نگاهی به فعالیتهای اجتماعی هنرمندان و بررسی میزان کنشگری هنرمندان در عصر جدید

پیدایش فضای مجازی، اشاعه مصرف گرایی و تکثیر سلبریتی پروری

افزایش میزان استفاده از فضای مجازی در سالهای اخیر باعث شده تا این فضا، به عنوان معتمدترین رسانه حال حاضر در دنیا، مورد وثوق کاربران قرار گیرد، شاید بتوان اصلی ترین دلیل محبوبیت شبکه‎های اجتماعی در تمام جهان را امکان به اشتراک‌گذاری اشکال مختلفی از محتوا با مضامین رنگارنگ بدون هرگونه نظارت و ممیزی بر آن دانست، در این میان آنچه از اهمیت بالایی برخوردار است بالابردن میزان آگاهی آحاد جامعه است بگونه‌ای که هر یک به تنهایی بتوانند، سره را از ناسره تشخیص داده و در کسب دانش و اخبار درست بکوشند، اما این فناوری عالم‌گیر که سهم بسزایی در جریان اجتماعی شدن جوانان و نوجوانان ایفا می‌کند، به لطف اشاعه پدیده مصرف‌گرایی (Consumerism) در میان ایرانیان، بانی تکثیر فرهنگ سلبریتی پروری شده است و چنان در پوست و گوشت و استخوان توده لانه کرده که فعالان حوزه رسانه را -که خود می‌توانند به تنهایی بخش اعظمی از مبارزه با این فرهنگ غلط را تشکیل دهند-، نیز درگیر خود نموده است، آنچنان که رسالت اصلی خود را فراموش کرده و با چنگ انداختن به حبل احتیال و خدعه سعی در جلب توجه دارند.  

در این بین درست در زمانی که انتظار آن می‌رود تا هنرمندان فعال به عنوان اصلی ترین بدنه و نماد فرهنگ‌آوری و فرهنگ‌پروری، بتوانند با تکیه بر بینش فراتوده‌ای خود در رابطه با تحلیل مسائل تخصصی هنر و حواشی اجتماعی پیرامون، در مقام کنشگران فرهنگی-هنری، ضمن واکنش به موضوعات متفاوت، بدل به الگویی برای نوجوانان و جوانانی شوند که شخصیت آنها از طریق کنش متقابل با هنرمند-کنشگر در حال شکل‌گیری است، حضور پررنگ و لعاب سلبریتی‌های فاقد دانش هنری-اجتماعی در فضای مجازی، تاثیرات مخربی در آینده جوانان و نوجوانان از خود برجای می‌گذارد. واکاوی این موضوع و بررسی چرایی عدم تاثیرگذاری و تاثیر پذیری متقابل دو طبقه الیت و توده در کشور ما را به چند مسیر رهنمون می‌سازد که بیان و آسیب شناسی آنها می‌تواند در صورت عنایت کارگزاران امور در گره‌گشایی این کلاف سردرگم راهگشا باشد. حضور فضای مجازی و عمومیت یافتن آن در میان مردم باعث شد تا شخصیت پذیری توده مردم از قشر به ظن خود نخبه –و در بهترین حالت روشنفکران نوکیسه- جامعه، سهل تر صورت گیرد، در این بین هنرمندان سینما و موسیقی، (به دلیل عامه پسندتر بودن‌شان) بیش از سایر هنرمندان در مرکز توجّهات توده مردم قرار می‌گیرند، و طبیعی‌ست که بخش برجسته‌ای از شخصیت‌های هنری شناخته شده در فضای مجازی، فعالان حوزه سینما و موسیقی را تشکیل می‌دهند. اینجاست که نقش توده‌ی جاهل در پررنگ تر کردن فعالیت اشخاص و بدل شدن آنها به چهره‌های معروف، پررنگ‌تر می‌شود.

با مهیا شدن فضا و مطرح شدن هنر تجاری و به تبع آن صنعتی شدن فرهنگ سنتی در سالهای اخیر که همراه با توسعه فضای مجازی و رسوخ آن به تمام جوانب زندگی انسان‌ها بود، تغییرات عمده ای در شیوه زندگی انسانها پدید آمد، نگاه مادی به زندگی و سعی در نمایش اشرافی از ظواهر اطراف، از بین رفتن حد مطالعه در میان توده مردم که باعث توقف یک به یک انتشار نشریات متعدد کاغذی در کشور شد و سوءاستفاده برخی از سوداگران هنری از جهل توده، بخشی از آسیب های جدی بود که ساکنین ایرانی این دهکده مجازی را به خود مبتلا کرد.  شدت رشد و قدرت تخریب این جریان مخرب زمانی بیشتر شد که میل به تجمّل و زیاده‌خواهی در میان ایرانیان رو به فزونی نهاد و بسیاری از فعالان هنری را نیز -که در غیاب هنرمندانِ راستین، خود را عالِمان این عالَم سست و بی بنیاد پنداشته‌اند- آلوده‌ی خود نمود، نگاه تجاری به مقوله هنر تا اندازه‌ای پیش رفت که هنر، خاصه موسیقی به طرز کاملا محسوسی به حاشیه رانده شد و اکثر فعالان هنری، تمام تلاش خود را «نه برای ارائه هنر روشن ضمیر» که به جهت کسب سود مالی بیشتر از این راه انجام دادند. برآیند این اتفاقات باعث شد تا دوره‌ای که در آن به سر می‌بریم با وجود بازتر شدن نسبی فضا نسبت به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ و افزایش شمار علاقه‌مندان به فراگیری موسیقی، مخاطب را از درک و دریافت هنر واقعی محروم سازد، موسیقی‌دان دوره کنونی، در بهترین حالت صرفاً یک «موسیقی-دان» است و برخلاف هنرمندانِ سال‌های قبل، قادر به درک و تحلیل صحیح اتفاقات سیاسی، اجتماعی اطراف خود نیست، چرا که در مطلوب‌ترین حالت، مطالعه او معطوف به دروس عملی-تئوری هنر تخصصی خود شده و در برخی موارد حتی از نگاشتن یک جمله صحیح بدون اغلاط املایی و گرامری نیز عاجز است.

آنچه مشخص است آن‌که، عوامل بسیاری دست به دست هم داده اند تا شاهد اضمحلال فکری فعالان هنری در دوره کنونی باشیم، عواملی که بررسی آنها نشان میدهد سهم هر یک از طرفین اگر بیش از دیگری نباشد، کمتر نیست. فقدان مدیریت فرهنگی و استفاده غلط از منابع هنری، اتخاذ سیاست‌های نادرست در حوزه هنر –خاصه موسیقی- و دور کردن هنرمندان از بدنه فرهنگی دولت، افراز هنرمندان به خودی و غیرخودی، عدم حمایت از هنرمندان مستقل، نبود ساز و کار درست برای گسترش هنرِ جریان‌ساز، حذف نخبگان تصمیم ساز و تصمیم گیر و بکارگیری افراد فاقد صلاحیت در بدنه فرهنگ توسط کارگزاران و دست اندرکاران، از آسیب‌های جدی است که هنر را دچار خسران بسیاری کرده و فاصله عمیقی را میان هنرمند و دولت ایجاد نموده است. در نقطه مقابل هنرمندان نیز سهم کمی از آشفتگی کنونی جامعه هنری ندارند، اعتزال هنرمندان واقعی و سوءاستفاده برخی فعالان هنر از این گوشه نشینی، فقدان بینش هنری جهت تولید آثار ماندگار و تاثیرگذار، سوءاستفاده از مخاطب علاقمند به هنر بجای تاثیر گذاری در رفتار اجتماعی و شخصیتی وی، عدم پایبندی به رسالت هنری و نگاه صرفاً تجاری به هنر، قلّت سواد کافی در داخل و خارج از حیطه هنر و به تبع آن فقدان توانایی در تشخیص و تحلیل وقایع سیاسی-اجتماعی روز و یا –در بهترین حالت- بی تفاوتی به مسائل روز، باعث شده است تا پایگاه هنری وی از یک هنرمند به مجری دست چندم هنر، تنزل پیدا کرده و طبیعتاً منافع شخصی خود را ارجح بر تمام وظایفی بداند که سابق بر این، هنرمندان دیگر آنها را انجام می‌دادند.