله ایران و عراق، با دور تند روایت شده و تصویری کلی از جنگ با نگاهی به آمار شهدا و نقشه زمینهای درگیر ارائه شده است. اگر دنبال مطلبی هستید تا به تصویری از کلیت جنگ دست پیدا کنید، این مقاله را مطالعه کنید.
پرافتخارترین دوره جنگ هشتساله، روزهای مقاومت و بازپسگیری خرمشهر است. داستان این پرده از جنگ در روایت مقاومت و آزادسازی خرمشهر با نگاهی به آمار شهدا با نگاهی نو به موضوع ارائه شده است. این مقاله با تحلیل دادههای شهدای دو سال نخست جنگ در محدودۀ خرمشهر تهیه شده و جغرافیای عملیات را با نگاهی به تغییرات روزانه آمار شهدا روایت میکند.
استناد به آمار شهدا برای واکاوی خونبارترین روزهای جنگ در تحلیل انتقادی عملیات کربلای ۴ و نگاهی به آمار شهدا نیز به کار گرفته شده است. در این مقاله علاوه بر بررسی آمار روزانه شهدا، تعداد گردانهای پیاده ایران در عملیاتهای مختلف با یکدیگر مقایسه شده و شکست در عملیات کربلای ۴ به عنوان یکی از پیامدهای راهبرد کلی جنگ مورد بررسی قرار گرفته است.
تحلیل عملیاتهای مهمی مانند عملیات بیتالمقدس برای آزادسازی خرمشهر و عملیات کربلای ۴ سبب شد تا بیش از پیش به نقش نیروی داوطلب در جبهه جنگ و تاثیر آن در روندهای تصمیمات کلان جنگ پی ببریم و این بار ماجرای جنگ را با تحلیل سهم نیروهای داوطلب در آمار شهدا روایت کنیم. نتیجه این بررسی مهم به تفصیل در مقاله بازخوانی تحولات جنگ ایران و عراق با نگاهی به نیروهای داوطلب در آمار شهدا آمده است.
تحلیل جنگ هشتساله چه درسهایی برای امروز دارد؟
در سالهای پس از انقلاب ۵۷، ایران یکی از مهمترین شهرهایش را در پی تجاوز ارتش عراق از دست داد. اما با تلاش گسترده مردم و نیروهای نظامی، دشمنِ متجاوز از کشور بیرون شد و یکی از مهمترین صفحات تاریخ معاصر ایران رقم خورد.
پس از آن، ایران تصمیم گرفت جنگ را در خاک عراق ادامه دهد. به گفته بسیاری از کارشناسان و پژوهشگران جنگ، عملکرد ایران، به ویژه در این مقطع زمانی فراتر از امکانات و تواناییهایش بود و علیرغم تصرف بخشهای مهمی از خاک عراق در نهایت نتوانست آنها را نگه دارد و جنگ با افزایش بیسابقه آمار شهدا به پایان رسید.
یکی از نکاتی که پس از حمله اسرائیل به ایران در خرداد و تیر ۱۴۰۴ بیش از پیش آشکار شده، عدم توجه کافی ایران به تصاویر و پازلهای بزرگتر در جنگ هشتساله است. ایرانِ پس از انقلاب و عراقِ دوره صدام، هر دو مدافع فلسطین به حساب میآمدند. در نتیجه، طولانی شدن جنگ و فرسایش آنها بیش از هر یک از طرفین، به ضرر منطقه و به سود اسرائیل بود.
اراده معطوف به جنگ در حکومتها یک شبه شکل نمیگیرد. ممکن است دههها طول بکشد تا اراده معطوف جنگ، به پنجره فرصت مورد نظر خود دست یابد و رویایی مستقیم در میدان نبرد آغاز شود.
با توجه به سابقه رویارویی نظامی اسرائیل با بسیاری از کشورهای منطقه در یک قرن اخیر، دست کم از نخستین سالهای پس از انقلاب – به ویژه پس از شروع جنگ هشت ساله و سرمایهگذاری ایران برای تاسیس نیروی شبه نظامی در لبنان و همچنین پشتیبانی همهجانبه غرب از عراق – علیرغم نزدیکی عراق به بلوک شرق در آن زمان، نشانههای اراده معطوف به جنگ در ایران و اسرائیل، حتی در آن زمان نیز پوشیده نیست.
از سوی دیگر، حکومت ایران در دهه ۶۰ شمسی حکومتی نوپاست و جایگاه روشنی در معادلات بینالمللی پیدا نکرده و زیرساخت اقتصادی قدرتمندی برای پشتیبانی از یک جنگ طولانیمدت ندارد.
توجه همهجانبه به موضوع جنگ و عوامل کلانتری مانند فرسایش رابطه حکومت با مردم در کنار توجه ویژه به امکانات اقتصادی کشور و در پیش گرفتن راهبردی متناسب با آن، مهمترین درسهایی است که میتوان از جنگ هشت ساله برای جنگ امروز گرفت و آن را در شرایط پیچیده و دشوار کنونی برای دفاع از کیان کشور به کار بست.
تجربه آزادسازی خرمشهر نشان میدهد ایرانیان برای رویارویی با دشمن متجاوز و حفظ سرزمین خود، حتی در پیچیدهترین شرایط همچنان با تمام قوا وارد میدان میشوند.
برای مطالعه بیشتر درباره ابعاد گوناگون جنگ کنونی به ضرورت احیای بازدارندگی مردمی و آتش در خانه: بازخوانی جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران با نگاهی به آمار شهدا مراجعه کنید.
نویسندگان
