تحلیل آمار کشته‌های تصادف در ایران

تحلیل آمار کشته‌های تصادف و حوادث رانندگی با استفاده از داده‌های سازمان پزشکی قانونی

بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی ۱۹,۸۲۰ نفر در سال ۱۴۰۲ جان خود را در حوادث رانندگی در ایران از دست داده‌اند که ۳% از تعداد فوت ناشی از تصادف در سال ۱۴۰۱ بیشتر است[۱]. تعداد زیاد کشته‌های تصادف در ایران در سال‌های اخیر همواره به عنوان یکی از نگرانی‌های ایرانیان مورد توجه بوده، اما به نظر می‌رسد از نیمه دوم دهه نود شمسی، یک مسئله جدید نیز به آن افزوده شده است.

آمار کشته‌های تصادف در ایران که در نیمه اول دهه نود شمسی روندی کاهشی پیدا کرده بود و به ۱۵،۸۸۰ نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده بود، در نیمه دوم دهه نود تغییر رفتار داده و رو به افزایش گذاشت. این روند صعودی که با شیوع کرونا و کاهش تحرک اجتماعی در سال ۱۳۹۹ متوقف شده بود، با از میان رفتن همه‌گیری دوباره نمایان شد و آمار فوت به بیشترین مقدار خود در ۱۲ سال اخیر رسید. به همین خاطر به نظر می‌رسد با نوعی افزایش مستمر در تعداد کشته‌های تصادف در ایران رو به رو هستیم. تعداد کشته‌های تصادف ایران از میانه دهه نود تاکنون تنها در مدت هفت سال ۲۵% افزایش یافته است.

این مقالۀ دنباله‌دار تلاش می‌کند تا با به‌روزرسانی و تحلیل داده‌های سازمان پزشکی قانونی، مرکز آمار و سازمان راهداری مسئله آمار فزاینده کشته‌های تصادف در ایران و برخی عوامل مرتبط با آن را در چند مرحله مورد بررسی قرار دهد.   

آمار کشته‌های تصادف در راه‌های درون‌شهری و برون‌شهری

اگر کسی در حریم راه‌های کشور تصادف کند و در فاصله زمانی کمتر از ۳۰ روز از دنیا برود در آمار فوت ناشی از تصادف در سازمان پزشکی قانونی منظور می‌شود. فوت ناشی از تصادف با توجه به نوع راه در سه دسته مختلف ثبت می‌شود:

  1. درون‌شهری
  2. برون‌شهری
  3. جاده روستایی

از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون به طور متوسط ۶۷% فوت ناشی از تصادف با وسایل نقلیه در راه‌های برون‌شهری، ۲۶% در راه‌های درون‌شهری و ۷% در راه‌های روستایی اتفاق افتاده است. در سال ۱۴۰۲ مطابق با آمار پزشکی قانونی ۱۳۷۷۰ نفر در راه‌های برون‌شهری، ۴۹۳۰ نفر در راه‌های درون‌شهری و ۱۱۲۰ نفر در جاده‌های روستایی جان خود را در حوادث رانندگی از دست داده‌اند.

آمار کشته‌های تصادف از نیمه دهه ۹۰ تاکنون، هم در راه‌های درون‌شهری، هم در راه‌های برون‌شهری و هم در جاده‌های روستایی افزایش داشته است، اما این افزایش در آمار برون‌شهری بیشتر بوده است. از سال ۹۵ تا سال ۱۴۰۲، تعداد موارد فوت بر اثر حوادث رانندگی در راه‌های برون‌شهری، درون‌شهری و جاده‌های روستایی به ترتیب ۳۲%، ۱۳% و ۲% افزایش یافته است.

در نتیجه می‌توان گفت نه تنها اغلب موارد مرگ در حوادث رانندگی در راه‌های برون‌شهری اتفاق می‌افتد، بلکه میزان افزایش آمار در راه‌های برون‌شهری نیز در سال‌های اخیر در مقایسه با راه‌های درون‌شهری و روستایی بیشتر‌ است.  

آمار مصدومین حوادث رانندگی

سازمان پزشکی قانونی علاوه بر آمار فوت ناشی از تصادفات رانندگی، تعداد مصدومین حوادث وسایل نقلیه را نیز منتشر می‌کند. مطابق با آمار پزشکی قانونی ۳۹۱,۰۶۹ نفر در سال ۱۴۰۲ در حوادث رانندگی مصدوم شده‌ و کارشان به پزشکی قانونی کشیده است. ۷۱% از مصدومان تصادفات رانندگی را مردان و ۲۹% از آن را زنان تشکیل می‌دهند. سهم بیشتر مردان در مصدومان تصادف می‌تواند ناشی از رانندگی بیشتر آنان و بروز بیشتر رفتارهای پرخطر ایشان در مقایسه با زنان باشد.

سهم بیشتر مردان در میان مصدومان حوادث رانندگی در تمامی استان‌های کشور کم‌و‌بیش به همین صورت است. ۶۵% تا ۷۵% از مصدومان حوادث رانندگی در استان‌های کشور مردان هستند.  

بیشترین آمار کشته‌های تصادف در کدام استان‌ها رخ می‌دهد؟

استان فارس؛ بالاترین آمار فوت در حوادث رانندگی

بیشترین تعداد فوت در حوادث رانندگی در استان‌های ایران، در استان فارس رخ می‌دهد. مطابق با آمار پزشکی قانونی ۱۶۱۰ نفر در سال ۱۴۰۲ جان خود را در حوادث رانندگی این استان از دست داده‌اند. این مشاهده نیازمند توجه و حائز اهمیت به نظر می‌رسد، چرا که این تعداد از آمار فوت، از استان‌های پرجمعیت‌تری مثل تهران، خراسان رضوی و اصفهان نیز بیشتر است. به‌علاوه، این پدیده تنها مربوط به سال ۱۴۰۲ نیست. در سال‌های اخیر تعداد کشته‌های تصادف در استان فارس از دیگر استان‌های کشور بیشتر بوده است[۲].

پس از استان فارس بیشترین تعداد فوت در تصادفات رانندگی، در استان‌های تهران با ۱۴۴۷ مورد فوت، کرمان با ۱۳۹۲، سیستان و بلوچستان ۱۳۷۳، خراسان رضوی ۱۳۴۲، اصفهان ۱۱۷۶ و خوزستان با ۱۱۲۶ مورد رخ داده است که در آن تعداد موارد بیشتر در استان‌های پهناور و مجاوری مانند کرمان و سیستان و بلوچستان در مقایسه با استان‌های پرجمعیت‌تری مثل خراسان رضوی، اصفهان و خوزستان قابل توجه است.

آمار کشته‌های تصادف‌ در حوادث رانندگی درون‌شهری و برون‌شهری استان‌ها

آمار فوت در حوادث رانندگی درون‌شهری در هر استان‌ همبستگی قابل توجهی با جمعیت آن دارد. به بیان دیگر هر چه یک استان پرجمعیت‌تر باشد، آمار موارد فوت‌ در تصادف‌های درون‌شهری آن نیز بیشتر است[۳]، اما در تصادف‌های برون‌شهری و تقریبا در حوادث رانندگی راه‌های روستایی رابطه‌ای به این قوت مشاهده نمی‌شود[۴].

چنانچه مشاهده می‌شود متغیر جمعیت، تا حد زیادی تعداد موارد فوت در تصادف‌های درون‌شهری استان‌ها را توضیح می‌دهد، اما در تصادف‌های جاده‌ای و راه‌های روستایی چنین قابلیتی از خود نشان نمی‌دهد. در نتیجه می‌توان حدس زد سهم عوامل دیگری مانند وضعیت راه‌ها، مساحت استان، میزان تخلفاتی مثل سرعت غیرمجاز و موارد دیگری از این دست نیز در بروز تصادف‌های منجر به مرگ موثر باشد.

احتمالا این عوامل بتوانند آمار بالای تصادف‌های منجر به فوت در برخی استان‌های جنوبی و شرقی کشور را تا حدی توضیح دهند. در بخش‌های بعدی این نوشتار برخی از این عوامل مورد بررسی قرار خواهند گرفت. اما پیش از آن، مسئله‌ مهمی درباره نسبت تعداد فوت به آمار مصدومین وجود دارد که لازم است قبل از تحلیل عوامل موثر در بروز فوت به آن بپردازیم.

مرگبارترین حوادث رانندگی در کدام استان‌ها اتفاق می‌افتد؟

سیستان و بلوچستان؛ مرگبارترین تصادف‌های رانندگی با اختلاف زیاد نسبت به سایر استان‌ها

اگر تعداد موارد فوت بر اثر حوادث رانندگی را بر مجموع تعداد مصدومین و متوفیان پزشکی قانونی در استان‌ها تقسیم کنیم، به شاخصی از مرگباربودن تصادف‌هایی که به پزشکی قانونی ارجاع می‌شوند می‌رسیم.

(تعداد فوت + تعداد مصدوم) / تعداد فوت = مرگبار بودن تصادف

به طور متوسط ۵% از کسانی که در حوادث رانندگی آسیب می‌بینند و کارشان به پزشکی قانونی می‌کشد در کمتر از ۳۰ روز از دنیا می‌روند. این آمار در استان سیستان و بلوچستان نزدیک ۴ برابر متوسط کشوری است و فاصله آن با استان بعدی یعنی استان هرمزگان بیش از ۲ برابر است.

به طور متوسط میزان مرگبار بودن تصادف‌ها نیز مانند برخی از شاخص‌های ذکر شده مثل تلفات جاده‌ای در برخی استان‌های جنوبی و جنوب شرقی بیشتر از دیگر نقاط کشور است. این پدیده می‌تواند با عواملی مانند عدم دسترسی به خدمات پزشکی در فاصله نزدیک به خاطر کم‌برخورداری یا بُعدِ مسافت، عدم تشکیل پرونده پزشکی قانونی برای صدمات جزئی‌تر، سرعت زیاد، قاچاق سوخت و کالاهای دیگر بستگی داشته باشد. با این حال، اختلاف زیاد تصادف‌های مرگبار در استان سیستان و بلوچستان با دیگر استان‌های کشور نیازمند توجه ویژه است.

آمار فوت پزشکی قانونی در حریم راه‌های کشور و تعداد مصدومین زن و مرد به تفکیک استان در جدول زیر آمده است.

جدول آمار موارد فوت و مصدومین حوادث رانندگی
ارجاع‌شده به پزشکی قانونی در سال ۱۴۰۲

منطقه فوت (کل)  فوت (برون‌شهری)  فوت (درون‌شهری)  فوت (روستایی)  مصدوم (کل)  مصدوم (مرد)  مصدوم (زن) مرگبار بودن تصادف
کشور ۱۹,۸۲۰      ۱۳,۷۷۰        ۴,۹۳۰        ۱,۱۲۰ ۳۹۱,۰۶۹ ۲۷۵,۸۰۰ ۱۱۵,۲۶۹۴٫۸%
فارس   ۱,۶۱۰        ۱,۰۶۰           ۳۹۱         ۱۵۹  ۲۶,۵۷۰   ۱۹,۰۲۳  ۷,۵۴۷۵٫۷%
تهران  ۱,۴۴۷           ۵۳۴           ۸۸۲           ۳۱  ۴۷,۲۰۲  ۳۴,۴۶۲  ۱۲,۷۴۰۳٫۰%
کرمان  ۱,۳۹۲        ۱,۰۱۳           ۲۸۳            ۹۶      ۱۵,۹۸۰      ۱۱,۴۰۹        ۴,۵۷۱۸٫۰%
سیستان و بلوچستان        ۱,۳۷۳        ۱,۱۵۹             ۹۰           ۱۲۴        ۷,۳۵۴        ۵,۴۸۸        ۱,۸۶۶۱۵٫۷%
خراسان رضوی        ۱,۳۴۲           ۷۴۱           ۴۶۵           ۱۳۶      ۳۳,۸۵۲      ۲۳,۵۸۱      ۱۰,۲۷۱۳٫۸%
اصفهان        ۱,۱۷۶           ۷۷۸           ۳۹۸              –        ۳۳,۷۸۲      ۲۳,۸۸۶        ۹,۸۹۶۳٫۴%
خوزستان        ۱,۱۲۶           ۸۲۴           ۲۸۵             ۱۷      ۲۰,۱۸۴      ۱۵,۱۷۵        ۵,۰۰۹۵٫۳%
آذربایجان شرقی           ۹۸۹           ۶۶۹           ۲۵۵             ۶۵      ۱۹,۸۴۰      ۱۴,۱۴۲        ۵,۶۹۸۴٫۷%
آذربایجان غربی           ۷۲۷           ۵۴۷           ۱۴۲             ۳۸      ۱۳,۶۳۲        ۹,۴۸۱        ۴,۱۵۱۵٫۱%
مرکزی           ۶۷۸           ۵۴۰           ۱۰۴             ۳۴        ۸,۴۹۸        ۵,۷۱۶        ۲,۷۸۲۷٫۴%
مازندران           ۶۴۲           ۴۵۳           ۱۷۹             ۱۰      ۱۴,۴۴۸        ۹,۷۷۲        ۴,۶۷۶۴٫۳%
گیلان           ۵۹۳           ۴۴۴           ۱۲۸             ۲۱      ۱۳,۱۷۹        ۹,۳۱۷        ۳,۸۶۲۴٫۳%
کرمانشاه           ۴۹۶           ۳۵۹           ۱۳۳                ۴      ۱۱,۲۱۴        ۷,۶۸۰        ۳,۵۳۴۴٫۲%
هرمزگان           ۴۸۷           ۳۲۵             ۹۹             ۶۳        ۵,۳۰۰        ۳,۹۱۳        ۱,۳۸۷۸٫۴%
لرستان           ۴۸۴           ۳۹۲             ۶۶             ۲۶      ۱۰,۴۱۹        ۷,۴۱۲        ۳,۰۰۷۴٫۴%
گلستان           ۴۵۵           ۳۶۵             ۷۷             ۱۳        ۹,۶۶۸        ۶,۸۶۴        ۲,۸۰۴۴٫۵%
کردستان           ۴۲۱           ۳۲۰             ۵۳             ۴۸        ۸,۱۴۲        ۵,۶۹۲        ۲,۴۵۰۴٫۹%
همدان           ۴۰۸           ۲۹۸             ۷۳             ۳۷        ۷,۴۲۱        ۵,۱۳۰        ۲,۲۹۱۵٫۲%
بوشهر           ۳۷۷           ۲۸۱             ۸۳             ۱۳        ۵,۰۹۱        ۳,۷۵۱        ۱,۳۴۰۶٫۹%
قزوین           ۳۵۲           ۲۷۳             ۵۵             ۲۴        ۸,۶۹۰        ۵,۷۹۰        ۲,۹۰۰۳٫۹%
البرز           ۳۵۰           ۲۰۷           ۱۴۰                ۳        ۹,۷۰۰        ۶,۳۴۱        ۳,۳۵۹۳٫۵%
سمنان           ۳۴۱           ۲۸۵             ۴۶             ۱۰        ۶,۷۳۹        ۴,۳۸۷        ۲,۳۵۲۴٫۸%
خراسان جنوبی           ۳۴۰           ۲۶۴             ۴۲             ۳۴        ۵,۳۳۳        ۳,۵۷۹        ۱,۷۵۴۶٫۰%
یزد           ۳۳۲           ۱۹۰           ۱۳۲             ۱۰        ۸,۲۳۰        ۵,۹۴۳        ۲,۲۸۷۳٫۹%
قم           ۳۲۹           ۲۱۱           ۱۱۵                ۳        ۹,۱۱۸        ۶,۱۸۹        ۲,۹۲۹۳٫۵%
چهارمحال و بختیاری           ۳۲۶           ۲۸۲             ۳۸                ۶        ۵,۰۷۷        ۳,۵۳۱        ۱,۵۴۶۶٫۰%
زنجان           ۳۰۴           ۲۲۵             ۴۷             ۳۲        ۵,۹۷۱        ۴,۰۵۷        ۱,۹۱۴۴٫۸%
خراسان شمالی           ۲۸۳           ۲۲۱             ۵۳                ۹        ۵,۴۹۰        ۳,۷۲۸        ۱,۷۶۲۴٫۹%
اردبیل           ۲۴۳           ۱۷۸             ۴۳             ۲۲        ۶,۱۲۰        ۴,۲۲۲        ۱,۸۹۸۳٫۸%
کهکیلویه و بویراحمد           ۲۲۴           ۱۸۳             ۲۲             ۱۹        ۵,۹۳۱        ۴,۰۹۶        ۱,۸۳۵۳٫۶%
ایلام           ۱۷۳           ۱۴۹             ۱۱             ۱۳        ۲,۸۹۴        ۲,۰۴۳           ۸۵۱۵٫۶%

* * *

جمع‌بندی و ادامه

تعداد کشته‌های تصادف در ایران به خودی خود عددی قابل توجه است. مطابق آمار پزشکی قانونی ۱۹۸۲۰ نفر در سال ۱۴۰۲ جان خود را در حوادث رانندگی از دست داده‌اند. در سال‌های اخیر این آمار روندی افزایشی پیدا کرده و به یک مسئله جدید تبدیل شده است.

دو سوم کشته‌های تصادف مربوط به تلفات جاده‌ای خارج از شهر و مابقی مربوط به حوادث رانندگی درون شهرها و راه‌های روستایی است. بیشترین آمار کشته‌های تصادف در مجموع در استان فارس و بیشترین تعداد تصادفات برون‌شهری در سیستان و بلوچستان رخ داده است.

علاوه بر بیشترین تعداد تلفات جاده‌ای، مرگبارترین تصادف‌های ایران نیز با اختلاف زیاد در استان سیستان ‌و بلوچستان رخ می‌دهد، چرا که نسبت تعداد فوت به مصدوم در آمار پزشکی قانونی چند برابر از استان‌های دیگر بیشتر است.

این مقالۀ دنباله‌دار با انتشار داده‌های جدید در سازمان پزشکی قانونی به روز خواهد شد و با پاسخ به پرسش‌هایی از این دست تکمیل خواهد شد:  

  • وضعیت آمار کشته‌های تصادف در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان چگونه است؟
  • روند تغییرات آمار کشته‌های تصادف در دنیا چگونه است؟
  • آمار کشته‌های تصادف در کدام‌ استان‌ها رو به افزایش و در کدام استان‌ها رو به کاهش است؟
  • بیشترین تصادف‌های نوروزی در کدام استان‌ها رخ می‌دهد؟
  • آیا سرنخی از شبکه قاچاق سوخت در آمار کشته‌های تصادف وجود دارد؟
  • آیا آمار کشته‌های تصادف در استان‌های ایران با عواملی مثل تعداد تردد، وضعیت راه‌، فرسودگی خودرو‌ها و میزان تخلفات در ارتباط است؟
  • با دست گذاشتن روی کدام عوامل می‌توان سیاستی برای کاهش آمار کشته‌های تصادف در استان‌های ایران اتخاذ کرد؟

ارجاع و پانویس

[۱] آمار متوفیات و مصدومین ناشی از حوادث رانندگی ارجاعی به مراکز پزشکی قانون کشور طی سال ۱۴۰۲ (+)

[۲] نگاهی به آمار کشته‌های تصادف در ایران، بهمن اجدری، دقیقه تیر ۱۴۰۲ (+)

[۳] ضریب همبستگی جمعیت استان با تعداد موارد فوت در تصادف‌های درون‌شهری = ۰٫۹۷

[۴] ضریب همبستگی جمعیت استان با تعداد موارد فوت تصادف‌های برون‌شهری = ۰٫۵۰

ضریب همبستگی جمعیت استان با تعداد موارد فوت در حوادث رانندگی راه‌های روستایی = ۰٫۵۹

نویسندگان

دانش‌آموختۀ آمار و تحلیلگر داده

دیدگاه‌ها

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *