گزیدهای از مصاحبههای چامسکی درباره ایران پس از اعتراضات ۱۴۰۱
نوام چامسکی زبانشناس و متفکر برجستۀ آمریکایی یکی از تأثیرگذارترین روشنفکران معاصر است. او از مهمترین منتقدان سیاستهای خارجی آمریکا در دنیاست و به همین خاطر در ایران نیز همیشه بسیار مورد توجه بوده است.
نگاه چندوجهی به موضوعات و رویکرد اخلاقیاش به سیاست، الهامبخش میلیونها نفر بوده و الگویی برای ادامه حیات روشنفکری در فرهنگهای مختلف جهان به وجود آورده است.
با وجود اینکه چامسکی طیف گستردهای از اطلاعات را در تحلیلهایش به کار میگیرد، اما هیچگاه خواننده و شنوندهاش را سر در گم نمیکند و با بیانی ساده و قابل فهم بحث را به نتایج روشنی میرساند.
چامسکی استدلال میکند که روشنفکران باید خود را مسئول جستجوی حقیقت و افشای دروغها بدانند. او طرفدار بیقید و شرط آزادی بیان است و آن را لازمه بلوغ فکری جوامع میداند.
پس از اعتراضات ۱۴۰۱، چامسکی چند مصاحبه مهم درباره ایران داشته و در آنها تلاش کرده تا با صورتبندی جنبش «زن زندگی آزادی»، مسئله اساسی ایران را با در نظر گرفتن پیچیدگیهای تاریخی و بینالمللی آن طرح کند.
در ادامه گزیدهای از مصاحبههای اخیر چامسکی درباره ایران و ارتباط تحولات بینالمللی با اوضاع آن را همراه با نگاهی به آمار انتشار کتابهای وی در کشور میخوانیم.
مسأله اساسی ایران
مسائل ایران کلافی درهمتنیده از مسائل داخلی، منطقهای و بینالمللی است و همین ممکن است شناخت مسئله را برای برخی با دشواری روبرو کند. ایران باید در وهلۀ اول چالشهای خود را بشناسد.
مسئلۀ اصلی مردم ایران که باید قبل از هر چیز راهی برای آن بیابد دستیابی به آزادی و رهایی از خودکامگی و سرکوب شدید حکومت مذهبی است. این همان چیزی است که جنبش «زن، زندگی، آزادی» هم در پی آن است: به دست آوردن حقوق اولیۀ جامعه برای مشارکت آزادانه در حل مشکلات کشور .
تا زمانی که جامعه هیچگونه ابزار موثری برای تصمیمگیری و شرکت در امور جاری خود در اختیار ندارد، هرگونه تلاش برای برطرف کردن مشکلات بزرگتر نافرجام خواهد بود.
موضوعاتی مانند مبارزه با استکبار، استعمارستیزی و نقد سرمایهداری که امروز جوامع غربی هم در بطن خود با آن دستبهگریباناند، مسائلی هستند که ایران اگر بتواند از اختناق و سرکوب موجود رهایی یابد، در گام بعدی با آنها مواجه خواهد شد.
ایران و غرب در دهههای اخیر مسیرهای متفاوتی را طی کردهاند. به همین خاطر ایران نمیتواند با شباهت جستن به وضعیت کنونی غرب و تطبیق مشکلات خود با آن، مسائل خود را حل کند. بعد از انقلاب ۵۷ ایران اتفاقات بزرگی را از سر گذرانده است: جنگ با عراق، جانباختن هزاران نفر، رویارویی با سلاحهای شیمیایی، تحریمهای ظالمانۀ قدرتهای بزرگ و … .
مسأله اساسی ایران همان چیزیست که جنبش «زن زندگی آزادی» در پی آن است: به دست آوردن حقوق اولیۀ جامعه برای مشارکت آزادانه در حل مشکلات کشور
تحریمهای سخت غرب بر ایران هیچگاه در حمایت از اعتراضات مردم این کشور نبوده است. این تحریمها اثرات ویرانگری بر اقتصاد کشور داشته و با افزایش بیکاری و فقر مردم را ناتوان و حتی در تأمین برخی نیازهای اولیه خود دچار مشکل کرده و در نتیجه سرکوب مخالفان را برای دولت آسانتر کرده است.
تمایز زیاد این دو وضعیت روشن میکند که چرا ایران نمیتواند غرب را برای حل مشکلات خود الگو قرار دهد. مسائل ایران جداست و این کشور باید سیر تحولات خود و بقیۀ جهان را درک کند تا بتواند مسیری هموار برای خود پیدا کند.
همانگونه که حکومت مذهبی در ایران با سرکوب خشن مانع توسعه سیاسی و اقتصادی شده، در غرب نیز نئولیبرالیسم با سیاستهای خود فاصله طبقاتی را افزایش داده و باعث شده که بسیاری از مردم از مزایای توسعه اقتصادی محروم بمانند. این امر منجر به خشم و نارضایتی عمومی شده که زمینه را برای ظهور سیاستمداران عوامفریب در دنیا فراهم کرده است.
خشونت مزیت مردم نیست
جنبشهای عاری از خشونت در ایران، به ویژه در چند دهۀ اخیر توفیق چندانی در مقابله با خودکامگی حاکمیت و سرکوب وی بهدست نیاوردهاند و همین باعث شده برخی به این نتیجه برسند که کنش مدنی و مسالمتآمیز ثمری ندارد و باید به سوی اقدامات خشونتآمیز حرکت کرد.
با این حال، ناکامیِ اعتراضات مدنی و صلحآمیز در گذشته دلیل موجهی برای رویآوردن به سمت حرکتهای تند و خشن نیست. استفاده از خشونت مزیت نسبی حکومتهاست و به همین دلیل مردم نباید به آن سو حرکت کنند. در یک تقابل از نقطهنظر تاکتیکی، حرکت باید به سوی جبههای باشد که رقیب در آن ضعیف است. خشونت نقطه قوت حکومت است. بنابراین کشیدن رویارویی به سطح خشونتورزی دقیقاً همان چیزی است که سیستمهای سرکوبگر را خوشحال میکند.
نقطه ضعف حکومتها، اقدامات بدون خشونت است. جنبشهای مردمی و بسیجهای عمومی نه تنها در ایران، بلکه در تمام جهان باید به سمت اعتراضات مسالمتآمیز حرکت کنند. گروههای کوچک و بزرگ مردم باید سعی کنند با فعالیتهای سازنده و حفظ ارتباط حول هدفهای مشترک از یکدیگر نیرو بگیرند. آنها به این ترتیب میتوانند حرکت رو به جلو داشته باشند و تغییر ایجاد کنند.
گروههای کوچک و بزرگ مردم باید سعی کنند ضمن پرهیز از اقدامات خشونتآمیز، با فعالیتهای سازنده و حفظ ارتباط حول هدفهای مشترک از یکدیگر نیرو بگیرند.
توسعه سلاح هستهای در ایران؛ خودویرانگری تمامعیار
در چند دهۀ اخیر، مناسبات بینالمللی ایران تحتالشعاع دستیابی به فناوری هستهای به عنوان ابزار بازدارنده در مواجهه با تعرض خارجی، قرار گرفته است. باید دید آیا دستیابی به سلاح هستهای واقعاً میتواند به عنوان ابزاری دفاعی برای ایران عمل کند.
حرکت به سوی بازدارندگی نظامی از طریق توسعه سلاح هستهای نه تنها فایدهای برای ایران ندارد و این کشور هیچ بهرهای از آن نخواهد برد، بلکه به منزلۀ خودکشی است. ایالات متحده و اسرائیل در صورت مشاهده کوچکترین نشانۀ دستیابی ایران به سلاح هستهای، به طور قطع به ایران حمله نظامی خواهند کرد. سلاح هستهای به هیچ وجه نقش بازدارندگی ندارد، بلکه فقط ایران را به هدفی آسان برای تهاجم نظامی تبدیل میکند.
جا دارد دوباره بر این این تاکتیک ساده تأکید شود که در مواجهه با دشمن باید به سمت نقاط ضعف او حرکت کرد نه آنچه او در آن دست بالا را دارد. آمریکا و اسرائیل هر دو در عرصۀ خشونتورزی و جنگ بیاندازه قوی هستند و توسعۀ انواع سلاحها از جمله تسلیحات هستهای، نقطۀ قوت آنهاست. در عوض نقطۀ ضعف آنها توان سیاسی در مواجهه با خواست افکار عمومی و نگرانیهای عمومی برای زندگی و بقاست.
توسعه سلاح هستهای نه تنها فایدهای برای ایران ندارد، بلکه به منزلۀ خودکشی است. سلاح هستهای تنها ایران را به هدفی آسان برای حملۀ نظامی تبدیل میکند.
ایجاد منطقۀ عاری از سلاح هستهای
آنچه ایران در این شرایط باید انجام دهد تلاش برای ایجاد «منطقۀ عاری از سلاح هستهای» است. این راهحلی روشن و ساده است و ایران میتواند با تمرکز بر مبارزه سیاسی با آمریکا و اسرائیل، آنها را تحت فشار قرار دهد. طرح «منطقه عاری از سلاح هستهای» حمایت مردم منطقه و جهان را به همراه خواهد داشت و ایالات متحده و اسرائیل را تحت فشار قرار خواهد داد تا از توسعه سلاحهای هستهای دست بردارند. حتی عربستان سعودی نیز تاکنون به دنبال دستیابی به سلاح هستهای نبوده است. ایران میتواند با عربستان سعودی به توافقی برسد که هر دو کشور را به انصراف از توسعه سلاحهای هستهای متعهد کند.
از جهت دیگر، ایجاد «منطقۀ عاری از سلاح هستهای» در خاورمیانه راه حلی صریح برای رفع تهدیدات نظامی علیه ایران است. دستیابی به این طرح با انجام بازرسیهای گسترده و منظم از کشورها تضمین میشود. این راه در دورۀ برجام امتحان خود را به خوبی پس داده و حتی سازمان اطلاعات ایالات متحده نیز آن را کاملاً مؤثر ارزیابی میکند. بهعلاوه دربارۀ آن اجماع جهانی وجود دارد. کشورهای عربی، اروپا، کشورهای جنوب جهانی، قدرتهای اقتصادی عضو بریکس (BRICS) و اعضای جی۲۰ همگی حمایت کامل خود را از آن اعلام کردهاند.
البته ناگفته نماند که اجرای این طرح با وجود گفتمان مسلط بر روابط خارجی ایران که بر غنیسازی استوار شده در عمل کار آسانی نیست. با این حال، ایجاد خاورمیانهای عاری از سلاحهای اتمی برای آرامش و بقای منطقه و دنیا ضروری است. مردم ایران باید دولت خود را تحت فشار قرار دهند تا به معاهدۀ بینالمللی منع گسترش سلاحهای هستهای بپیوندد و حمایت فعالتری از این طرح در خاورمیانه داشتهباشد. ایران این معاهده را نپذیرفته و آنگونه که باید از آن حمایت نکرده اما موافقت ضمنی خود را با آن ابراز کرده است.
قابل توجه است که با وجود حمایت گستردۀ جهانی از «منطقۀ عاری از سلاح هستهای» این طرح در هر نشست بینالمللی از سوی ایالات متحده وتو میشود. در پسِ پردۀ سنگاندازی از سوی آمریکا دلیلی ساده وجود دارد: آمریکا نمیخواهد موضوع سلاحهای هستهای اسرائیل باز شود و در معرض بازرسی و بررسی قرار گیرد. در واقع، آمریکا حتی به طور رسمی وجود این سلاحها در اسرائیل را بهرسمیت نمیشناسد، چون به محض اینکه این امر را تأیید کند طبق قوانین آمریکا، اسرائیل به یک کشور غیرقانونی تبدیل میشود و در حال حاضر هیچ حزبی در آمریکا چنین چیزی را نمیخواهد.
طرح «منطقه عاری از سلاح هستهای» حمایت مردم منطقه و جهان را به همراه خواهد داشت و ایالات متحده و اسرائیل را تحت فشار قرار خواهد داد. حتی عربستان سعودی نیز تاکنون به دنبال دستیابی به سلاح هستهای نبوده است.
اما شرایط در حال تغییر است. نظرسنجیها در ایالات متحده نشان میدهد که حمایت از اسرائیل رو به کاهش است. این موضوع بهویژه در بین نسل جوان و دموکراتها مشهود است. در گذشته، پایگاه اصلی حمایت از اسرائیل در میان لیبرالدموکراتها بود. اما اکنون، این حمایت در دست مسیحیان افراطی و راستهای ملیگرا است. این تغییرات میتواند منجر به تحول اساسی در سیاست آمریکا در قبال خاورمیانه شود. کشوری مثل آمریکا که به طور نسبی از دموکراسی برخوردار است نمیتواند تا ابد نسبت به افکار عمومی بیتفاوت بماند. به همین دلیل هم دربارۀ زرادخانههای هستهای اسرائیل و امکان ایجاد «منطقۀ عاری از سلاح هستهای» در رسانههای آمریکا حرفی زده نمیشود و مردم چیزی در این مورد نمیدانند.
در آینده آمریکا ممکن است اسرائیل را برای خلع سلاح هستهای تحت فشار بگذارد و حمایت خود را از راهحلهای سیاسی برای حل مناقشات بین اسرائیل و فلسطین افزایش دهد. اما در حال حاضر هر دو کشور ایالات متحده و اسرائیل بیش از حد قدرتمند هستند و حاضر نیستند از سلاحهای هستهای خود دست بکشند. در نتیجه تضاد بین ایالات متحده و ایران احتمالاً برای سالهای آینده باقی خواهند ماند.
با این حال، همچنان که پیشتر نیز تأکید شد، همۀ اینها نسبت به آزادی و به دست آوردن حقوق اولیۀ انسانی از طرف مردم در درجۀ بعدی اهمیت قرار میگیرد. نیاز مبرم ایران ایجاد امکان مشارکت آزادانه در امور جامعه و رهایی از سرکوب مستقیم و خشونت حاضر است. بعد از آن باید برچیدن تحریمهای ظالمانه که اقتصاد ایران را به نابودی سوق میدهد مورد توجه قرار گیرد. از طرفی همه این مسائل را باید در تصویر بزرگتری دید که تحولات منطقه و تلاش برای باثباتکردن جوامع آن در کنار حرکت به سوی جهانی چندقطبی و به دور از سلطۀ آمریکا بخشی از گفتگو و جریان فکری آن است.
همۀ اینها نسبت به آزادی و به دست آوردن حقوق اولیۀ انسانی از طرف مردم در درجۀ بعدی اهمیت قرار میگیرد. نیاز مبرم ایران ایجاد امکان مشارکت آزادانه در امور جامعه و رهایی از سرکوب مستقیم و خشونت حاضر است. بعد از آن باید برچیدن تحریمهای ظالمانه که اقتصاد ایران را به نابودی سوق میدهد مورد توجه قرار گیرد.
نگاهی به آمار انتشار کتابهای چامسکی در ایران
مطابق اطلاعات منتشر شده در قسمت مشخصات کتابها در وبسایت خانه کتاب، از سال ۱۳۵۷ تا پایان سال ۱۳۹۹ در مجموع بیش از ۳۹۰ هزار نسخه از کتابهای چامسکی به زبان فارسی در ایران به چاپ رسیده است. منظور از کتابهای چامسکی در اینجا کتابهای فارسی است که نام وی در میان نویسندگان کتاب یا در عنوان آن آمده است. این کتابها در مجموع ۸۷ عنوان مختلف را در زبان فارسی شامل میشوند، ۷۰ ناشر در انتشار آنها نقش داشته و در مجموع ۱۵۰ بار تجدید چاپ شدهاند.
بسیاری از این ناشران مانند «سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»، «اداره کل پژوهشهای سیما»، «موسسه جام جم»، «سروش»، «موسسه فرهنگی آموزشی شهید مهدوی»، «دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها)» و «انتشارات اطلاعات» ناشران رسمی مراکز حکومتی و نهادهای نزدیک به آنها هستند که نشاندهنده جایگاه برجسته و اهمیت زیاد این متفکر برای گفتمان رسمی در ایران است. به عنوان نمونه، در سال ۱۳۹۲ موسسه انتشارات کتابنشر وابسته به موسسه فرهنگیهنری ایراننمایه در یک نوبت ۱۵۰ هزار نسخه از «جنگ ۲۲ روزه» چامسکی را به چاپ رساند که در میان کتابهای چامسکی و عناوین مشابه در صنعت نشر کاملا غیرمتعارف است.
انتشار عناوین کتابهای چامسکی در چهار دهه اخیر در ایران سیری صعودی داشته و برخی سالها مثل سال ۸۷، ۹۷ و ۹۹ به انتشار بیش از ۱۰ عنوان در سال (چاپ و تجدید چاپ) رسیده است.
مجموعه عناوینی را که چامسکی در کتابهای خود به آنها پرداخته، در یک تقسیمبندی کلی میتوان به زبانشناسی، فلسفه و سیاست طبقهبندی کرد. کتابهای زبانشناسی او مرجع دروس دانشگاهی است و تالیفات دیگر او درباره سیاست خارجی آمریکا، فلسطین، قدرت، رسانه و موضوعاتی مانند آنها همچنان مورد توجه افکار عمومی است.
سهم چامسکی در صنعت نشر ایران اگرچه نسبت به دهه ۶۰ شمسی کاهش یافته اما در دو دهه اخیر تغییر چندانی نداشته است. در دهه ۶۰ به طور متوسط ۱.۵ نسخه از هر ۱۰ هزار کتاب موجود در بازار متعلق به چامسکی بود. این عدد در دهه ۸۰ تقریبا یک سوم شد و به ۰.۵ نسخه رسید و از آن زمان تاکنون تغییر چندانی نداشته است*. فهرست عناوین کتابهای چامسکی به زبان فارسی در ایران در بخش پیوست آمده است.
افراطیگری مذهبی، مشکلی جهانی
در حال حاضر نظام سیاسی ایران قدرت خود را تا حد زیادی وابسته به بدنۀ مذهبی میداند که افزایش قدرت آنها در زمینههای اقتصادی و نظامی در دهههای اخیر کاملاً مشهود است. برخی نیز معتقدند شکاف عمیق و فزاینده بین این قشر و عموم جامعه و سلطۀ ایشان مانع پیشرفتن جامعه به سوی دموکراسی و همسو شدن با حقوق بشر شده است. بنابراین باید تغییراتی فرهنگی ایجاد شود تا هستۀ قدرت را تحت تأثیر قرار دهد. در این موضوع باید به دو مسئله دقت کرد.
- تغییر فرهنگ با زور و قدرت ممکن نیست. حرکت جامعه به سوی توسعه و پذیرش آن باید از طریق برنامههایی باشد که مردم را به انتخابِ پیشرفت تشویق میکند. همگرایی افراطیون مذهبی با نیروهای سکولار نیز با اعمال فشار رخ نمیدهد. با این حال، منافع نیروهای در قدرت ممکن است در نهایت بتواند هسته مذهبی افراطی را به سمت توسعه بکشاند.
- قدرت گرفتن تندروهای مذهبی منحصر به ایران نیست. در ایالات متحده و برزیل جنبشهای ملیگرای مسیحی انجیلی افراطی در حال قدرتگرفتن هستند. این جنبشها نه تنها به مباحثی مانند تکامل، گرمایش جهانی و سایر علوم مدرن اعتقادی ندارند، بلکه دموکراسی و حقوق بشر نیز برای آنها وجهی ندارد. در اسرائیل هم همین وضع ایجاد شده و عناصر ملیگرای مذهبی قدرت را به دست گرفتهاند. عواقب این امر بسیار جدی است و موجب اعتراض و تظاهرات نیروهای سکولار در کشور شده است.
این اعتراضات تا حدی پیش رفته که نیروی هوایی اسرائیل را هم که یکی از مهمترین ابزار قدرت این کشور است، تحتالشعاع قرار داده و برخی از افسران آن از انجام وظایف خود امتناع کردهاند. انگیزۀ این واکنشها به سادگی قابل درک است: در صورتی که اسرائیل به حکومتی دینی تبدیل شود و کشور نتواند ظاهری حداقلی برای برخورداری از نظام دموکراتیک و سکولار برای خود حفظ کند، اگر ارتش عملیات نظامی ترتیب دهد که خانههای فلسطینیها را خراب کند یا بر سر سوریها بمب بریزد، حتماً پای آن به دادگاههای رسیدگی به جنایات جنگی کشیده میشود و مورد تحریمهای بینالمللی قرار خواهد گرفت.
ظاهر دموکراتیکی که استقلال قوۀ قضائیه را به رخ میکشد، مانع این وقایع است. اگر آن ظاهر حذف شود باید منتظر دردسر بود. افراطیونی که در حال قدرتگرفتن هستند حتی برایشان مهم نیست که ارتش کشورشان مردم کشورهای دیگر را بمباران کند زیرا معتقدند خدا کنار آنها ایستاده است.
این جنبشها باعث ترویج خشونت و بیعدالتی میشوند میتوانند به نابودی محیط زیست سرعت بدهند.
جریانهای مذهبی تندرو نه تنها در ایران بلکه در نقاط زیادی در دنیا مثل آمریکا، برزیل و اسرائیل در حال قدرتگرفتن هستند. این جریانها باعث ترویج خشونت و بیعدالتی میشوند و به نابودی محیط زیست سرعت میدهند.
گرمایش زمین؛ خطری جدی و انکارناپذیر برای ایران و جهان
جدا از همۀ موضوعات مربوط به دموکراسی، سیاست و مناسبات قدرت در خاورمیانه و جهان، مسئلۀ بغرنج و غیرقابل انکار گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی است که اگر بدون درنگ چارهای برایش اندیشیده نشود کل منطقه را نابود میکند. در برابر خطر نابودی محیط زیست، به ویژه در خاورمیانه، تمام مسائل دیگر رنگ میبازد. تأثیرات این پدیده مشخصاً در منطقۀ موسوم به مِنا (MENA) که خاورمیانه و شمال افریقا را دربرمیگیرد و همچنین ایران، بسیار مهم است و میتواند روند توسعه و بقای این کشورها را تحت تاثیر قرار دهد.
مناطق شرقی مدیترانه، از جمله ایران، تقریباً دو برابر سریعتر از بقیه جهان در حال گرمشدن است. سطح دریای مدیترانه شرقی طی ۳۰ سال آینده ۱ متر و تا پایان قرن، ۲ تا ۲.۵ متر افزایش خواهد یافت. این بحران خلیج فارس را نیز در بر میگیرد و بسیاری از کشورهای این منطقه را در شرایط بحرانی و غیرقابل سکونت و توسعه قرار خواهد داد. کشورهای این منطقه، که مراکز اصلی استخراج نفت هستند، همراه با مصرفکنندگان اصلی آن مثل آمریکا مشغول رقم زدن این فاجعه هستند.
آنها، بهویژه ایران و عربستان سعودی، باید به سرعت برای کاهش سطح تولید و مصرف سوختهای فسیلی اقدام کنند. ضرورت اقدامات فوری برای حل این بحران تا حدی است که بدون آن هیچ آیندهای نه تنها برای منطقه بلکه تمام جهان وجود نخواهد داشت.
تغییرات آب و هوایی نه تنها در خاورمیانه بلکه در همه جهان قابل مشاهده است و حتی میتواند منجر به درگیریهای شدیدِ منطقهای و جهانی شود که نمیتوان نسبت به آن بیتفاوت بود. مثلاً آسیای جنوبی یکی از مناطقی است که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته است.
ضرورت اقدامات فوری ایران و عربستان برای کاهش سطح تولید و مصرف سوختهای فسیلی و حل بحرانهای اقلیمی تا حدی است که بدون آن هیچ آیندهای نه تنها برای منطقه بلکه تمام جهان وجود نخواهد داشت.
پاکستان و هند، دو کشور با قدرت هستهای در این منطقه، با بحران آب و هوا و افزایش نارضایتی داخلی روبرو هستند. در پاکستان، یک سوم کشور چند ماه پیش زیر آب بود. از سوی دیگر دهقانان فقیر در راجستان هند، در گرمای نزدیک به ۵۰ درجه سانتیگراد زندگی میکنند و شرایط خیلی سختی را میگذرانند و فقر به آنها اجازه نمیدهد برای خود سیستم خنککننده فراهم کنند. چنین مسائلی به راحتی میتواند موجب افزایش تنش و درگیری شود. این منطقه چندان فاصلهای با ایران ندارد و هرگونه درگیری در آن، بهویژه بین دو قدرت هستهای هند و پاکستان، دامنگیر ایران نیز میشود.
آمریکا ابرقدرت خواهد ماند حتی با رشد چین
تشخیص مشکلات اساسی ایران از منظر داخلی، و همزمان درک آن در چارچوب مناسبات منطقهای و دورنمای تغییرات عظیم جهانی میتواند به حل آنها کمک کند و زمینهای برای فعالیتهای داخل این کشور باشد. در این خصوص هژمونی امریکا و تقابل آن با چین موضوعی در خور بررسی است. مطالب زیادی دربارۀ افول آمریکا و ظهور چین به عنوان یک ابرقدرت جدید گفته میشود، اما این حرفها بسیار گمراهکننده است. نزدیک به سه دهه است که در مورد فروپاشی اقتدار آمریکا صحبت میشود، ولی اتفاقی رخ نداده است. چین از طریق سرمایهگذاری و برنامههای اعطای وام برای توسعه در کشورهای دیگر در حال گسترش نفوذ خود در جهان است، اما این امر به معنای پایان سلطۀ ایالات متحده نیست.
برتری ایالات متحده از چند منظر قابل بررسی است و در هیچ کدام قدرت آمریکا متزلزل به نظر نمیرسد:
- اقتصادی: ایالات متحده همچنان در این حوزه پیشرو است. حدود نیمی از ثروت جهان در دست شرکتهای چندملیتی مستقر در آمریکا است.
- تکنولوژی: ایالات متحده، همچنان با بیشترین بودجه در زمینه توسعه تکنولوژی، در این حوزه پیشرو است.
- نظامی: این کشور با اختلاف بیشترین بودجۀ نظامی را دارد و به تنهایی بیشتر از مجموع ۱۰ کشور بعدی برای اهداف نظامی هزینه میکند.
- ژئوپلیتیک: ایالات متحده همچنان متحدان قدرتمندی دارد. ناتو، که یک ائتلاف نظامی به رهبری ایالات متحده است، همچنان بزرگترین و قدرتمندترین ائتلاف نظامی جهان است
قبل از جنگ اوکراین به نظر میرسید ژئوپلیتیک ناتو شکننده است. در پی حملۀ روسیه به اوکراین ناتو به یک سیستم جهانی تبدیل شد و متحدان آسیایی آمریکا، از جمله ژاپن، کره جنوبی و تایوان، اکنون بخشی از آن هستند. این تغییرات تنشها را بین آمریکا و چین که اکنون خود را در محاصرۀ متحدان آمریکا میبیند، افزایش داده است.
حمله پوتین به اوکراین از بسیاری جهات موهبت بزرگی برای ایالات متحده بود. یکی اینکه این کشور با صرف بخش کوچکی از بودجه نظامی خود میتواند نیروهای نظامی رقیب خود را به صورت جدی تضعیف کند. آمریکاییها از این بابت بسیار خوشحالند.
علاوه بر آن، روسیه از نظر اقتصادی آسیب زیادی دیده و اوکراین نیز در حال ویران شدن است. دیگر آنکه اروپا به سمت نوعی صنعتیزدایی پیش میرود و با خطر از دست دادن شرکای سنتی تجاری خود در شرق مواجه است. نظام صنعتی اروپا که ریشۀ آن در آلمان است و تاکنون بسیار موفق عمل میکرده بهطور سنتی به روسیه و چین وابسته است، به ویژه در زمینه انرژی، مواد خام و دسترسی به بازار. برای اروپا بازار چین بسیار بزرگتر از بازار امریکا است و این بازار در اثر جنگ صدمه دیده است.
در واقع آنچه در خلال جنگ روسیه و اوکراین اتفاق افتاده سلطۀ بیشتر ایالات متحده بر اروپاست. افزایش سود شرکتهای انرژی ایالات متحده و عربستان سعودی در اثر قطع واردات گاز روسیه از سوی آلمان در حالی اتفاق افتاده که سایر کشورهای جهان از پیامدهای جنگ اوکراین ضرر دیدهاند.
مطالب زیادی دربارۀ افول آمریکا و ظهور چین به عنوان یک ابرقدرت جدید گفته میشود، اما این حرفها بسیار گمراهکننده است.
تغییر در مناسبات قدرتها در منطقه و جهان
آمریکا همچنان ابرقدرت است. با این حال، موازنۀ قدرت در جهان و خاورمیانه در حال تغییر است و این میتواند فرصتهای جدیدی برای کشورها ایجاد کند. در جریان جنگ اوکراین، ایالات متحده تلاش زیادی کرد تا کشورهای جنوب جهانی را با خود همراه کند و پای آنها را به جنگ نیابتی آمریکا و روسیه و دوستانشان، یعنی اوکراین و ایران، باز کند. اما ناموفق بوده است.
در کنفرانس استراتژیک مونیخ در فوریه ۲۰۲۳، نمایندگان امریکا، از جمله معاون اول رئیس جمهور، تمام سعی خود را کردند تا کشورهای جنوب جهانی را در این خصوص متقاعد کنند. با این حال، تکتک کشورها امتناع کردند. هند، اندونزی، کشورهای آفریقایی و حتی متحدان آمریکای لاتین مانند کلمبیا و برزیل اعلام کردند که این جنگ مربوط به آنها نیست و مذاکرات آتشبس را ترجیح میدهند. همچنین از پذیرش تحریم روسیه خودداری کردند و توافقات دیگر خود از جمله مناسبات ارزی خارج از سیستم دلار را حفظ کردند.
این امتناع کشورهای جنوب جهانی از پیوستن به ایالات متحده در جنگ اوکراین، نشانهای از تغییر در نظم جهانی و نوعی واگرایی میان کشورها است که فرصتهایی را برای ایران فراهم میکند.
در سوی دیگر، امکان نوعی سازش بین عربستان سعودی و ایران با میانجیگری چین فراهم شده و اگر توافقی حاصل شود و دو کشور بتوانند خود را از کنترل قدرتهای خارجی رها کنند، قادر خواهند بود به سمت خاورمیانهای آزادتر و مستقلتر حرکت کنند.
در کنار استقلال کشورهای جنوب جهانی از سلطه آمریکا، پیوستن امارات به پروژه جاده ابریشم چین تعادل قدرت در خاورمیانه را عوض میکند و تأثیرات عمدهای بر سیاست ایران خواهد داشت. سازش ایران و عربستان سعودی میتواند به گشایشهایی در روابط بین دو کشور منجر شود و نظم سهجانبه سعودی-اسرائیل-آمریکا را که از بعد از جنگ جهانی دوم در منطقه حاکم بوده، برهم بزند.
تغییراتی در حال وقوع است که میتواند درهای بزرگی را به روی ایران باز کند. توافق با عربستان سعودی، حرکت به سمت ایجاد منطقه عاری از سلاح هستهای و تلاش برای دور کردن کشورها از تقابل با هم با محوریت ناتو از جمله این فرصتهاست.
چین با سرمایهگذاری در پروژههای توسعهای در خاورمیانه، به دنبال ایجاد یک محور جدید قدرت در منطقه با حضور چین، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و حتی اسرائیل است. چین مالک حدود نیمی از بنادر حیفا است؛ بندری اصلی که محل استقرار نیروی دریایی آمریکا هم هست و این اصلاً به مذاق ایالات متحده خوش نمیآید. ایالات متحده در حال جنگ اقتصادی با چین است؛ جنگی بر سر فناوریهای پیشرفته، مانند نیمهرساناها، و به همین خاطر سعی دارد متحدان خود را متقاعد کند که روابط تجاری خود را با چین قطع کنند.
تغییراتی در حال وقوع است که میتواند درهای بزرگی را به روی ایران باز کند. توافق با عربستان سعودی، حرکت به سمت ایجاد منطقه عاری از سلاح هستهای و تلاش برای دور کردن کشورها از تقابل با هم با محوریت ناتو از جمله آنهاست.
جنبشهای مردمی در سراسر جهان باید با هم متحد شوند و با استفاده از ابزارهایی مانند خشونتپرهیزی، بسیج همگانی، آموزش و فعالیتهای فرهنگی جلوی مسابقه تسلیحاتی و نابودی جهان را بگیرند. قدرتهای هستهای نباید با هم رویارویی نظامی داشته باشند و همه چیز را نابود کنند. جنگ امریکا با چین پایان جهان است. تصور جنگ بین قدرتهای هستهای امری غیرممکن به نظر میرسد اما این دنیایی است که ما با آن روبهروییم و باید درباره آن گفتگو کنیم.
چشمانداز آینده
میتوانیم درباره آینده بدبین باشیم، امید را از دست بدهیم و انتظار بدترین اتفاقات را داشته باشیم. این یک گزینه است. گزینه دیگر این است که فرصتهایمان را – همیشه فرصتهایی هست – غنیمت بشماریم و تا آنجا که ممکن است از وجود آنها استفاده کنیم. شاید که دنیایی بهتر بسازیم. پس انتخاب چندانی وجود ندارد!
لینک مصاحبهها
پیوست
جدول کتابهای چامسکی از ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۹
در جدول زیر مشخصات کتابهایی را که نام «چامسکی» در میان نویسندگان یا در عنوان آن آمده باشد شامل میشود.
شماره | عنوان کتاب | ناشر | اولین انتشار | آخرین انتشار | تعداد دفعات چاپ | مجموع تیراژ |
۱ | آمریکا در ستیز با حقوق بشر در جهان سوم | نشر گستره | ۱۳۵۹ | ۱۳۵۹ | ۱ | نامشخص |
۲ | آمریکای بزرگ و حقوق بشر | موسسه انتشارات آگاه | ۱۳۶۴ | ۱۳۶۴ | ۱ | ۳,۳۰۰ |
۳ | ساختهای نحوی | خوارزمی | ۱۳۶۲ | ۱۳۷۵ | ۲ | ۶,۳۰۰ |
۴ | دهه جنگ سرد: روند جنگ سرد در دهه ۱۹۸۰ | سلسله | ۱۳۶۴ | ۱۳۶۴ | ۱ | ۳,۰۰۰ |
۵ | تروریسم مقدس اسرائیل: پژوهشی بر اساس یادداشتهای خصوصی موشه شارت !!! | کیهان | ۱۳۶۵ | ۱۳۶۵ | ۱ | ۵,۰۰۰ |
۶ | دمکراسی بازدارنده | اطلاعات | ۱۳۷۲ | ۱۳۷۵ | ۲ | ۴,۲۰۰ |
۷ | مثلث سرنوشت: ایالات متحده، اسرائیل و فلسطینیها | آموزش انقلاب اسلامی | ۱۳۷۲ | ۱۳۷۲ | ۱ | ۳,۳۰۰ |
۸ | مثلث سرنوشت: ایالات متحده، اسرائیل و فلسطینیها | موسسه انتشارات آگاه | ۱۳۶۹ | ۱۳۶۹ | ۱ | ۳,۳۰۰ |
۹ | نظمهای کهنه و نوین جهانی | اطلاعات | ۱۳۷۵ | ۱۳۹۵ | ۴ | ۷,۳۵۰ |
۱۰ | تروریسم مقدس اسرائیل: پژوهشی بر اساس یادداشتهای خصوصی موشه شارت و سایر اسناد و مدارک | کیهان | ۱۳۷۶ | ۱۳۷۶ | ۲ | ۳,۳۰۰ |
۱۱ | زبان و ذهن | هرمس | ۱۳۷۷ | ۱۳۹۳ | ۷ | ۱۱,۰۰۰ |
۱۲ | فیلترهای خبری | ایران | ۱۳۷۷ | ۱۳۹۲ | ۲ | ۵,۰۰۰ |
۱۳ | زبانشناسی دکارتی: فصلی از تاریخ تفکر عقلگرا | هرمس | ۱۳۷۸ | ۱۳۹۲ | ۴ | ۶,۵۰۰ |
۱۴ | زبان و مسایل دانش | موسسه انتشارات آگاه | ۱۳۷۸ | ۱۳۷۸ | ۱ | ۲,۲۰۰ |
۱۵ | بهرهکشی از مردم – نئولیبرالیسم و نظم جهانی | نشر دیگر | ۱۳۷۹ | ۱۳۷۹ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۱۶ | جنگ سرد | مرکز فرهنگی آبا | ۱۳۷۸ | ۱۳۷۸ | ۱ | ۱۰,۰۰۰ |
۱۷ | زبان و اندیشه | هرمس | ۱۳۸۰ | ۱۳۹۳ | ۵ | ۸,۵۰۰ |
۱۸ | دانش زبان: ماهیت، منشا و کاربرد آن | نشر نی | ۱۳۸۰ | ۱۳۸۰ | ۱ | ۲,۲۰۰ |
۱۹ | دولتهای سرکش حکومت زور در امور جهان | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات | ۱۳۸۱ | ۱۳۸۱ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۲۰ | یازده سپتامبر از زبان نوام چامسکی: گفتوگو با نوام چامسکی | سروش | ۱۳۸۱ | ۱۳۸۱ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۲۱ | اتاقهای گاز در جنگ جهانی دوم، واقعیت یا افسانه؟ | موسسه فرهنگی پژوهشی ضیاء اندیشه | ۱۳۸۱ | ۱۳۸۱ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۲۲ | فهم قدرت: دغدغه دائمی چامسکی: برگزیده اندیشههای نوآم چامسکی | موسسه خدمات فرهنگی رسا | ۱۳۸۲ | ۱۳۹۷ | ۴ | ۱,۶۰۰ |
۲۳ | کنترل رسانهها: دستاوردهای چشمگیر تبلیغات | اداره کل پژوهشهای سیما | ۱۳۸۲ | ۱۳۸۲ | ۱ | نامشخص |
۲۴ | بهرهکشی از مردم: نئولیبرالیسم و نظم جهانی | نشر دیگر | ۱۳۸۲ | ۱۳۸۲ | ۲ | ۱,۲۰۰ |
۲۵ | افقهای نو در بررسیهای زبان و ذهن | موسسه خیریه فرهنگی آموزشی شهید مهدوی | ۱۳۸۲ | ۱۳۸۲ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۲۶ | یازده سپتامبر | درسا | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۵ | ۲ | ۳,۳۰۰ |
۲۷ | کنترل رسانهها | درسا | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۵ | ۲ | ۳,۳۰۰ |
۲۸ | سیطره قدرت آمریکا: اعلامیهی جهانی حقوق بشر و تناقضهای آشکار با سیاست آمریکا | دستان | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۳ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۲۹ | سلطه، یا، بقا: طرح سلطهی امریکایی | نشر دیگر | ۱۳۸۵ | ۱۳۸۵ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۳۰ | جاهطلبیهای امپراتوری | نشر اختران | ۱۳۸۵ | ۱۳۸۵ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۳۱ | دموکراسی بازدارنده | اطلاعات | ۱۳۸۵ | ۱۳۹۵ | ۵ | ۵,۲۵۰ |
۳۲ | لابی اسرائیل و سیاست خارجی آمریکا | بازتاب نگار | ۱۳۸۶ | ۱۳۸۶ | ۱ | ۱,۱۰۰ |
۳۳ | روز بازپسین دولتهای سرکش | نقش و نگار | ۱۳۸۷ | ۱۳۸۷ | ۱ | ۱,۱۰۰ |
۳۴ | روز بازپسین دولتهای سرکش | موسسه انتشارات فلسفه | ۱۳۸۷ | ۱۳۸۷ | ۱ | ۱,۱۰۰ |
۳۵ | جاهطلبیهای امپراتوری (مباحثی در دوران پس از یازده سپتامبر) | درسا | ۱۳۸۷ | ۱۳۸۷ | ۱ | ۲,۲۰۰ |
۳۶ | سروری یا بقا: تلاش آمریکا برای سلطه بر جهان | نشر آبی | ۱۳۸۷ | ۱۳۸۷ | ۱ | ۱,۱۰۰ |
۳۷ | تلاش آمریکا برای حاکمیت جهانی (استیلا یا بقا) | درسا | ۱۳۸۷ | ۱۳۸۷ | ۱ | ۲,۲۰۰ |
۳۸ | هژمونی یا بقا: تلاش آمریکا برای سیطره جهانی | اطلاعات | ۱۳۸۷ | ۱۳۸۷ | ۱ | ۲,۱۰۰ |
۳۹ | دولتهای فرومانده | افق | ۱۳۸۷ | ۱۳۹۳ | ۳ | ۴,۶۰۰ |
۴۰ | قدرت ویرانگر (خاور میانه و سیاست خارجی آمریکا): گفتگوی استفان شالوم با نوام چامسکی و ژیلبر آشکار | خرسندی | ۱۳۸۸ | ۱۳۹۲ | ۲ | ۲,۵۰۰ |
۴۱ | جنگ بیست و دو روزه | خرسندی | ۱۳۸۹ | ۱۳۹۱ | ۲ | ۴,۰۰۰ |
۴۲ | همان که ما میگوییم | خرسندی | ۱۳۸۹ | ۱۳۹۷ | ۵ | ۴,۰۰۰ |
۴۳ | ترور و تفکر | چشمه | ۱۳۸۹ | ۱۳۹۶ | ۴ | ۳,۲۰۰ |
۴۴ | دولتهای ورشکسته | ساقی | ۱۳۸۹ | ۱۳۸۹ | ۱ | ۲,۲۰۰ |
۴۵ | ایالات شکست خورده: سوءاستفاده از قدرت و حمله به دموکراسی | موسسه جام جم | ۱۳۹۰ | ۱۳۹۰ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۴۶ | معماری زبان | روزبهان | ۱۳۹۰ | ۱۳۹۶ | ۲ | ۲,۵۰۰ |
۴۷ | اهداف ایالات متحده آمریکا چیست | ستاره جنوب | ۱۳۹۱ | ۱۳۹۱ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۴۸ | لابی اسرائیل و سیاست خارجی آمریکا | الکا | ۱۳۹۱ | ۱۳۹۸ | ۲ | ۱,۵۰۰ |
۴۹ | آنارکوسندیکالیسم | شرکت نشر نقد افکار | ۱۳۹۱ | ۱۳۹۱ | ۱ | ۵۵۰ |
۵۰ | جنگ ۲۲ روزه | موسسه انتشارات کتاب نشر | ۱۳۹۲ | ۱۳۹۲ | ۱ | ۱۵۰,۰۰۰ |
۵۱ | درباره طبیعت و زبان | روزبهان | ۱۳۹۲ | ۱۳۹۸ | ۳ | ۱۱,۷۰۰ |
۵۲ | جنبش تسخیر: اشغال وال استریت | نشر مرکز | ۱۳۹۳ | ۱۳۹۳ | ۱ | ۲,۶۰۰ |
۵۳ | طرحی برای آینده: اشغالگریها، دخالتها، امپراتوری و پایداری | مروارید | ۱۳۹۳ | ۱۳۹۳ | ۱ | ۷۰۰ |
۵۴ | تسخیر خیابانهای آمریکا: از وال استریت تا مین استریت | هونار | ۱۳۹۳ | ۱۳۹۳ | ۱ | ۱,۲۰۰ |
۵۵ | درباره تروریسم غرب: از هیروشیما تا پهپادها | مهراندیش | ۱۳۹۴ | ۱۳۹۴ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۵۶ | نظامهای سلطه: گفتوگوهایی با دیوید بارسامیان دربارهی قیامهای مردمی در جهان و چالشهای جدید پیشروی امپراتوری ایالات متحده | دنیای نو | ۱۳۹۵ | ۱۳۹۹ | ۳ | ۲,۵۰۰ |
۵۷ | در باب آنارشیسم | افکار | ۱۳۹۵ | ۱۳۹۵ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۵۸ | قدرت ویرانگر (خاورمیانه و سیاست خارجی آمریکا): گفتگوی استفان شالوم با نوام چامسکی و ژیلبر آشکار | خرسندی | ۱۳۹۶ | ۱۳۹۶ | ۳ | ۱۰۰ |
۵۹ | جهان چگونه کار میکند | سازمان چاپ و انتشارات ایران جام | ۱۳۹۶ | ۱۳۹۶ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۶۰ | درباره فلسطین | نشر ثالث | ۱۳۹۶ | ۱۳۹۹ | ۲ | ۱,۴۳۰ |
۶۱ | مناظره چامسکی و فوکو در باب طبیعت بشر | مصدق | ۱۳۹۷ | ۱۳۹۷ | ۱ | ۵۰۰ |
۶۲ | حاکمان جهان کیستند؟ | دیبایه | ۱۳۹۷ | ۱۳۹۷ | ۲ | ۱,۷۰۰ |
۶۳ | چه کسی بر جهان حکومت میکند؟ | دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها) | ۱۳۹۷ | ۱۳۹۷ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۶۴ | غزه در بحران | ثالث | ۱۳۹۷ | ۱۳۹۷ | ۱ | ۷۷۰ |
۶۵ | چه کسی بر جهان حکومت می کند | ثالث | ۱۳۹۷ | ۱۳۹۹ | ۳ | ۱,۴۳۰ |
۶۶ | امپراتوران و دزدان دریایی: عهد کهن و عصر جدید: تروریسم بینالمللی در جهان واقعی | ثالث | ۱۳۹۷ | ۱۳۹۷ | ۱ | ۱,۱۰۰ |
۶۷ | در باب آنارشیسم | افکار جدید | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۹ | ۳ | ۶۰۰ |
۶۸ | ما چگونه موجوداتی هستیم؟ | نویسه پارسی | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۹ | ۱ | ۳۰۰ |
۶۹ | اربابان بشریت | قالان یورد | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۹ | ۱ | ۲۵۰ |
۷۰ | سلطه، یا، بقاء | سمندر | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۹ | ۱ | ۵۰۰ |
۷۱ | زبانشناسی نوین: نتایج انقلاب چامسکی | موسسه انتشارات آگاه | ۱۳۶۷ | ۱۳۶۷ | ۱ | ۳,۰۰۰ |
۷۲ | درباره نوآم چامسکی | فرهنگ معاصر | ۱۳۷۲ | ۱۳۷۲ | ۱ | ۳,۰۰۰ |
۷۳ | گفتگو با نوام چامسکی | نشر مرکز | ۱۳۷۳ | ۱۳۷۳ | ۱ | ۴,۰۰۰ |
۷۴ | زبانشناسی نوین، نتایج انقلاب چامسکی | موسسه انتشارات آگاه | ۱۳۷۴ | ۱۳۷۴ | ۲ | ۳,۳۰۰ |
۷۵ | دستور توصیفی زبان انگلیسی (بر مبنای نظریه زبانشناسی توصیفی چامسکی) | مرسل | ۱۳۷۵ | ۱۳۷۵ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۷۶ | چومسکی | شرکت انتشارات علمی و فرهنگی | ۱۳۷۶ | ۱۳۷۶ | ۲ | ۳,۰۰۰ |
۷۷ | چامسکی: قدم اول | شیرازه | ۱۳۷۹ | ۱۳۸۸ | ۱ | ۳,۳۰۰ |
۷۸ | تقابلهای پسامدرن: چامسکی و جهانیسازی | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات | ۱۳۸۱ | ۱۳۸۱ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۷۹ | چامسکی و جهانیسازی | تکنواز | ۱۳۸۱ | ۱۳۸۱ | ۱ | ۲,۰۰۰ |
۸۰ | نحو در چارچوب نظریه قبض زبانی چامسکی | تیهو | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۳ | ۱ | ۷۰۰ |
۸۱ | چامسکی و انقلاب زبانشناسی | نشر دانژه | ۱۳۸۳ | ۱۳۹۵ | ۳ | ۴,۴۰۰ |
۸۲ | فلسفه چامسکی | طرح نو | ۱۳۸۵ | ۱۳۸۵ | ۱ | ۳,۰۰۰ |
۸۳ | دستور زبان جهانی چامسکی | رهنما | ۱۳۸۷ | ۱۳۹۳ | ۲ | ۷,۰۰۰ |
۸۴ | نگاهی انتقادی به سیاست آمریکا گفتوگو با نوام چامسکی | افق | ۱۳۸۷ | ۱۳۹۱ | ۲ | ۳,۱۰۰ |
۸۵ | چامسکی: قدم اول | پردیس دانش | ۱۳۸۸ | ۱۳۹۴ | ۲ | ۲,۲۰۰ |
۸۶ | ترجمه وابستههای پیشرو اسم در زبان انگلیسی (بر اساس نظریه دستور گشتاری نوام چامسکی) | فرهنگ زبان | ۱۳۸۸ | ۱۳۸۸ | ۱ | ۱,۵۰۰ |
۸۷ | معرفی چامسکی | رهنما | ۱۳۹۰ | ۱۳۹۰ | ۱ | ۱,۵۰۰ |
۸۸ | نظریههای یادگیری زبان: رویارویی پیاژه و چامسکی | نشر قطره | ۱۳۹۰ | ۱۳۹۲ | ۲ | ۸۶۰ |
۸۹ | چامسکی: قدم اول | شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب | ۱۳۹۴ | ۱۳۹۴ | ۲ | ۱,۱۰۰ |
۹۰ | چامسکی و جهانی شدن | مهرگان خرد | ۱۳۹۴ | ۱۳۹۴ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۹۱ | چامسکی به زبان خودمانی | آفتاب البرز | ۱۳۹۵ | ۱۳۹۵ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۹۲ | فلسفه چامسکی | فرهنگ نشر نو | ۱۳۹۸ | ۱۳۹۸ | ۱ | ۱,۱۰۰ |
۹۳ | فلسفه چامسکی | آسیم | ۱۳۹۸ | ۱۳۹۸ | ۱ | ۱,۱۰۰ |
۹۴ | اعمال نظریه چامسکی (.G.B) در گروه فعلی گویش لکی هرسینی | ساریناپژوه | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۹ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
۹۵ | نوام چامسکی | فراروانشناسی | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۹ | ۱ | ۱,۰۰۰ |
* نمودار تغییرات سهم کتابهای چامسکی از تیراژ کل سال بدون در نظر گرفتن تیراژ کتاب «جنگ ۲۲ روزه» در سال ۱۳۹۲ ترسیم شده است. اگر نمودار یادشده با در نظر گرفتن این کتاب ترسیم شود نتیجه به صورت زیر خواهد بود.
نویسندگان
-
تحریریهhttps://d-mag.ir/author/tahririeh/۳۱ شهریور ۱۴۰۲
-
تحریریهhttps://d-mag.ir/author/tahririeh/۳۱ شهریور ۱۴۰۲
3 پاسخ
نزدیک شدن ایران و عربستان به هم اتفاق خوبیه اما این طور که به نظر میرسه متاسفانه هیچ کدومشون دنبال همکاری برای کاهش تنش هستهای نیستند.
عالی بود. به اندازه چندین ساعت جستجو و مطالعه مطلب داشت.
دست شما درد نکنه
((سلاح هستهای به هیچ وجه نقش بازدارندگی ندارد، بلکه فقط ایران را به هدفی آسان برای تهاجم نظامی تبدیل میکند))…این جمله تا قبل از عملیات وعده صادق خیلی خوب گولمون میزد 😅
دیگه از غرق شدن کشتی های ابرگودرت ها توسط یمن چیزی نمیگم 😊