پس از انتشار مقالات «نابرابری در وضعیت سواد اقوام ایرانی» و «تحلیل آمار بازماندگی از تحصیل و مسئله گسست در مقطع متوسطه» تعدادی از خوانندگان پرسش‌هایی درباره وضعیت شاخص‌های دیگری مثل تحصیلات، اشتغال، سلامت، فقر و مانند آن‌ها در میان اقوام مطرح کردند. این گونه پرسش‌ها در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ نیز در گفتگوهای انتخاباتی مطرح شد و مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت. به همین خاطر تلاش خواهیم کرد تا در این مقاله و احتمالا چند مقاله دیگر با تحلیل داده‌های سرشماری ۱۳۹۵ و رابطه آن با جمعیت اقوام، این موضوعات را از دریچه آماری مورد بررسی قرار دهیم. این مقاله به تحلیل داده‌های تحصیلات بعد از متوسطه و بررسی رابطه آن با قومیت اختصاص خواهد داشت.

بازماندن کودکان از تحصیل یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام آموزش و پرورش ایران دستِ‌کم در یک دهه اخیر است. مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تعداد کودکان بازمانده از تحصیل در پنج سال اخیر ۱۷% افزایش یافته به ۹۱۱ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ رسیده است. در این نوشتار پدیده بازماندن از تحصیل با مراجعه به داده‌های سرشماری ۱۳۹۵ مورد مطالعه قرار گرفته و رابطه متغیرهای وضعیت سکونت، جنسیت، سن و قومیت با بازماندن از تحصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
بررسی این داده‌ها‌ چند نکته مهم را نشان می‌دهد: بیرون افتادن از چرخه تحصیل بیش از آنکه مسئله مقطع ابتدایی باشد، مسئله دوره متوسطه است، بیش از آنکه مسئله پسرها باشد مسئله دخترهاست و بیش از آنکه مسئله شهر باشد مسئله روستاست. متغیر قومیت نیز در برخی گروه‌ها مثل مردم بلوچ، روستانشینان عرب، دختران روستایی کرد و … با بازماندن از تحصیل از نظر آماری رابطه معنادار دارد.