جایزه دیتاژورنالیسم دقیقه (1403)

گستره جغرافیایی اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ (۱۸۷۱۲)

گستره جغرافیایی اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ (18712)

آیا براساس نماگرهای کلان اقتصادی می‌توان وقوع اعتراضات را تبیین کرد؟

این نوشتار نشان از آن دارد که از ابتدای اعتراضات، ۱۵ تا ۲۷ اردیبهشت، بررسی اخبار و گزارش‌ها در مورد برگزاری تجمعات اعتراضی، دست‌کم در ۳۹ شهرستان و ۱۴ استان کشور تجمع اعتراضی برگزار شده است. به علاوه بررسی آمارهای رسمی این فرض را تایید می‌کند که این اعتراضات غالباً در استان‌هایی شکل گرفت که که نرخ شاخص فلاکت و اشتغال ناقص آنها بیشتر از میانگین کشوری بوده است.

اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ مهم‌ترین اعتراضات ابتدای سال ۱۴۰۱ بود. این اعتراضات در ابتدای در ۱۵ اردیبهشت در خوزستان در پی گرانی اقلام اساسی آغاز شد و در ۲۲ اردیبهشت در پی اعلام رسمی آزادسازی بهای آرد و حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی از سوی دولت در سایر نقاط کشور، خصوصاً پهنه غربی کشور آغاز شد. این تصمیم منجر به افزایش شدید قیمت مواد غذایی اساسی گردید و نارضایتی عمومی را به دنبال داشت. در نتیجه، موج اعتراضات ابتدا از استان خوزستان آغاز شد و به سرعت به سایر نقاط کشور گسترش یافت.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این اعتراضات، گستردگی آن در بسیاری از شهرها و استان‌های کشور بود. از آنجایی که منابع رسمی و معتبر به گسترده جغرافیایی این اعتراضات نپرداخته‌اند و اطلاعات دقیقی از تعداد شهرهای درگیر در این اعتراضات در دست نیست، این مقاله بر آن است تا با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده از فضای مجازی، گستره جغرافیایی اعتراضات و فهرست شهرهای معترض را تهیه کند.

هدف دوم این است که وضعیت اقتصادی در استان‌های معترض در آمارهای رسمی بررسی شود و نشان داد که آیا وقوع اعتراض در هر استان،  با توجه به نماگرهای اقتصادی آن استان قابل تفسیر و پیش‌بینی است؟ در ادامه پس از استخراج شهرها و استان‌های درگیر در این اعتراضات، تلاش می‌شود تا با استفاده از برخی از نماگرهای اقتصادی رسمی کشور، در اینجا با تمرکز بر شاخص فلاکت و نرخ اشتغال ناقص استان‌ها، نشان داد که چقدر می‌توان براساس شاخص‌های اقتصادی کنش اعتراضی را تببین کرد.

اطلس شهرهای اعتراضی

باید گفت که داده‌های استفاده‌شده برای تهیه این نوشتار از طریق بررسی محتوای منتشره در فضای مجازی، به‌ویژه در پلتفرم‌های توییتر و تلگرام، جمع‌آوری شده‌اند. درواقع فرض محوری این است گه هر چقدر اخبار در مورد اعتراضات در یک شهر بیشتر باشد، در نتیجه اندازه و میزان تداوم اعتراض در این شهر نیز بیشتر بوده است؛ در نتیجه برای تحلیل این داده‌ها، حجم محتوای منتشره پیرامون هر شهر و استان در فضای مجازی مورد بررسی قرار گرفت.

گستره جغرافیایی اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ (18712)
نقشه ۱:  شدت اعتراضات در هر شهرستان‌

در نمودار زیر نیز مناطق شهری دست‌کم ۴۹ منطقه شهری (نه الزاماً شهرستان) معترض نشان داده شده است. دایره‌های بزرگ‌تر در نمودار نشان‌دهنده شهرهایی هستند که محتوای بیشتری پیرامون آن‌ها منتشرشده و در نتیجه اعتراضات در آن‌ها شدیدتر بوده است.

گستره جغرافیایی اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ (18712)
نمودار ۱: گسترده اعتراضات در مناطق شهری هر استان

بر اساس نمودار ارائه‌شده، استان‌ها و شهرهای مختلفی درگیر اعتراضات شدند که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

  • استان‌ خوزستان: شهرهای ایذه، دزفول، اهواز، و اندیمشک از جمله مناطقی هستند که بیشترین حجم اعتراضات را به خود اختصاص داده‌اند. این استان با داشتن بزرگ‌ترین دایره‌ها در نمودار، نشان‌دهنده شدت بالای اعتراضات است. حجم زیاد محتوای منتشره پیرامون این شهرها می‌تواند نشان‌دهنده نارضایتی عمیق و تداوم بالای اعتراضات در این مناطق باشد.
  • استان‌ چهارمحال و بختیاری: شهرکرد و جونقان و فارسان به‌عنوان دو شهر اصلی در این استان، حجم قابل‌توجهی از اخبار و محتوای مرتبط با اعتراضات را داشته‌اند. این امر نشان‌دهنده نقش مهم این شهرها در موج اعتراضات بوده و به نظر می‌رسد که این مناطق نیز از تداوم بالای اعتراضات برخوردار بوده‌اند.
  • استان‌ فارس: شیراز به‌عنوان یکی از شهرهای کلیدی در استان فارس، شاهد اعتراضات گسترده‌ای بوده است. حجم بالای محتوای مرتبط با اعتراضات در شیراز نشان‌دهنده اهمیت و شدت اعتراضات در این شهر است.
  • استان‌ تهران: اسلامشهر، شهریار، و شهر قدس از جمله مناطقی در استان تهران هستند که حجم قابل‌توجهی از اخبار مرتبط با اعتراضات را به خود اختصاص داده‌اند. باوجوداینکه تهران به‌عنوان پایتخت کشور دارای نقش مهمی است، حجم اعتراضات در این مناطق نسبت به برخی از شهرهای دیگر کمتر بوده است.
  • استان‌ اصفهان: شهر اصفهان نیز به دلیل اعتراضات گسترده‌ای که در آن رخ داد، با دایره‌ای بزرگ در نمودار مشخص شده است. حجم بالای محتوای منتشره پیرامون این شهر نشان‌دهنده شدت بالای اعتراضات در این منطقه است.
  • سایر استان‌ها: استان‌های گیلان (شهر رشت)، گلستان (شهر گرگان)، و سیستان و بلوچستان (شهرهای زاهدان و سراوان) نیز هر کدام به نحوی درگیر این اعتراضات بودند. در این استان‌ها نیز، اعتراضات گسترده‌ای به وقوع پیوسته و حجم قابل توجهی از اخبار مرتبط با آن‌ها منتشر شده است.

نکته: باید متذکر شد که در برخی استان‌های دیگر ازجمله کردستان (خصوصاً شهر سنندج و مریوان) و خراسان شمالی (خصوصاً شهر بجنورد)  نیز معلمان در این بازه زمانی تجمعاتی داشتند که با توجه به سابقه اعتراضات صنفی معلمان (خصوصاً برای اجرای کامل طرح رتبه‌بندی معلمان) این اعتراضات، معیشتی و در به‌تبع اعتراضات مدنظر این گزارش قرار نگرفت.

درنهایت اینکه اعتراضات اردیبهشت ۱۴۰۱ به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین موج‌های اعتراضات در ابتدای سال ۱۴۰۱، تأثیرات عمیقی بر جامعه و فضای سیاسی کشور داشت. در حدود ۴۰ شهرستان و ۱۴ استان خصوصاً استان‌هایی مانند خوزستان، فارس و چهارمحال و بختیاری در صدر مناطق با بیشترین حجم اعتراضات قرار داشتند. این تحلیل که بر اساس داده‌های منتشره در فضای مجازی تهیه شده است، تصویری جامع از گستردگی و شدت اعتراضات در نقاط مختلف کشور ارائه می‌دهد.

وضعیت اقتصادی در استان‌های معترض در آمارهای رسمی

برای اینکه بدانیم چه شرایطی موجب اعتراضات معیشتی شده، آمارهای اقتصادی سال پیش از این اعتراضات (یعنی سال ۱۴۰۰) مد نظر قرار گرفت. با بررسی این آمارهای می‌توان دریافت که آیا این فرض محوری صحیح است که:

«وقوع اعتراضات معیشتی در هر استان، با شاخص‌های اقتصادی مرتبط با معیشت مردم آن استان رابطه مستقیمی دارد.»

به عبارتی هرچه آمارهای اقتصادی مرتبط با معیشت مردم یک استان، بیشتر از میانگین کشوری باشد، وقوع اعتراضات معیشتی در آن استان‌ نیز محتمل‌تر است. لازم به ذکر است که شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و … دیگری نیز وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرده که بررسی جامع تمامی آنها به یک کار پژوهشی جدی در این باره نیاز دارد.

از این رو میزان همبستگی آماری شاخص‌های اقتصادی مندرج در جدول زیر، با بزرگی حجم اخبار منتشرشده پیرامون اعتراضات هر استان در کانال‌های تلگرامی بررسی شد و نتایج نشان از آن دارد که به جز تورم سالانه، دیگر شاخص‌ها از جمله نرخ بیکاری کل و جوانان، شاخص فلاکت و اشتغال ناقص از همبستگی قابل قبول و متوسطی برخوردارند.

جدول۱: ضریب همبستگی برخی شاخص‌های اقتصادی ۱۴۰۰ با بزرگی اعتراض در استان

شاخص اقتصادیضریب همبستگی پیرسونp-valueمعناداری[۱]
نرخ بیکاری۰.۵۱۰.۰۰۲+
شاخص فلاکت۰.۴۷۰.۰۰۴+
نرخ بیکاری ۱۸-۳۵ سال۰.۴۳۰.۰۰۹+
اشتغال ناقص۰.۳۶۰.۰۳۰+
تورم سالانه ۰.۱۴۰.۴۲۹

محاسبات نگارنده براساس اعداد مندرج در پیوست

در این راستا با توجه به عامل محرک این اعتراضات (گرانی اقلام اساسی به‌تبع حذف ارز ترجیحی)، دو شاخص اقتصادی شاخص فلاکت و اشتغال ناقص برای بررسی بیشتر مد نظر قرار گرفت مد نظر قرار گرفت:

۱. شاخص فلاکت (Misery Index):

شامل حاصل‌جمع حاصل‌جمع نرخ تورم و بیکاری سال ۱۴۰۰ است.[۲] درواقع نرخ تورم، شاخصی برای نمایش تغییرات ارزش پول و قدرت خرید در یک بازه زمانی معین و نرخ بیکاری نیز نرخ شامل افرادی است که شغلی ندارند و فعالانه به دنبال کار هستند. با توجه به عامل محرک اعتراضات معیشتی، می‌توان ادعا کرد که در شرایط تورم و گرانی زیاد و باوجود نرخ بالای افراد بیکار و جویای کاری که از این شرایط گرانی ناراضی‌اند، می‌تواند زمینه‌ساز حضور این افراد در اعتراضات گردد.

با توجه به اعتراضات گسترده در سال ۱۴۰۱، به‌طور خاص در پاییز، بررسی شاخص فلاکت در این سال حائز اهمیت است. بررسی این شاخص از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲، به‌خوبی نشان می‌دهد نقطه اوج این شاخص در ده سال گذشته در سال ۱۴۰۱ بوده است. بررسی روند و تصادف  آن با اعتراضات به صراحت نشان می‌دهد که با افزایش شاخص فلاکت اعتراضات گسترده و دامنه‌داری در کشور رخ داده که اوج آن مرتبط به سال ۱۴۰۱ است که در این گزارش به اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه پرداخته می‌شود؛ هرچند در پاییز همان سال پس از جانباختن مهسا امینی، اعتراضات بسیار گسترده‌تری در کل کشور شکل گرفت.

گستره جغرافیایی اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ (18712)
نمودار ۲: روند تغییرات شاخص فلاکت، نرخ تورم سالانه و بیکاری کل
آمار برگرفته از مرکز آمار ایران[۳] و محاسبات نویسنده

۲. نرخ اشتغال ناقص:

جمعیتی هستند که در خواهان کار هستند ولی شغل تمام‌وقتی ندارند و می‌توان ادعا کرد که علاوه بر افراد بیکار، مستعدترین افراد برای حضور در کنش‌های اعتراضی هستند. در واقع آن‌ها بنابر تعریف مرکز آمار «شامل تمام شاغلانی است که در هفته‌ مرجع، حاضر در سر کار یا غایب موقت از محل کار بوده، به ‌دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیش‌تر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و… کم‌تر از ۴۴ ساعت کار کرده و خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته‌ مرجع بوده‌اند.»

وضعیت اقتصادی در شهرهای معترض

با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد شاخص‌های اقتصادی خصوصاً شاخص فلاکت قدرت پیش‌بینی خوبی دارند. در اینجا برای اختصار، به شاخص فلاکت و نرخ اشتغال ناقص پرداخته شده تا بتوان در سال ۱۴۰۰ (سال قبل از اعتراضات معیشتی ابتدای سال ۱۴۰۱) رابطه این شاخص‌ها را با اعتراضات در هر استان تبیین و بررسی کرد.

راهنمای نمودار:

منطق بررسی و استنتاج نمودار زیر به این صورت است که در سمت راست نمودار، شاخص فلاکت هر استان با میانگین کشور مقایسه شده و هر استانی که در این شاخص مقداری بیش از میانگین کشوری داشته باشد در سمت راست میانگین کشور و هر استان با شاخص کمتر از میانگین کشوری در سمت چپ. (به محور مختصات بالای میانگین کشوری شاخص فلاکت توجه شود)

 همین منطق برای نرخ اشتغال ناقص نیز استفاده شد و استان‌های دارای میانگین بیشتر از میانگین کشوری در سمت چپ و استان‌های داری میانگین کمتر از کشوری در سمت راست. (به محور مختصات بالای میانگین کشوری نرخ اشتغال ناقص توجه شود)

به‌علاوه در این نمودار، اسامی استان‌های معترض در ابتدای سال ۱۴۰۱ با رنگ قرمز مشخص شده‌اند.

گستره جغرافیایی اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ (18712)
نمودار ۳: مقایسه وضعیت استان‌ها در شاخص فلاکت و نرخ اشتغال ناقص (۱۴۰۰) با میانگین کشوری این دو شاخص (آمار دقیق در جدول پیوست شده آمده است)

با بررسی این نمودار مشخص است که در سال ۱۴۰۰ (سال پیش از اعتراضات اردیبهشت ۱۴۰۱)، با تقریب خوبی استان‌هایی که هم‌زمان شاخص فلاکت و نرخ اشتغال ناقص بیشتر از میانگین کشوری بوده احتمال اعتراضات در آن استان‌ها بسیار بیشتر بوده است. به‌طور خاص در این لیست می‌توان به این استان‌ها اشاره کرد.

جدول ۲: استان‌هایی دارای شاخص فلاکت و نرخ اشتغال ناقص بیشتر از میانگین کشوری

استان‌های درگیر در اعتراضات معیشتیعدم اعتراض آشکار
کهگیلویه‌ و‌‌ بویراحمد
خوزستان
اصفهان
ایلام
گلستان
لرستان
کرمانشاه
سیستان‌ و بلوچستان
اردبیل
فارس
کردستان
خراسان شمالی
آذربایجان غربی
قزوین

به عبارتی از میان ۱۲ استانی که شاخص‌های اقتصادی بالاتر از حد میانگین کشوری داشتند، ۸ استان به‌صورت آشکار درگیر در اعتراضات بودند. چون در لیست شهرها و استان‌هایی که در این گزارش جمع‌آوری‌شده بر کلان‌داده شبکه‌های اجتماعی برای تشخیص اطلس جغرافیایی اعتراضات استفاده شده است؛ به عبارتی «اعتراضات رسانه‌ای‌شده» مورد توجه بوده است.

ازاین‌رو در ۴ استان کردستان، خراسان شمالی، آذربایجان غربی، قزوین ممکن است اعتراضات معیشتی صورت پذیرفته باشد ولی بنا بر بررسی اخبار و داده شبکه‌های اجتماعی، نمی‌توان آن‌ها را در لیست استان‌های معترض قرار داد. هرچند بررسی‌ها نشان از آن دارد که در این استان‌ها معلمان و فرهنگیان در بازه مورد بررسی، تجمعات و اعتراضاتی را در راستای خواست‌های صنفی خود انجام دادند که در تداوم موج اعتراضات صنفی ۱۴۰۰ است و در اعتراضات معیشتی لحاظ نشدند. به‌علاوه اینکه این استان‌های خصوصاً کردستان و آذربایجان غربی نقش بسیار پررنگی در اعتراضات پاییز ۱۴۰۱ ایفا کردند. این امر می‌توان مسائل این استان‌ها را فراتر از مسائل معیشتی دانست تا به‌عنوان محرک اعتراضی آن‌ها باشد.

از سویی استان‌های قزوین و خراسان شمالی نیز ماهیتاً استان‌های غیر اعتراضی هستند و با توجه به بررسی نگارنده این دو استان در انتخابات گذشته همواره به نامزد اصولگرا رأی داده‌اند و با توجه با این رفتار رأی‌دهی، همواره احتمال شکل‌گیری تجمع اعتراضی در این دو استان بسیار کم بوده است.[۴]

در مورد سایر استان‌های اعتراضی مانند چهارمحال‌ و‌ بختیاری، البرز، گیلان، خراسان رضوی نیز بررسی نشان می‌دهد که در این استان‌ها تنها یکی از دو شاخص مذکور بیشتر از میانگین کشور بوده و برخلاف سایر استان‌ها در اعتراضات معیشیتی مشارکت داشته‌اند.

البته استان تهران نیز به‌عنوان اعتراضی در نظر گرفته شده اما در هیچ‌یک از شاخص‌های اقتصادی مذکور، مقدار بالایی نداشته است که این امر طبیعی بوده و با توجه به نقش این استان در کل کشور، بحث و بررسی در مورد این استان با توجه به جمعیت، ثروت و ترکیب اجتماعی-زیرساختی آن نیاز به مداقه بسیار بالایی به‌صورت جداگانه است؛ چراکه اصولاً مقایسه این استان (به همراه شهر تهران) با سایر استان‌های کشور، باید با دقت و ملاحظات بسیاری صورت گیرد.

پیوست ۱:

آمار شاخص‌های اقتصادی سال ۱۴۰۰، برگرفته از وبسایت مرکز آمار ایران و محاسبات نگارنده

نام استاناشتغال ناقصنرخ بیکارینرخ بیکاری ۳۵-۱۸ سالهتورم سالانه ۱۴۰۰شاخص فلاکت *بزرگی اعتراض از ۱۰۰ **
خوزستان۹/۸۱۴/۱۲۵/۳۴۱۵۵/۱۱۰۰
چهارمحال‌ و‌ بختیاری۸/۴۱۰/۶۱۹/۷۴۴/۸۵۵/۴۵۲
فارس۱۲/۵۸/۰۱۴/۲۴۲/۸۵۰/۸۲۳
تهران۴/۲۷/۸۱۴/۱۳۸/۵۴۶/۳۱۸
لرستان۲۰/۰۱۲/۸۲۴/۵۴۴/۵۵۷/۳۱۱
اصفهان۱۱/۶۱۲/۳۱۷/۶۴۱/۸۵۴/۱۱۱
گیلان۸/۹۷/۰۱۵/۰۴۱/۴۴۸/۴۷
اردبیل۱۱/۳۸/۲۱۳/۴۴۳۵۱/۲۵
خراسان رضوی۱۲/۸۷/۹۱۲/۸۴۱/۴۴۹/۳۵
سیستان‌ و بلوچستان۹/۰۱۲/۸۲۰/۷۳۸/۴۵۱/۲۵
کرمانشاه۱۸/۹۱۵/۴۲۷/۶۴۱/۱۵۶/۵۵
کهگیلویه‌ و‌‌ بویراحمد۱۲/۴۹/۸۲۲/۶۴۹/۲۵۹/۰۵
ایلام۱۴/۴۸/۱۱۸/۷۴۸/۱۵۶/۲۳
گلستان۱۴/۰۸/۲۱۴/۲۴۴/۲۵۲/۴۳
البرز۷/۹۹/۵۱۷/۶۴۳/۱۵۲/۶بدون اعتراض
آذربایجان شرقی۴/۱۷/۸۱۵/۱۴۴/۶۵۲/۴بدون اعتراض
آذربایجان غربی۹/۸۷/۴۱۱/۰۴۵۵۲/۴بدون اعتراض
بوشهر۱/۹۷/۴۱۳/۴۴۲/۹۵۰/۳بدون اعتراض
خراسان جنوبی۴/۰۷/۸۱۶/۴۴۳/۵۵۱/۳بدون اعتراض
خراسان شمالی۱۷/۳۹/۳۱۹/۵۴۳/۴۵۲/۷بدون اعتراض
زنجان۷/۵۵/۴۹/۸۴۶/۶۵۲/۰بدون اعتراض
سمنان۶/۰۶/۱۱۲/۴۳۹/۵۴۵/۶بدون اعتراض
قزوین۱۳/۳۸/۳۱۲/۹۴۲/۹۵۱/۲بدون اعتراض
قم۱۱/۳۹/۴۱۲/۵۳۷/۸۴۷/۲بدون اعتراض
کردستان۱۲/۲۱۰/۲۲۰/۶۴۳۵۳/۲بدون اعتراض
کرمان۲/۶۸/۷۲۰/۳۴۲/۸۵۱/۵بدون اعتراض
مازندران۶/۲۸/۷۲۰/۰۴۴/۶۵۳/۳بدون اعتراض
مرکزی۹/۳۶/۶۱۱/۹۴۲/۷۴۹/۳بدون اعتراض
هرمزگان۴/۱۱۵/۳۲۷/۱۴۲/۷۵۸/۰بدون اعتراض
همدان۸/۴۶/۵۱۰/۹۳۸/۱۴۴/۶بدون اعتراض
یزد۲/۳۱۰/۶۱۵/۷۴۳۵۳/۶بدون اعتراض
کل کشور۸/۸۹/۲۱۶/۶۴۱/۴۵۰/۶

*: این شاخص حاصل جمع نرخ بیکاری و تورم سالانه است که توسط نگارنده محاسبه شده است.

**:  نکته اینکه میزان بزرگی اعتراض در هر استان، شامل میزان اخبار منتشرشده پیرامون اعتراض در هر تمامی شهرستانهای استان بوده که برای سادگی اعداد تمامی استان‌های معترض، نسبت به عدد ۱۰۰ (برای استان بیشینه) مقیاس‌دخی شده‌اند.

پاورقی:

[۱] البته نکته مهم این است که با تعداد نمونه ۳۱ استان، اتکا به سطح معناداری تا حدودی چالش‌برانگیز است.

[۲] – آمارفکت،  کدام شاخص بیانگر وضعیت اقتصادی جامعه است؟ | شاخص فلاکت یا نرخ تورم و بیکاری؟، پیوند: https://amarfact.com/note/what-is-the-misery-index/

[۳] شاخص های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور – تاریخ به روزرسانی: ۱۴۰۳/۱۰/۱۹، پیوند بازنشانی: https://amar.org.ir/statistical-information/statid/54253

[۴] برای بررسی بیشتر این موضوع به این مقاله نگاه کنید: امینی, سعیده. (۱۳۹۴). بررسی جغرافیای الگوی رأی‌دهی در ایران (با تأکید بر انتخابات دوره هفتم تا یازدهم ریاست جمهوری). راهبرد اجتماعی فرهنگی, ۴(۴), https://dorl.net/dor/20.1001.1.22517081.1394.4.4.2.6

نویسندگان

گستره جغرافیایی اعتراضات معیشتی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ (18712)

دیدگاه‌ها

8 پاسخ

  1. مقاله بسیار جدید و مفیدی بود. شکل ها و نمودارها بسیار زیبا بود و به مخاطب حس می دهد.
    لذت بردم.
    به عنوان پیشنهاد
    در این مقاله در کنار شاخص هایی مثل شاخص فلاکت، شاخصی برای سنجش میزان دسترسی به زیرساخت های ارتباطی و فعالیت در شبکه های اجتماعی را هم در کنار اعتراضات معیشتی تبیین کرد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *