در آخرین گزارش نیروی کار مرکز آمار ایران، تعداد شاغلین کشور ۲۴ میلیون و ۹۵۸ نفر برآورد شده است. این آمار نخستین گزارش رسمی نیروی کار بعد از جنگ ۱۲ روزه است و میتوان تاثیرات احتمالی آن بر بازار کار را مورد بررسی قرار داد. با توجه به این که جنگ ۱۲ روزه از ۲۳ خرداد تا ۳ تیر در جریان بوده و بازه زمانی وقوع آن در میانه دو فصل بهار و تابستان قرار دارد، آیا میتوان اثری از پیامدهای آن در آمار کار فصل تابستان دید؟
تغییرات فصلی آمار کار ایران در سالهای اخیر به صورت زیر بوده است.
از تابستان ۱۴۰۲ که مشاغل از دسترفته در دوران کرونا بازیابی شده[۱] تاکنون نرخ رشد اشتغال در ایران در تمامی فصلها مثبت بوده و اندازه اشتغال ایران از ۲۴ میلیون و ۶۸۶ هزار نفر در تابستان ۱۴۰۲ به ۲۵ میلیون و ۱۲۳ هزار نفر در بهار ۱۴۰۴ میرسد. اما پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران، نرخ رشد اشتغال به ۰.۶۸%- تغییر میکند و آمار اشتغال به ۲۴ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر کاهش مییابد. به عبارت دیگر در ۱۷۱ هزار نفر از تعداد شاغلین کشور در تابستان ۱۴۰۴ کم میشود.
با توجه به این که آمار اشتغال ایران قبل از جنگ روندی صعودی داشته، میتوان به گونهای دیگر نیز به مشاغل از دسترفته جنگ نگاه کرد.
اگر جنگ نمیشد آمار اشتغال چقدر بود؟
در بهار ۱۴۰۴ نرخ رشد اشتغال نسبت به فصل مشابه در سال گذشته ۱.۵% بوده است. این مقدار تقریبا ۴ برابر نرخ رشد در زمستان ۱۴۰۳ است و این احتمال وجود داشته که آمار اشتغال در آستانه یک روند صعودی جدید قرار داشته باشد.
اگر کمترین و بیشترین نرخ رشدی که اشتغال ایران در یک سال منتهی به بهار ۱۴۰۴ تجربه کرده را معیار قرار دهیم ۰.۴۲% و ۱.۷۹% بوده است. اگر این دو نرخ رشد را معیار قرار دهیم و آنها را بر تابستان سال گذشته اعمال کنیم، به محدودهای تقریبی از مقدار احتمالی آمار اشتغال در تابستان ۱۴۰۴ در صورت عدم جنگ میرسیم.
تحلیل آمار اشتغال ایران در صورت عدم جنگ
| تعداد شاغلین بهار ۱۴۰۴ (هزار نفر) | نرخ رشد احتمالی در صورت عدم جنگ | تعداد احتمالی شاغلین تابستان ۱۴۰۴ در صورت عدم جنگ | مقدار واقعی تعداد شاغلین تابستان ۱۴۰۴ (هزار نفر) | مشاغل از دست رفته: اختلاف با مقدار واقعی (هزار نفر) |
| ۲۵,۱۲۳ | ۰.۴۲% | ۲۵,۲۳۴ | ۲۴,۹۵۸ | ۲۷۶ |
| ۱.۷۹% | ۲۵,۵۸۰ | ۶۲۲ |
اگر اسرائیل به این حمله نمیکرد و جنگ ۱۲ روزه رخ نمیداد، آمار اشتغال ایران احتمالا به چیزی بین ۲۵.۲۳۴ و ۲۵.۵۸۰ میلیون نفر میرسید. مقدار میانی این دو یعنی ۲۵ میلیون ۴۰۱ هزار نفر است. اگر این عدد را به عنوان برآورد احتمالی آمار اشتغال در صورت عدم جنگ در نظر بگیریم، میتوانیم بگوییم در پی آثار ناشی از جنگ در اقتصاد ایران، چیزی حدود ۴۴۹ هزار شغل در تابستان ۱۴۰۴ در کشور از دست رفته است.
جمعبندی و نتیجهگیری
در تابستانِ پس جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران، ۱۷۱ هزار نفر از آمار شاغلین ایران در مقایسه با آمار فصل بهار کم شد. در تغییرات فصلی آمار اشتغال معمولا تعداد شاغلین در بهار و تابستان به دلیل رونق کشاورزی، گردشگری و … از تعداد شاغلین در زمستان و تا حدی پاییز بیشتر است. در نتیجه عاملی برای کاهش یکباره آمار تابستان در مقایسه با بهار دیده نمیشود[۲]. از سوی دیگر، کاهش آمار شاغلین بعد از اتمام دوره بازیابی مشاغل از دست رفته در دوره کرونا در نیمه ۱۴۰۲ در هیچ فصلی رخ نداده بود و به همین خاطر میتوان با احتمال قابل قبولی گفت کاهش آمار اشتغال در تابستان بیش از هر عامل دیگری تحت تاثیر جنگ رخ داده است.
اگر فرض کنیم اشتغال ایران با روند سال گذشته همچنان به رشد خود ادامه میداد، آمار اشتغال احتمالا به چیزی در حدود ۴۵۰ هزار نفر بیشتر از مقدار فعلی میرسید. این عدد مشاغل از دسترفته و فرصتهای شغلی جدیدی که انتظار میرفت متقاضیان نهایی خود را در این بازه زمانی پیدا کنند، شامل میشود. به عبارت دیگر اگر جنگ نمیشد، احتمالا اندازه اشتغال ایران ۴۵۰ هزار نفر بیشتر از تعداد شاغلین فعلی بود.
ارجاع و پانویس
[۱] مسئله رکود اشتغال ایران در سالهای پساکرونا، قلمروی رفاه، مهر ۱۴۰۴ (+)
[۲] ممکن است خاموشیهای پیدرپی برق و افزایش هزینههای انرژی نیز بر کاهش آمار اشتغال در فصل تابستان تاثیر گذاشته باشد. اما با توجه به این که محدودیتهای مربوط به انرژی پدیده جدیدی نیست، بعید به نظر میرسد تاثیر آن برآمار اشتغال در تابستان ۱۴۰۴ از پیامدهای جنگ بیشتر بوده باشد.
نویسندگان
2 پاسخ
با سلام
دو نکته به نظرم رسید که عرض میکنم:
اول اینکه مستحضر هستید که در تحلیل و مقایسه اعداد حاصل از یک طرح نمونهگیری باید دقت ویژهای بهکار برد، چرا که اعداد حاصل با دامنهای از خطا ارائه میشوند و چه بسا دو عدد کاملا متفاوت از نظر ریاضی از نظر آماری تفاوتی نداشته باشند،. ضمن اینکه طرح نیروی کار مرکز آمار ایران برای نرخ بیکاری اپتیمم شده است.
دوم اینکه به نظرمخیلی راحت از دیگر متغیرهای تاثیرگذار عبور کردهاید، توجه کنید که مشکلاتی مانند قطعی آب و برق در تابستان امسال بسیار شدیدتر از سالهای گذشته بوده است.
با احترام
غلامرضا ایزدی
آمارشناس ( مدیرکل اسبق دفتر طرحهای نمونهگیری مرکز آمار ایران)
سلام و سپاس فراوان آقای ایزدی
گزارههای این یادداشت در حد گمانهزنی است که البته شواهدی نیز در حد خودش در متن ارائه میکند. در این متن تلاشی برای تحلیل عدم قطعیت مقادیر و ارائه دامنه خطا نشده به همین خاطر از طرح فرضیه فراتر نمیرود.
بحرانهای آب و انرژی هم احتمال زیاد بر بازار کار تاثیر داشته اما تحلیل میزان اثرگذاری آن بررسی گستردهتری میطلبد (در پانویس اشاره کوتاهی به آن شده).
نکتهای که در مورد طراحی بهینه نمونه برای برآورد نرخ بیکاری اشاره کردید خیلی نکته جالب و مهمیه. به نظر میاد به طور کلی در تحلیل نیروی کار و دادههای مربوط به این حوزه، توجه بسیار زیادی به «نرخ بیکاری» میشه، در حالی که شاخصهایی مثل تعداد شاغلین هم از اهمیت زیادی برخوردارند.
خیلی ممنون برای وقتی که برای مطالعه گذاشتید و کامنت ارزشمندتان