شاخص مشارکت سیاسی جامعه که معمولا از آن به اختصار با عنوان درصد مشارکت یاد می‌شود، با تقسیم تعداد افرادی که رأی داده‌اند بر تعداد کسانی که واجدان شرایطِ رأی دادن هستند محاسبه می‌شود. این شیوه محاسبه، در انتخابات ریاست جمهوری که هر نفر تنها به یک کاندیدا رأی می‌دهد، کارایی مناسبی دارد و عملکرد مجموعه نهادهای برگزارکننده انتخابات، نیروهای سیاسی و مردم را کم‌و‌بیش به خوبی نشان می‌دهد. اما در انتخابات مجلس، شورای شهر و مجلس خبرگان که در بسیاری از شهرهای کشور، هر فرد واجد شرایط باید بیش از یک انتخاب انجام دهد و نام چند نفر را در برگه رأی بنویسد، نرخ مشارکت سیاسی افراد، عملکرد سازوکارها و نهادهای برگزارکننده انتخابات و اثرگذاری سیاست‌های‌ معطوف به آن را به خوبی توصیف نمی‌کند و تنها نشان‌دهنده گرایش عمومی مردم به صندوق رأی است. به عبارت دیگر، شاخص نرخ مشارکت سیاسی، برای بازگو کردن عملکرد انتخابات مجلس کارایی لازم را ندارد. برای اینکه ببینیم عملکرد سازوکارهای انتخاباتی در انتخابات مجلس چگونه است باید ببینیم فردِ واجدِ شرایط در مجموع چقدر از حق رأی خود استفاده می‌کند.

نهاد انتخابات زمانی عملکرد قابل قبولی خواهد داشت که زنجیره‌ای از عوامل به خوبی در کنار یکدیگر کار کنند. به عنوان نمونه باید جریان‌های سیاسی آزادی عمل داشته باشند و با شناسنامه خود در عرصه عمومی حاضر شوند تا به واسطه فعالیت‌ و سابقه خود، قابلیت‌هایشان را به مردم عرضه کنند و مردم بتوانند آن‌ها را شناسایی کنند و با انتخاب خود آن‌ها را بیازمایند. اگر این چرخه به درستی کار نکند و جریان‌های سیاسی توفیقی در عرضه خود نداشته باشند و مردم نتوانند آن‌ها را شناسایی کنند، حتی اگر واجدان شرایط تصمیم گرفته باشند تا تحت هر شرایطی پای صندوق رأی حاضر شوند و رأی بدهند، همچنان نمی‌توانند نام کاندیداها را در برگه‌های رأی بنویسند. در این صورت حق انتخاب ایشان فعال نمی‌شود و به صورت کامل در انتخابات مشارکت نمی‌کنند.

اگر سپهر سیاست داخلی نتواند به اندازه کافی گزینه برای نمایندگی سیاسی مردم ارائه کند، واجدان شرایط نمی‌توانند از تمام حق رأی خود استفاده کنند و با حداکثر توان خود در انتخابات مشارکت کنند. در حقیقت اگر مجموعه این عوامل به درستی کار نکنند، نه تنها مشارکت واجدان شرایط در انتخابات کم می‌شود (مشارکت سیاسی)، بلکه مشارکت رأی‌دهندگان نیز با خالی گذاشتن بخش قابل توجهی از برگه رأی کاهش پیدا می‌کند. اما این اتفاق در شاخص «نرخ مشارکت سیاسی» بازتاب نمی‌یابد. به همین خاطر پیشنهاد می‌شود برای سنجش عملکرد انتخابات مجلس علاوه بر نرخ مشارکت سیاسی افراد، از «نرخ مشارکت موثر در انتخابات» استفاده شود.