از ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار عنوان کتابی که در چهل سال اخیر منتشر شده بیش از ۷۵۰۰ عنوان شامل کلمات «موفق» و یا «موفقیت» هستند. اگر این عناوین را کم و بیش همان عناوین مرتبط با موضوع موفقیت در نظر بگیریم می‌توان گفت از هر ۲۰۰ عنوان منتشر شده در چهار دهه گذشته یک عنوان «موفقیت» بوده است (۰.۵%).

متن پیشِ رو نخستین بار در نشریه «کتاب امروز» شماره ۱و۲، زمستان ۱۳۹۹ منتشر شده است. متن کامل آن را در ادامه بخوانید.

* * *

افزایش هشت برابری سهم عناوین موفقیت

سهم کتاب‌های موفقیت از کل عناوین منتشر شده در کشور در سه دهه اخیر افزایش چشمگیری داشته و از حدود ۰.۱% در اواخر دهه۶۰ و اوایل دهه ۷۰ با افزایش ۸ برابری به حدود ۰.۸% درصد در اواخر دهه ۹۰ رسیده است که از رونق فزایندۀ بازار این کتاب‌ها در کشور خبر می‌دهد.

از نیمه دهه ۸۰ تا بعد از نیمه دهه ۹۰ سهم کتاب‌های موفقیت بین  0.5% و ۰.۶% در نوسان بوده، در حالی که در دو سال اخیر به صورت قابل توجهی افزایش یافته و به حدود ۰.۸% است. به بیان دیگر در حال حاضر از هر ۱۲۵ عنوان کتابی که منتشر می‌شود تقریباً یکی کتاب موفقیت است.

گرایش به موفقیت خارجی!

در میان کتاب‌های موفقیت حدود ۵۴% آن‌ها ترجمه شده بوده‌اند. در اکثر سال‌ها تعداد عناوین ترجمۀ موفقیت از تالیف کمی بیشتر بوده است اما از میانه دهه ۹۰ عناوین ترجمه نسبت به تعداد عنوان تالیفی بیشتر شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد عناوینِ ترجمه‌شدۀ موفقیت در مجموع محبوبیت بیشتری نسبت به موارد تالیفی دارد. حدود ۶۳% از کتاب‌های موفقیت که تجدید چاپ شده‌ ترجمه‌ بوده‌ است. احتمال تجدید چاپ در عناوین ترجمه موفقیت تقریباً ۲ برابر تالیف بوده است چرا که سهم عناوینی که به چاپ مجدد می‌رسند در کتب ترجمه و تالیف به ترتیب ۴۰% و ۲۰% است.  

به بیان دیگر می‌توان چنین تصور کرد که اقبال فزاینده به کتاب‌های موفقیت، تنها معطوف به «موفقیت» نیست بلکه بخشی از آن دست کم در سال‌های اخیر مربوط به «موفقیت خارجی» است.

موضوعات موفقیت

کتاب‌های موفقیت به جنبه‌های گوناگون زندگی می‌پردازند. کلمات «زندگی»، «کسب و کار»، «رمز و راز»، «مدیریت»، «راهنما»، «گام»، « اصول»، «آرامش»، «رسیدن»، «ازدواج» و «تحصیل» پرتکرارترین کلمات در عناوین این کتاب‌ها هستند.

می‌توان عناوین موفقیت را با توجه به کلیدواژه‌هایی که عمدتا توسط ناشران برای کتاب‌ها پیشنهاد می‌شود به ۱۱ دسته پربسامدتر تقسیم‌بندی کرد. در مجموعِ عناوین منتشرشده موفقیت در چهار دهه اخیر موفقیت در معنای عام و موفقیت شغلی بیشترین سهم و مسائل زنان و خانواده کمترین سهم از کتاب‌های موفقیت را به خود اختصاص داده‌اند.

بازتاب تغییرات اجتماعی در موضوعات موفقیت

میزان استقبال مخاطبان از موضوعات مختلف موفقیت در طول چهار دهه اخیر تغییرات شایان توجهی کرده است. به عنوان مثال سهم تیراژ کتاب‌های دارای موضوعات روابط انسانی شامل موفقیت در «روابط خانوادگی»، «روابط اجتماعی»، «روابط زناشویی» و «خودشناسی» از کل موضوعات در دهه‌های ۷۰، ۸۰ و ۹۰ پیوسته افزایش یافته در حالی که موضوعات «موفقیت تحصیلی» و مسائل «کمک آموزشی» در ده‌های ۷۰ و ۸۰ روند افزایشی داشته‌اند در حالی که در دهه ۹۰ کاهش چشمگیری داشته‌اند و در عوض موضوعات «موفقیت شغلی» و «مدیریت و رهبری» به صورت پیوسته در این دهه افزایش داشته‌ و بیشترین مقدار خود را در همین دهه داشته‌اند.

این پدیده با تغییرات هرم سنی کشور و آمار بیکاری تحصیلکرده‌ها رابطه دارد. اکثریت جمعیت جوان کشور که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ دغدغه موفقیت تحصیلی داشته‌اند در دهه ۹۰ وارد بازار کار شده‌اند و به موفقیت شغل و کسب و کار بیشتر توجه می‌کنند.

نکته جالب توجه دیگر در روند تغییرات موضوعات موفقیت، افزایش کتاب‌های با موضوع موفقیت زنان در دهه های ۷۰ و ۸۰ نسبت به دهه ۶۰ و کاهش شدید ۸۰ درصدی آن در دهه ۹۰ است.

در این میان بیشترین سهم کتاب‌های ترجمه شده در موضوعات «زنان»، «موفقیت شغلی» و «روابط اجتماعی» است به طوری که حدود ۷۵ درصد کتاب‌های چاپ شده در این حوزه‌ها ترجمه هستند. درحالی که در حوزه «موفقیت تحصیلی و آموزشی» حدود ۸۰ درصد و «روابط زناشویی» حدود ۷۵ درصد از کتاب های چاپ شده تالیفی هستند.

عناوین برتر در دهه‌های مختلف

اگر پنج کتاب برتر موفقیت در هر دهه را نگاه کنیم به نکات جالبی در ادامه موارد قبلی پی می‌بریم. اگر در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ دو کتاب از پنج کتاب برتر به موفقیت تحصیلی ارتباط دارند، این تعداد در دهه ۸۰ به یک عنوان مربوط به موفقیت در کنکور در رتبه پنجم کاهش می‌یابد و در دهه ۹۰ دیگر اثر از موفقیت تحصیلی در پنج کتاب برتر دهه نیست. بجای آن‌ها عناوین مربوط به روابط جنسی و زناشویی موفق، موفقیت در زندگی مشترک و خانواده موفق و عناوین مربوط به موفقیت در کسب درآمد، تولید ثروت و بازاریابی بیشتر شده است.

عناوینی با بیش از ۱۰۰ هزار تیراژ

در میان کتاب‌های موفقیت در چهار دهه اخیر «تا ساحل آرامش: گام‌های موفقیت در زندگی مشترک»، «راهنمای روابط جنسی و زناشویی موفق»، «رازهایی برای کسب موفقیت و ثروت»، «موفقیت نامحدود در ۲۰ روز»، «رموز موفقیت در بازاریابی شبکه‌ای (نتورک مارکتینگ)» و «اثر مرکب: آغاز جهشی در زندگی، موفقیت و درآمد شما» با ۲۰۵، ۱۴۴، ۱۳۲، ۱۳۰،  114 و ۱۱۲ هزار نسخه در همه چاپ‌ها بیشترین مجموعِ تیراژ را داشته‌اند.

اطلاعات کامل‌تر درباره موفق‌ترین عناوین موفقیت در ۴ دهه اخیر را می‌توانید در جدول انتهایی ملاحظه بفرمایید.

منبع

تمامی داده‌هایی که در این مطالعه استفاده شده از وبسایت «خانه کتاب و ادبیات ایران» به آدرس ketab.ir استخراج شده است.