مقدمه
مقاله ارائهشده به تحلیل واردات تجهیزات توانبخشی در ایران میپردازد و بهطور جامع به بررسی ابعاد مختلف این فرآیند، شامل انواع کالاهای وارداتی، روند تغییرات واردات در سالهای اخیر، سهم کشورها در تأمین این تجهیزات و درصد واردات هر محصول اختصاص دارد. هدف از این تحلیل ارائه تصویری شفاف از وضعیت واردات تجهیزات توانبخشی و ارتباط آن با مشکلات جسمانی رایج مانند واریس، کمردرد، آسیبهای ارتوپدی و دیگر اختلالات فیزیکی است که بهویژه در دوران پساکرونا با شیوع بیشتر همراه بوده است.
در این مقاله، آمار و دادهها بر اساس اطلاعات معتبر و منابع رسمی از جمله گمرک جمهوری اسلامی ایران، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت بهداشت و نتایج پیمایش اطلس بیماریهای غیرواگیر در ایران ارائه شدهاند. این دادهها نهتنها به تحلیل وضعیت واردات و روندهای آن در طی سالهای گذشته میپردازند، بلکه به بررسی تأثیرات اجتماعی و بهداشتی آنها در جامعه ایران نیز توجه دارند.
رشد تعداد جراحیها، از جمله جراحیهای ارتوپدی، قلبی، و عمومی، موجب افزایش تقاضا برای محصولات توانبخشی نظیر گنهای بعد از جراحی و تثبیتکنندههای کمر شده است. همچنین، افزایش آگاهی عمومی نسبت به مراقبتهای بعد از جراحی و پیشگیری از عوارضی نظیر آمبولی و واریس، موجب شده این کالاها از جایگاه ویژهای در بازار برخوردار شوند.
بیماریهایی مانند واریس و مشکلات کمری که ناشی از شیوه زندگی کمتحرک و افزایش سن جمعیت هستند، منجر به تقاضای بیشتر برای جورابهای واریس و تثبیتکنندههای کمر شده است. این محصولات نهتنها در درمان، بلکه در پیشگیری از مشکلات جدیتر نیز کاربرد دارند.
واردات تجهیزات توانبخشی میتواند نشاندهنده تغییرات در سبک زندگی مردم و همچنین تأثیرات شرایط بهداشتی و اقتصادی کشور باشد. بهطور خاص، مشکلاتی مانند کمتحرکی و ایستادن طولانیمدت که در دوران کرونا افزایش یافتهاند، موجب بروز اختلالات متعددی در بدن افراد شده است که نیاز به تجهیزات توانبخشی را افزایش داده است. از سوی دیگر، این مقاله به بررسی سهم کشورها در تأمین این تجهیزات میپردازد و به نقش کشورهای مانند تایوان، سوئیس، چین و هند در تأمین این محصولات اشاره میکند. برخی از این کشورها به دلیل کیفیت بالای محصولات خود سهم بیشتری در بازار ایران دارند، در حالی که دیگر کشورها به دلیل قیمت رقابتی بالا در واردات سهم دارند.
از سوی دیگر، با توجه به افزایش تعداد بیماران و نیازهای مختلف، تحلیل واردات تجهیزات توانبخشی میتواند بهعنوان مبنای مناسبی برای توسعه برنامههای سیاستگذاری و استراتژیهای تجاری کشورها جهت ارتقای کیفیت محصولات داخلی و کاهش وابستگی به واردات عمل کند. این مقاله همچنین میتواند به مدیران و فعالان اقتصادی در صنعت توانبخشی کمک کند تا با آگاهی بیشتری به تحلیل بازار پرداخته و تصمیمات بهتری اتخاذ کنند
نمودار فوق نشاندهنده تغییرات واردات در بازه زمانی ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ است. مقادیر واردات به هزار دلار به صورت زیر است:
کاهش واردات در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ احتمالاً به دلیل محدودیتهای تجاری ناشی از همهگیری کرونا بوده است. این دوره باعث کاهش ترددهای تجاری و افزایش هزینههای واردات شد.
افزایش واردات از سال ۱۴۰۱ به بعد ممکن است نشاندهنده بهبود شرایط تجاری و رفع تدریجی محدودیتهای مرتبط با کرونا باشد.
این روند بازتابی از نیاز روزافزون به تجهیزات توانبخشی پس از دوران کرونا است، بهویژه به دلیل افزایش مشکلات جسمانی ناشی از کمتحرکی در این دوران است.
جوراب واریس و آنتی آمبولیسم و گنهای پس از جراحی به دلیل نقش حیاتی در مراقبتهای پس از جراحی و پیشگیری از عوارض، ۶۴% از سهم بازار وارداتی را در اختیار دارند.
تثبیتکنندههای کمر، زانو و کمربند طبی هر کدام سهمی مشابه (۷%) دارند که در مجموع حدود ۲۱% از بازار را تشکیل میدهند.
سایر اقلام توانبخشی، با وجود تنوع بالا، سهمی کمتر (۱۵%) داشته اما به دلیل پوشش طیف گستردهای از نیازها، جایگاه مهمی در بازار دارند.
افزایش واردات جوراب واریس و گنهای بعد از جراحی نشاندهنده توجه بیشتر به مشکلات گردش خون و نیاز بیماران پس از جراحی است. با توجه به شیوع کمتحرکی و افزایش وزن در دوران کرونا، بنظر می رسد تقاضا برای این محصولات افزایش یافته است.
تقاضا برای تثبیتکننده کمر و زانو نیز ارتباط مستقیمی با کمردرد و آسیبهای ارتوپدی دارد که در افراد با سبک زندگی کمتحرک بیشتر مشاهده میشود.
این تحلیل نشان میدهد که واردات تجهیزات توانبخشی در ایران بیشتر بر محصولات حیاتی و پرمصرف متمرکز است، در حالی که سایر اقلام نیز نقش تکمیلی ایفا میکنند.
بر اساس نمودار سهم کشورها در تأمین تجهیزات توانبخشی:
تایوان و سوئیس نقش کلیدی در تأمین تجهیزات توانبخشی دارند. این موضوع نشاندهنده کیفیت بالای محصولات این کشورها و اعتماد بازار ایران به آنها است.
سهم بالای هند و چین، علیرغم کیفیت پایینتر در برخی موارد، به دلیل قیمت رقابتی آنها است.
کاهش سهم واردات از ایالات متحده ممکن است به دلیل تحریمها و مشکلات مرتبط با تبادلات تجاری باشد.
مشکلات جسمانی مانند واریس و کمردرد در نتیجه تغییرات سبک زندگی و شرایط بهداشتی ناشی از پاندمی کرونا بهشدت افزایش یافتهاند. این مشکلات بهویژه در گروههای مختلف سنی و شغلی مشاهده میشود و تأثیر مستقیمی بر روی نیاز به تجهیزات توانبخشی و درمانی در کشورها داشته است. در این بخش، ارتباط مستقیم این مشکلات با آمار واردات تجهیزات توانبخشی مورد تحلیل قرار میگیرد و تأثیرات این تغییرات بر بازار واردات کشور بررسی میشود.
نتیجهگیری و پیشنهادات
یکی از مشکلات شایع در دوران پاندمی کرونا، افزایش بروز واریس در بسیاری از افراد بوده است. کمتحرکی، ایستادن یا نشستن طولانیمدت از مهمترین عوامل بروز این بیماری هستند که در نتیجه محدودیتهای ناشی از کرونا، افزایش یافتهاند. مطالعات متعدد نشان میدهند که ایستادن یا نشستن طولانیمدت، که در دوران قرنطینه یا دورکاری در بسیاری از افراد مشاهده شد، میتواند باعث اختلال در گردش خون و بروز واریس شود. به ویژه افرادی که ساعات طولانی را پشت میز نشستهاند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. از سوی دیگر، با کاهش فعالیتهای ورزشی عمومی و بسته شدن باشگاهها در دوران پاندمی، وضعیت گردش خون افراد بدتر شده و نیاز به محصولات درمانی مانند جورابهای واریس و آنتیآمبولیسم افزایش یافته است. طبق گزارشات گمرک ایران، واردات این محصولات بهویژه از کشورهای پیشرفتهای همچون سوئیس و تایوان با رشد قابل توجهی روبهرو شده است که نشاندهنده افزایش توجه به این مسائل بهداشتی است.
کمردرد یکی دیگر از مشکلات رایج در دوران کرونا است که بهویژه در میان افرادی که دورکاری کردهاند یا بهصورت نادرست و مدتزمان طولانی نشستهاند، شیوع زیادی داشته است. مطالعات نشان دادهاند که کاهش فعالیت بدنی و عدم تحرک کافی بهطور قابل توجهی باعث تشدید دردهای عضلانی و اسکلتی میشود. در دوران قرنطینه، سبک زندگی کمتحرک باعث بروز یا تشدید مشکلاتی همچون کمردرد در بسیاری از افراد شد. بهویژه افرادی که زمان زیادی را در وضعیت نشسته بهسر میبردند، در معرض دردهای مزمن کمر و گردن قرار گرفتند. در این راستا، واردات تجهیزات توانبخشی نظیر تثبیتکنندههای کمر، زانو و کمربندهای طبی بهطور قابل توجهی افزایش یافته است. این افزایش واردات نشاندهنده رشد تقاضا برای این تجهیزات بهمنظور کمک به کاهش درد و بهبود وضعیت اسکلتی است. بر اساس گزارشات گمرک ایران، این محصولات در سالهای اخیر بهویژه پس از شروع پاندمی با رشدی چشمگیر مواجه شدهاند.
پاندمی کرونا نهتنها تأثیرات زیادی بر سلامت جسمانی افراد گذاشت، بلکه باعث بروز مشکلات عضلانی و حرکتی در بسیاری از مبتلایان به این بیماری شد. ضعف عضلانی و اختلالات حرکتی در نتیجه کمتحرکی در دوران قرنطینه و کاهش فعالیتهای روزمره در افراد مشاهده شد. این مشکلات بهویژه در کسانی که پس از ابتلا به کرونا دچار ضعف عضلانی شدهاند، نیاز به تجهیزات توانبخشی را بیشتر کرده است. یکی از تجهیزات پرکاربرد در این زمینه گنهای بعد از جراحی است که بهمنظور تسریع روند بهبودی و بازتوانی بعد از عملهای جراحی بهکار میروند. طبق دادههای واردات، افزایش قابل توجهی در واردات گنهای بعد از جراحی از سال ۲۰۲۱ بهبعد مشاهده شده است. این افزایش واردات بهطور مستقیم با افزایش عملهای جراحی و نیاز به تجهیزات توانبخشی پس از کرونا مرتبط است . بسیاری از افرادی که در دوران پاندمی به بیماری مبتلا شدهاند، بعد از بهبودی دچار ضعف عضلانی و حرکتی شدهاند و به همین دلیل استفاده از تجهیزات توانبخشی برای بهبود وضعیت فیزیکی ضروری است.
این روندهای افزایشی در واردات تجهیزات توانبخشی، نهتنها به دلیل تغییرات اجتماعی و بهداشتی ناشی از کرونا، بلکه به دلیل تغییرات در سبک زندگی، شیوع بیماریهای غیرواگیر و مشکلات ارتوپدی در جامعه ایران قابل توجه هستند. این تحلیل نشان میدهد که نیاز به محصولات توانبخشی بهویژه در دوران پساکرونا و تغییرات ناشی از آن در شیوه زندگی افراد بهطور چشمگیری افزایش یافته است. بر این اساس، سیاستگذاران و فعالان صنعت تجهیزات توانبخشی باید به این نیازهای جدید پاسخ دهند و در جهت توسعه و تولید این محصولات در داخل کشور گامهای موثری بردارند.
نتایج این تحلیل نشاندهنده روندهای مهم در واردات تجهیزات توانبخشی در ایران است که تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تغییرات سبک زندگی، تأثیرات اقتصادی دوران کرونا، و نیازهای بهداشتی و درمانی جامعه قرار دارد. با توجه به اهمیت روزافزون این تجهیزات در بهبود کیفیت زندگی افراد، بهویژه در شرایطی که مشکلات جسمانی ناشی از کمتحرکی و اختلالات ارگونومیک در حال افزایش است، پیشنهادات زیر به منظور بهبود وضعیت بازار و تقویت صنعت توانبخشی ارائه میشود:
- ایجاد ظرفیتهای تولید داخلی با کیفیت یکی از راهکارهای اصلی کاهش وابستگی به واردات، توسعه و تقویت تولید داخلی تجهیزات توانبخشی است. سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه (R&D) برای بهبود کیفیت محصولات داخلی میتواند ایران را به یک مرکز تولید و صادرات تجهیزات توانبخشی تبدیل کند. علاوه بر این، توجه به نوآوری و استفاده از مواد اولیه با کیفیت میتواند رقابتپذیری محصولات داخلی را در برابر واردات افزایش دهد.
- سیاستگذاری حمایتی از تولیدکنندگان داخلی دولت میتواند با وضع سیاستهای حمایتی همچون تسهیلات مالی، معافیتهای مالیاتی و حمایتهای صادراتی، تولیدکنندگان داخلی را تشویق به سرمایهگذاری در صنعت توانبخشی کند. این سیاستها میتوانند به کاهش هزینههای تولید، افزایش رقابت و بهبود دسترسی به بازارهای خارجی کمک کنند.
- گسترش بازارهای داخلی و بینالمللی یکی از چالشهای مهم در صنعت توانبخشی، توسعه بازارهای داخلی و خارجی است. از اینرو، ارائه آموزشهای گستردهتر برای مصرفکنندگان و مراکز درمانی در خصوص استفاده صحیح از تجهیزات توانبخشی میتواند به افزایش تقاضا کمک کند. همچنین، برقراری روابط تجاری با کشورهایی که در زمینه تولید این تجهیزات تجربه و اعتبار دارند، میتواند به تنوع منابع تأمین و افزایش کیفیت محصولات کمک کند.
- توجه به تغییرات سبک زندگی و نیازهای جدید با توجه به تغییرات زندگی شهری و افزایش مشکلات جسمانی ناشی از کمتحرکی، تقاضا برای تجهیزات توانبخشی در حال افزایش است. بهویژه در دوران پساکرونا، که افراد بیشتری با مشکلات عضلانی و مفصلی مواجه شدهاند، تقاضا برای محصولات توانبخشی همچنان در حال رشد است. این نیازها میتواند فرصتهای جدیدی برای طراحی و تولید محصولات جدید، بهویژه محصولات پیشگیرانه، ایجاد کند.
- توسعه آموزش و مشاوره در حوزه سلامت علاوه بر تولید و واردات، فراهم آوردن دسترسی به مشاورههای تخصصی در زمینه انتخاب و استفاده از تجهیزات توانبخشی میتواند تأثیر زیادی در افزایش اثربخشی این محصولات در جامعه داشته باشد. افزایش آگاهی عمومی در مورد مزایای استفاده از این تجهیزات، بهویژه در دوران پساکرونا، به کاهش هزینههای درمانی و افزایش کیفیت زندگی افراد کمک خواهد کرد.
- تقویت شبکههای توزیع و دسترسی به بازارهای مختلف یکی از چالشهای موجود در صنعت تجهیزات توانبخشی، دسترسی محدود به بازارهای مختلف است. تقویت و توسعه شبکههای توزیع و ایجاد زیرساختهای مؤثر برای عرضه این محصولات در مناطق مختلف کشور میتواند باعث گسترش بازار و افزایش دسترسی به این تجهیزات شود. علاوه بر این، توسعه صادرات به کشورهای همسایه و بازارهای بینالمللی با توجه به رقابتی بودن این صنعت میتواند فرصتی بزرگ برای رشد این بخش فراهم آورد. ایجاد مراکز توزیع و فروش آنلاین نیز میتواند دسترسی آسانتری برای مصرفکنندگان فراهم کند.
در نهایت، صنعت توانبخشی ایران پتانسیل زیادی برای رشد و توسعه دارد. با توجه به روندهای جهانی و نیازهای فزاینده جامعه به این تجهیزات، بهرهبرداری از فرصتهای موجود و بهبود ظرفیتهای داخلی میتواند به کاهش وابستگی به واردات و تأمین بهینه نیازهای بهداشتی و درمانی کشور کمک کند.
منابع:
- گمرک جهوری اسلامی ایران
- وزارت صنعت، معدن، تجارت
- وزارت بهداشت، درمان و آموزش کشور
- اطلس پیمایش بیماریهای غیرواگیر در ایران، ۱۴۰۰، مرکز مدیریت بیماریهای غیرواگیر، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جمهوری اسلامی ایران.
نویسندگان
- شرکتکنندگان دومین جایزه دیتاژورنالیسم (۱۴۰۳)https://d-mag.ir/pauthor/anonymous/
- شرکتکنندگان دومین جایزه دیتاژورنالیسم (۱۴۰۳)https://d-mag.ir/pauthor/anonymous/۱۵ بهمن ۱۴۰۳
- شرکتکنندگان دومین جایزه دیتاژورنالیسم (۱۴۰۳)https://d-mag.ir/pauthor/anonymous/
- شرکتکنندگان دومین جایزه دیتاژورنالیسم (۱۴۰۳)https://d-mag.ir/pauthor/anonymous/۱۵ بهمن ۱۴۰۳