این مقاله برای جایزه دیتاژورنالیسم دقیقه ۱۴۰۲ ارسال شده و بدون کم و کاست در اینجا منتشر میگردد.
این گزارش در تاریخ ۲۶ دی ۱۴۰۰ با عنوان «مجازی چسبید» در کانال «روزنامه شریف» منتشر شده است. اصل این مقاله را اینجا مطالعه کنید.
دانشگاههای ایران، از اسفند ۹۸ و به توجه به شیوع کرونا، به آموزش مجازی روی آوردند و تا قبل از مهر ۱۴۰۱، به صورت کامل به آموزش مجازی بازنگشتند. در واقع میتوان گفت چهار ترم دانشگاهها بهطور کامل به صورت مجازی برگزار شد. دانشجوها و استادان و مسئولان دانشگاه هرکدام از زاویه دید خودشان از شرایط آموزش مجازی گله داشتند و انتقادهای زیادی را روانه آن میکردند، اما نگاهی به معدل دانشجوهای شریف در دوران آموزش مجازی و مقایسه آن با ترمهایی که به صورت حضوری به سر رسیده، نشان میدهد که شاید آموزش مجازی برای خیلی از دانشجوها توانسته نان و نوایی در زمینه نمرات کسبشده در دروس و معدل ترم فراهم کند و تکانی به وضعیت آموزشیشان بدهد. در این گزارش وضعیت معدل دانشکدههای مختلف دانشگاه شریف را به تفکیک سال ورودی دانشجوها در ترمهای آموزش مجازی و حضوری مقایسه میکنیم تا دیدی کلی نسبت به تغییر وضعیت نمره دانشجوها در آموزش مجازی به دست آوریم و آخرش هم دلایلی برای این تغییر را برمیشماریم.
از ۹۶ تا ۹۹، از ترم یک تا ترم چهار
بررسی ما در این گزارش محدود شده به ورودیهای ۹۶ تا ۹۹ کارشناسی. همچنین فقط سراغ معدل ترمهای اول تا چهارم دانشجوها رفتهایم، چون بعد از ترم چهار جدایی و افتراق بین ورودیهای یک سال یک دانشکده کمکم زیاد شده و دیگر نمیتوان آنها را در یک دسته جای داد و خودشان به چند دسته مجزا تبدیل میشوند. همچنین معدلهای ورودیهای مختلف هر دانشکده را به تفکیک پسر و دختر هم میخواستیم بررسی کنیم، ولی دیدیم تفاوت بین معدلها معمولا زیر ده درصد است و فقط در چند مورد تفاوت کمی از ده درصد تجاوز میکند. به همین خاطر نتیجه گرفتیم بین پسرها و دخترها در دانشکدههای مختلف تفاوت معناداری وجود ندارد.
۹۹ایها، پیشتاز ترم یک
در نمودار ۱ معدل ترم اول ورودیهای ۹۶ تا ۹۹ را به تفکیک دانشکده میتوانید مشاهده کنید. در همه رشتهها، ورودیهای ۹۹ عملکرد بهتری نسبت به ورودیهای سه سال قبل در ترم یک داشتهاند، یعنی تنها افرادی که ترم اولشان مجازی بوده است. اگر میانگین معدل ترم یک دانشکدهها را در سالهای ۹۶ تا ۹۹ در نظر بگیریم، مهندسی کامپیوتر با معدل ۱۷.۳۷ سرآمد است و مهندسی برق (۱۶.۷۸)، علوم کامپیوتر (۱۶.۷۰) و مهندسی مکانیک (۱۶.۴۰) در رتبههای دوم تا چهارم قرار دارند. مهندسی نفت (۱۴.۸۳)، مهندسی دریا (۱۴.۸۳)، شیمی کاربردی (۱۵.۰۳) و شیمی محض (۱۵.۰۵) نیز آخر جدول را به خودشان اختصاص دادهاند. همچنین مهندسی نفت با ۲.۶۷ نمره و مهندسی عمران با ۲.۵۷ نمره، بیشترین رشد معدل را از ورودیهای ۹۸ به ۹۹ در ترم اول داشتهاند و مجازی بیشتر به ورودیهایشان در ترم اول چسبیده است.
ترم دوم برای ۹۸ایها
در نمودار ۲ معدل ترم دوم ورودیهای ۹۶ تا ۹۹ به تفکیک دانشکده نشان داده شده است. این بار در بیشتر رشتهها، ورودیهای ۹۸ عملکرد بهتری نسبت به ورودیهای سه سال دیگر در ترم دو داشتهاند. ترم دوم ورودیهای ۹۸ اولین ترمی بوده که دانشگاه به اجبار به آموزش مجازی روی آورده است. همچنین معدل دیگر ترم دوم مجازی دانشگاه (ترم دوم ورودیهای ۹۹) نیز نسبت به ترم دوم ورودیهای ۹۶ و ۹۷ اختلاف قابل توجهی دارد و با فاصله کمی نسبت به ترم دوم ورودیهای ۹۸ قرار گرفته است. باز هم اگر میانگین معدل ترم دوم دانشکدهها را در سالهای ۹۶ تا ۹۹ در نظر بگیریم، مهندسی کامپیوتر (۱۶.۷۸)، مهندسی برق (۱۶.۳۹)، علوم کامپیوتر (۱۶.۱۷) و مهندسی مکانیک (۱۶.۱۴) اول تا چهارم جدولاند و مهندسی دریا (۱۴.۲۴)، مهندسی مواد (۱۴.۸۱) و مهندسی نفت (۱۴.۹۶) سه رشته آخر جدول. اگر به اختلاف میانگین معدل ترم دوم ورودیهای ۹۸ و ۹۹ (مجازی) نسبت به ورودیهای ۹۶ و ۹۷ (حضوری) نیز نگاه کنیم، مهندسی صنایع (۲.۷۶)، علوم کامپیوتر (۲.۶۸) و ریاضی (۲.۵۵) حظ و بهره بیشتری از ترمهای مجازی بردهاند.
ترم سه؛ باز هم درخشش ۹۸ایها
برویم سراغ معدل ترم سوم ورودیهای ۹۶ تا ۹۸ در نمودار ۳؛ جایی که در بیشتر رشتهها ورودیهای ۹۸ (ترم مجازی) عملکرد بهتری نسبت به ورودیهای دو سال قبل خود داشتهاند. براساس میانگین ورودیهای ۹۶ تا ۹۸، معدل ترم سوم مهندسی کامپیوتر (۱۷.۰۱)، مهندسی مکانیک (۱۶.۰۷)، فیزیک (۱۵.۹۱) و مهندسی برق (۱۵.۹۰) بهتر از سایر دانشکدههاست و معدل ترم سوم مهندسی دریا (۱۳.۶۷)، مهندسی نفت (۱۳.۷۹) و مهندسی مواد (۱۴.۶۰) بدتر از سایرین. بیشترین رشد معدل در ترم سوم از ورودیهای ۹۷ به ورودیها ۹۸ نیز در دانشکدههای مهندسی صنایع (۲.۵۵)، فیزیک (۲.۱۶) و مهندسی مواد (۱.۹۱) رخ داده است.
بهره ۹۷ایها از اولین ترم مجازی
معدل ترم چهارم ورودیهای ۹۶ تا ۹۸ هم سهم نمودار ۴ شده است. باز هم ورودیهای ۹۷ (نخستین ترم مجازی) عملکردشان درخشانتر بوده و در بیشتر دانشکدهها ورودیهای ۹۸ (باز هم ترم مجازی) در جایگاه دوم قرار گرفتهاند. از نظر میانگین معدل ترم چهارم در ورودیهای ۹۶ تا ۹۸، مهندسی کامپیوتر (۱۷.۲۳)، علوم کامپیوتر (۱۶.۶۴)، مهندسی مکانیک (۱۶.۵۹) و فیزیک (۱۶.۴۹) پیشتازند و مهندسی دریا (۱۴.۵۳)، مهندسی مواد (۱۵.۰۱) و مهندسی نفت (۱۵.۲۶) در انتهای جدول. میانگین معدل ترم چهارم ورودیهای ۹۷ و ۹۸ را نسبت به ورودیهای ۹۶ هم سنجیدیم و دیدیم ریاضی (۱.۵۶)، مهندسی دریا (۱.۵۲)، شیمی محض (۱.۴۹) و مهندسی صنایع (۱.۴۸) مجازی را با رشد بیشتری در معدل پشت سر گذاشتهاند.
از فرش به عرش در ترم دوم
در نمودار ۵ اختلاف اختلاف معدل ترم دوم و ترم اول در دانشکدهها و ورودیهای مختلف بررسی شده است. اگر از چند مورد خاص چشمپوشی کنیم، در همه رشتهها و در همه سالها معدل ترم دوم نسبت به ترم اول کاهش داشته، اما ورودیهای ۹۸ که ترم اولشان حضوری و ترم دومشان مجازی بوده، این روند را برگرداندهاند و توانستهاند افزایش معدل را در ترم دوم رقم بزنند. مهندسی عمران با ۳.۰۱ افزایش نمره در صدر جدول این تغییر الگو قرار دارد و مهندسی نفت (۲.۵۲)، مهندسی صنایع (۲.۴۵) و شیمی کاربردی (۲.۳۴) هم بهره خوبی از تغییر بردهاند.
افزایش معدل از ترم سوم به ترم چهارم (حضوری به مجازی) بین ورودیهای ۹۷ هم دیده میشود (نمودار ۶)، در حالی که این الگوی تکرارشونده افزایش معدل در دانشکدههای مختلف از ترم سوم به چهارم، در ورودیهای ۹۶ (هر دو ترم حضوری) و ۹۸ (هر دو ترم حضوری) به چشم نمیآید. در اینجا نیز ریاضی (۳.۰۵)، مهندسی دریا (۲.۶۹)، مهندسی نفت (۲.۳۵) و فیزیک (۲.۲۱) بیشترین رشد معدل را در بین ورودیهای ۹۷ از ترم سوم به ترم چهارم داشتهاند.
خداحافظی با عذاب مشروطی در ترم دوم
همانطور که معدل ترم دوم نسبت به ترم اول در شرایط آموزش حضوری در بیشتر دانشکدهها کاهش قابل توجهی دارد، درصد مشروطی هم در ترم دوم معمولا نسبت به ترم اول بیشتر است، اما ورودیهای ۹۸ که ترم اولشان حضوری بوده و ترم دومشان مجازی، روند دیگری بر جای گذاشتهاند و در خیلی از دانشکدهها توانستهاند درصد مشروطی ترم دوم را نسبت به ترم اول کاهش دهند. فیزیک، مهندسی عمران و مهندسی نفت این کاهش درصد مشروطی ترم دوم نسبت به ترم اول را به خوبی نشان میدهند، اما مهندسی دریا و مهندسی برق با این روند کمی سر ناسازگاری داشتهاند و آن را بهم زدهاند. نمودار ۷ اختلاف درصد مشروطی ترم دوم نسبت به ترم اول را برای ورودیهای ۹۶ تا ۹۹ در دانشکدههای مختلف نشان میدهد.
در جدول هم میتوانید معدل کل و درصد مشروطی کل دانشگاه در ترمهای یک تا چهار بین ورودیهای ۹۶ تا ۹۹ را مشاهده کنید. خانههای سبزشده ترمهای آموزش مجازی را نشان میدهند.
یک بررسی جالب دیگر هم میتواند جابهجایی بین چارکهای معدلی از ترم یک به ترم دو باشد. این بررسی را برای ورودیهای ۹۷ و ۹۸ در نمودارهای جریانی زیر انجام دادهایم. به صورت کلی به نظر میرسد جابهجایی بین چارکهای معدلی از ترم یک به ترم دو، در ورودیهای ۹۸ بیشتر از ورودیهای ۹۷ است و باز هم تفاوت اصلی بین آنها این است که هر دو ترم اول و دوم ورودیهای ۹۷ حضوری بوده، اما ورودیهای ۹۸ در ترم اول آموزش حضوری را پشت سر گذاشتهاند و در ترم دوم آموزش مجازی را.
واقعا چرا؟
یک نگاه کلی به نمودارها و آمارهای ذکرشده درباره معدلهای ورودیهای مختلف هر دانشکده در ترمهای یک تا چهار اینطور نشان میدهد که آموزش مجازی وضع آموزشی دانشگاه را، حداقل از نظر معدل و درصد مشروطی بهبود بخشیده، در حالی که اگر پای حرفهای دانشجوها بنشینید، خیلیهایشان از آموزش مجازی و سختیها و ناهمواریهایش و امتحانهای بعضا نامتعارف و دشوار استادها گله دارند.
شاید اولین چیزی که برای توجیه بهبود وضعیت آموزشی دانشگاه در چهار ترم شیوع کرونا به ذهن برسد، تقلب باشد؛ تقلبی که از همان ترم اول آموزش مجازی بحثش بر سر زبانها بود و استادها به انواع و اقسام روشهای خلاقانه و عجیب ارزیابی و تعهدهای اخلاقی روی آوردند تا مانع آن بشوند، ولی احتمالا از جایی به بعد متوجه شدند کار خاصی در برابر دانشجوهایی که دستشان از آنها کوتاه است، نمیتوانند پیش ببرند و باید تعامل و همراهی و اعتماد را چاشنی کارشان کنند. به هر حال نمیتوان منکر شد که تقلب در دوران آموزش مجازی بازار گرمی داشت و حتی مبالغ چند صدهزار تومانی هم برای امتحان دادن یک نفر به جای نفر دیگر رد و بدل میشد.
کتابباز و جزوهباز بودن امتحانات و دسترسی با اجازه یا بیاجازه دانشجوها به اینترنت نیز مزید بر علت شده تا برخی امتحانات به مذاق دانشجوها خوش بیاید و بتوانند نمرات بهتری کسب کنند.
همچنین از تأثیر مسائلی مثل دسترسی به فیلم ضبطشده کلاسها و قابلیت دیدن چندباره و مرور مطالب درسی از طریق آن قبل از امتحان، خصوصا برای امتحانات استادهایی که حرفشان در امتحانشان سند است، تلف نشدن وقت دانشجوها در مسیر رفتوآمد به دانشگاه و دوری از جمعهای دوستانه و محفلهای دانشجویی و خوابگاهی نمیتوان به راحتی گذشت و شاید دست به دست دادن این عوامل توانسته، معدل دانشگاه را تا این حد بالا بکشد.
موضوع مهم دیگر در اولین ترم مجازی، تسهیلات P و W بود که آموزش دانشگاه در اختیار دانشجوها گذاشت تا بتوانند نمره یکی از درسهای قبولشده خود را به P و نمره یک درس افتاده را به W تبدیل و با این کار بهبود قابل توجهی در معدل خود ایجاد کنند.
نویسندگان
دانشآموخته فیزیک و روزنامهنگار
-
محمدجواد شاکر آرانیhttps://d-mag.ir/pauthor/mjshaker02/
-
محمدجواد شاکر آرانیhttps://d-mag.ir/pauthor/mjshaker02/
-
محمدجواد شاکر آرانیhttps://d-mag.ir/pauthor/mjshaker02/۳ خرداد ۱۴۰۳
-
محمدجواد شاکر آرانیhttps://d-mag.ir/pauthor/mjshaker02/۲۳ فروردین ۱۴۰۳