مقایسه آمار فوت کرونا در ایران با سایر کشورها هم‌زمان با آغاز فصل سرما

افزایش بی‌سابقه آمار فوت در ایران یک‌بار دیگر افکار عمومی را متوجه خطر جدی کرونا کرده است.

بیش از ۹ ماه از آغاز انتشار ویروس کرونا در دنیا می‌گذرد. در بسیاری کشورها موج‌‌های اولیه بیماری تمام شده و موج‌های بعدی بیماری هم از راه رسیده است. کشورها عملکرد یکدیگر را بررسی می‌کنند تا در آغاز فصل سرد (در نیمکرۀ شمالی)، با آگاهی بیشتر دربارۀ ادامۀ ماراتنِ مقابله با ویروس کرونا تصمیم‌گیری کنند.

در کدام کشورها موج‌های جدید بیماری آغاز شده است؟
آیا موج‌های بعدی بیماری در کشورها با همان نسبت مرگ‌و‌میر همراه بوده است؟
آیا افزایش آمار کرونا منحصر به ایران است یا همزمان با آغاز فصل سرد و کاهش دمای هوا ابتلا یا فوت بر اثر کرونا در کشورهای دیگر نیز افزایش یافته است؟

در این یادداشت تلاش شده با گردآوری و مرور آمار اخیر ابتلا و فوت کووید ۱۹ در بیش از ۵۰ کشور در نقاط مختلف جهان، وضعیت بیماری در آن‌ها به صورت اجمالی مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد و با ایران مقایسه شود[i].

وضعیت کنونی کرونا در ایران

مقایسه آمار فوت کرونا در ایران با سایر کشورها هم‌زمان با آغاز فصل سرما — تغییرات آمار رسمی ابتلا، فوت و نسبت فوت به ابتلای کرونا در ایران (۱ اسفند ۹۸ تا ۲۳ مهر ۹۹).

آمار موارد ابتلا و فوت در ایران از نیمه شهریور سومین روند افزایشی خود را آغاز کرده است. در زمان نگارش این یادداشت (اواخر مهر ۱۳۹۹)، آمار ابتلایی که روزانه ثبت می‌شود از ۴۰۰۰ نفر و آمار فوت کرونامثبت از ۲۵۰ نفر در هر روز بیشتر شده است. آمار فوت روز نسبت به آمار ابتلای ۱۴ روز قبل اگر چه تا حدود ۳.۵% کاهش یافته بود، تا ۸% افزایش یافته و حول ۷.۵% نوسان می‌کند. هر چه این نسبت بیشتر شود شکاف آمار با اعداد واقعی بیشتر و هر چه کمتر باشد یا به بیان دیگر نرخ مرگ و میر واقعی بیماری نزدیک‌تر باشد آمار به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود[ii].

برای اینکه وضعیت کنونی را بهتر درک کنیم همین اعداد را برای کشورهای دیگر نیز محاسبه کردیم. نمودار مربوط به سایر کشورها در بخش پیوست آمده است.

ضرورت استفاده از آمار فوت در مقایسه وضعیت کشورها

مطالعات نشان داده سرانه ابتلا به کرونا در کشورها همبستگی زیادی به توان تشخیص آن‌ها دارد. هر چه درآمد سرانه بیشتر باشد امکان شناسایی بیمار مبتلا به کرونا فراهم‌تر است. به همین دلیل تعداد بیماران بیشتر، بازتاب دهنده توان شناسایی کشورهاست.

این همبستگی بین سرانه فوت‌های کرونامثبت و درآمد سرانه وجود ندارد. علاوه بر این، تعداد بیماران بی‌علامت یا کم‌علامتی که شناسایی و ثبت نمی‌شوند، در کل مبتلایان در مقایسه با بیمارانی که از دنیا می‌روند بیشتر است. در نتیجه با توجه به نزدیک‌تر بودن آمار فوت به واقعیت نسبت به آمار ابتلا، بهتر است برای مقایسه بیماری در کشورها از آمار ابتلا به تنهایی استفاده نشود.

مقایسه وضعیت کنونی کرونا در ایران با سایر کشورها

متوسط فوت روزانه

در میان کشورهای بررسی شده، تنها کشورهای پرجمعیتی مانند هند، آمریکا و برزیل با ۹۰۰، ۷۰۰ و ۵۵۰ فوت کرونامثبت در هر روز آماری بیشتر از ایران دارند.

سرانه فوت روزانه

اگر آمار فوت را با در نظر گرفتن جمعیت کشورها با یکدیگر مقایسه کنیم، متوسط فوت روزانه ارمنستان و گرجستان با بیش از ۱۵ نفر در هر یک میلیون نفر جمعیت، بیش از سه برابر دیگر کشورهاست. این تعداد برای ایران ۳ نفر در هر یک میلیون نفر است. علاوه بر ارمنستان و گرجستان، تعداد فوت کرونا مثبت در یونان و اسپانیا نیز از ایران بیشتر است.

موج‌های بیماری

نزدیک به نیمی از کشورهایی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند بیش از یک روند افزایشی قابل توجه در آمار کرونای خود را شاهد بوده‌اند و در حال حاضر روند افزایشی در آمار آن‌ها مشاهده می‌شود. اگرچه وجود سه موج افزایش در آمار ابتلا و فوت ایران در میان کشورهای بررسی شده کاملاً منحصر به فرد است. وجود کم و بیش سه موج در آمار ابتلای آمریکا نیز قابل مشاهده است اما در آمار فوت آن بیش از دو موج مشاهده نمی‌شود.

نرخ مرگ و میر در آمار رسمی

حاصل تقسیم عدد فوت روز به عدد ابتلای دو هفته قبل نرخ مرگ و میر بیماری در آمار رسمی را نشان می‌دهد. با توجه به این که نرخ مرگ و میر بیماری کم و بیش ثابت است و گزارش قابل توجهی از تغییرات آن در طول زمان منتشر نشده است، هر چقدر فاصله نرخ مرگ و میر در آمار رسمی از نرخ مرگ و میر واقعی بیماری بیشتر باشد فاصله آمار رسمی ابتلا با اعداد واقعی بیشتر است. به بیان دیگر افزایش این شاخص می‌تواند نشان‌‌دهنده کاهش تسلط نظام بهداشت و درمان بر کنترل بیماری باشد.

این مقدار تنها در مصر و الجزایر بیشتر از ایران است. در ایران نزدیک به ۸% از بیمارانی که شناسایی می‌شوند از دنیا می‌روند. در آفریقای جنوبی و افغانستان نیز این شاخص مقداری مشابه ایران دارد.

در میان ۵۴ کشوری که آمار آن‌ها در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته، روند تغییرات در دو ماه اخیر در ۱۱ مورد افزایشی (۲۰%) و ۱۵ مورد کاهشی (۲۸%) و در ۲۷ مورد بدون تغییرات قابل توجه همراه بوده است (۵۰%). افزایش نرخ مرگ و میر در آمار رسمی نشان از افزایش شکاف آمار رسمی و مقادیر واقعی یا به بیان دیگر تضعیف کنترل بیماری دارد.

این شاخص در ایران از اسفند ۹۸ تا پایان خرداد ۹۹ تا حدود ۳% کاهش یافت سپس تا یک ماه دوباره افزایش یافت و به ۸% رسید و بعد از آن پس از کاهش ۳ درصدی دوباره به همین مقدار افزایش یافته است.

جمع‌بندی

اگرچه آمار روزِ کرونا در بسیاری کشورها دوباره رو به افزایش گذاشته اما وضعیت آن در ایران، در مقایسه با اکثر کشورهایی که در این مطالعه منظور شده‌اند، در تمامی شاخص‌های بررسی شده، وخیم‌‌تر و نیازمند توجه و برنامه‌ریزی جدی‌تری به نظر می‌رسد.

تاثیر کاهش دما در فصل پاییز بر وضعیت بیماری، در مطلب جداگانه‌ای مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

پانویس‌ها

[i] آمار رسمی ابتلا و فوت در کشورها از مرکز داده دانشگاه جانز هاپکینز استخراج شده است (+). کشورهایی که میزان ابتلا در آن‌ها انگشت‌شمار بوده یا برخی ناسازگاری در داده‌هایشان مانند کاهش میزان تجمعی ابتلا در دو روز متوالی مشاهده شده از این مطالعه کنار گذاشته شده‌اند.

[ii] برای این که نوسان آمار در تحلیل تاثیر زیادی نداشته باشد در تمامی موارد از منحنی برازش‌شده به نقاط داده (خط‌چین آبی) استفاده شده و تحت عنوان مقدار متوسط از آن یاد شده است. این منحنی با روش loess به نقاط برازش شده است.