واحد تحقیقات شبکه الجزیره، پس از انتشار مستند «تحقیق درباره ۷ اکتبر»، پژوهش جدیدی درباره جنایات جنگی اسرائیل در غزه انجام داده است. ریچارد ساندرز کارگردان بریتانیایی «تحقیق درباره جنایات جنگی در غزه» مثل اثر قبلی خود، قطعات مختلف وقایع را از دریچه دوربین گوشی‌های شخصی سربازان اسرائیلی و مردم غزه کنار گردآوری کرده و به شیوه گزارش‌های جنایی، روایتی جامع و تکان‌دهنده از جنایات هولناک اسرائیل در غزه ارائه کرده است.
این مستند ۸۰ دقیقه‌ای را با ترجمه و زیرنویس فارسی مجله دقیقه مشاهده کنید:
. . .
. . .
تحقیقات الجزیره در مورد جنایات جنگی اسرائیل در غزه چه چیزهایی را آشکار می‌کند؟
واحد تحقیقات الجزیره (I-Unit) هزاران ویدئو و عکسِ منتشر شده توسط سربازان اسرائیلی در شبکه‌های اجتماعی را برای تهیه این مستند بررسی کرده است. این تصاویر موارد گوناگونی از جستجوی سربازان اسرائیلی در کشوهای لباس زیر زنان در خانه‌های غزه و شوخی‌های غیرانسانی و تحقیرآمیز آنان تا کشتار غیرنظامیان، بدرفتاری با بازداشت‌شدگان و تخریب بی‌رحمانه اموال عمومی و ساختمان‌ها را شامل می‌شود.
پس از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و سه هفته بمباران هوایی، نیروهای نظامی اسرائیل در ۲۷ اکتبر عملیات زمینی خود را در غزه آغاز کردند. آنها بر خلاف آنچه در میان نیروهای نظامی مرسوم است، گوشی‌های تلفن همراهشان را با خود بردند و تصاویر خود را در اینستاگرام، فیس‌بوک، تیک‌تاک و یوتیوب منتشر کرده‌اند.
اولین نسل‌کشی پخش زنده در تاریخ
سوزان ابوالهوا، نویسنده فلسطینی‌آمریکایی، به واحد تحقیقات الجزیره می‌گوید:
«ما در عصر فناوری زندگی می‌کنیم و این اتفاق به عنوان اولین نسل‌کشی پخش زنده در تاریخ توصیف شده است»
رادنی دیکسون، کارشناس حقوق بین‌الملل در گفتگو با عوامل فیلم می‌گوید مجموعه مستنداتی که درباره جنایات جنگی در غزه ثبت شده بی‌سابقه است و دادستان‌ها هیچ‌گاه با این حجم از شواهد در یک پرونده روبه‌رو نبوده‌‌اند.
این تحقیقات چگونه انجام شده؟
در حالی که خبرنگاران غربی سعی می‌کردند جنگ غزه را پیچیده و ظریف نشان دهند، سیل پست‌های رسانه‌های اجتماعی از سوی سربازان اسرائیلی اصلاً آن را پیچیده تصویر نمی‌کند.
وقتی واحد تحقیقات الجزیره تصمیم گرفت این پست‌ها را بررسی کند، انتظار داشت با پیچیدگی زیادی در مکان‌یابی، تعیین زمان و تشخیص چهره سربازان اسرائیلی در تصاویر گردآوری‌شده مواجه شود. اما بیشتر سربازان مطالب را با نام خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کردند و جزئیاتی از زمان و مکان وقایع ارائه می‌دادند.
واحد تحقیقات الجزیره برای تهیه این مستند، پایگاه داده‌ای از بیش از ۲۵۰۰ حساب کاربری در رسانه‌های اجتماعی ایجاد کرده و تصاویر گردآوری شده را به طیف وسیعی از کارشناسان نظامی و حقوق بشر، از جمله دیکسون، چارلی هربرت، سرلشکر بازنشسته ارتش بریتانیا، و بیل ون اسولد، معاون مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در دیده‌بان حقوق بشر، نشان داده است.
آنها همچنین از تیم‌هایی در محل برای گفتگو با شاهدان عینی استفاده کرده‌اند و از فیلم‌های پهپادی اسرائیل که توسط الجزیره عربی در اختیارشان قرار گرفته بهره برده‌اند.
این تحقیقات چه چیزی را نشان داد؟
بیشتر عکس‌ها و ویدئوهایی که از اقدامات سربازان اسرائیل گردآوری شده در یکی از این چند دسته قرار می‌گیرند:
- کشتار غیرنظامیان و تخریب بی‌رویه
- بدرفتاری و شکنجه بازداشت‌شدگان
- استفاده از سپر انسانی
هر یک از این موارد ممکن است نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه (IHL) تلقی شود و به عنوان جنایات جنگی شناخته شود.
۱ – تخریب بی‌رویه و کشتار غیرنظامیان
گزارش‌های گوناگون، بخش عمده کشته‌شدگان غزه را زنان، کودکان و دیگر غیرنظامیان اعلام کرده‌اند (+). در این فیلم نیز تصاویر متعددی از هدف قرار گرفتن غیرنظامیان وجود دارد. دیکسون در این مورد می‌گوید:
«صرف اینکه یک غیرنظامی در منطقه‌ای که درگیری در آن جریان داشته راه می‌رود، او را هدف مشروع نمی‌کند»
اما تصاویر گردآوری شده تنها به کشتار غیرنظامیان محدود نمی‌شود. بسیاری از فیلم‌ها سربازانی را نشان می‌دهد که دارایی‌های مردم و اموال عمومی را نابود می‌کنند. ویدئوهای دیگر خانه‌هایی را نشان می‌دهند که به آتش کشیده می‌شوند. انفجار ساختمان‌ها یکی از رایج‌ترین تصاویر در میان ویدئوهای گردآوری شده است.
هربرت به عوامل فیلم می‌گوید:
«این واقعیت که آنها توانسته‌اند این ساختمان‌ها را با مواد منفجره مسلح کنند، به وضوح نشان می‌دهد که هیچ تهدیدی در این ساختمان‌ها علیه آنها وجود نداشته است»
ون اسولد نیز در این مورد می‌گوید:
«اگر دشمن شما در ساختمانی نباشد، هیچ توجیهی برای تخریب آن وجود ندارد و اگر به صورت بی‌رویه و غیرضروری اموال غیرنظامیان تخریب شود، جنایت جنگی است»
قوانین بین‌المللی بشردوستانه در مورد تخریب اموال چه می‌گوید؟
اساسنامه دادگاه بین‌المللی کیفری رم در سال ۲۰۲۱، «تخریب گسترده و تصرف اموال را که بدون ضرورت نظامی و به صورت غیرقانونی و بی‌رویه انجام شود»، ممنوع می‌کند.
۲ – بدرفتاری و شکنجه بازداشت‌شدگان
برخی از ویدئوها تعداد زیادی از بازداشت‌شدگان را نشان می‌دهد که برهنه شده‌اند و تحت فشار جسمی و روانی شدید نگهداری می‌شوند. یکی از تصاویر بازداشت‌شدگان برهنه و نیمه‌برهنه را نشان می‌دهد که با دستان و چشمان بسته، لگد می‌خورند و روی زمین کشیده می‌شوند.
دیکسون به عوامل فیلم می‌گوید:
«شکنجه یکی از جدی‌ترین جنایات بین‌المللی است… با این حال، اغلب به دست آوردن شواهد دشوار است… این نوع موارد که در آن افرادی در برابر دوربین اعتراف می‌کنند که در شکنجه شرکت کرده‌اند، برای هر بازپرس یا دادستانی کارساز خواهد بود»
فیلم در گفتگو با شاهدان فلسطینی از نمونه‌های دیگری از ضرب‌و‌شتم و شکنجه بازداشت‌شدگان پرده بر می‌دارد.
ابو عامر در این مورد گفت:
«آنها بزرگترین پسرم را که تازه ازدواج کرده بود، بردند. او شکنجه شد. من می‌توانستم فریادهای او را بشنوم که در اتاق مجاور او را کتک می‌زدند. با تفنگ‌هایی که به سر ما نشانه رفته بود، نمی‌توانستیم کاری انجام دهیم»
هدیل دحدوح یکی از زنان فلسطینی که توسط سربازان اسرائیلی بازداشت شده بود گفت:
«یک سرباز اسرائیلی به شکمم لگد زد و با تفنگ به پشت من کوبید و با میله فلزی به سرم ضربه وارد کرد»
فادی باکر، فلسطینی دیگری از ساکنین غزه، گفت:
«یک سرباز اسرائیلی مرا را مجبور کرد روی یک جسد در حال تجزیه دراز بکشم و مرا را تهدید به مرگ کرد»
او گفت بعداً در بازداشتگاه سدی تیمن در جنوب اسرائیل، نگهبانانی را دیده که از یک سگ برای تجاوز به یک مرد جوان زندانی استفاده کردند.
ساندرز در مصاحبه با پیتر اوبورن توضیحات بیشتری در این مورد می‌دهد.
قوانین بین‌المللی در مورد بدرفتاری با بازداشت‌شدگان چه می‌گوید؟
اساسنامه رم «شکنجه یا رفتار غیرانسانی» و «توهین به حیثیت شخصی، به ویژه رفتار تحقیرآمیز و توهین‌آمیز» با بازداشت‌شدگان را ممنوع می‌کند.
۳ – سپر انسانی
اگرچه اسرائیل به دفعات مدعی شده جنگجویان حماس از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کنند و از آن به عنوان دستاویزی برای بمباران و تخریب استفاده کرده، ریچارد ساندرز در مستند «تحقیق درباره جنایات جنگی در غزه» مدعی شده نه تنها تاکنون شواهدی بر تایید این ادعا به دست نیامده بلکه شواهد متعددی بر وقوع آن در میان سربازان اسرائیلی وجود دارد.
واحد تحقیقات الجزیره با شش نفر مصاحبه کرد که شهادت دادند توسط نیروهای اسرائیلی به عنوان سپر انسانی استفاده شده‌اند.
ابو عامر توصیف کرد که چگونه در جریان درگیری بین سربازان اسرائیلی و مبارزان فلسطینی، سربازان اسرائیلی «ما، مردان را گرفتند و نزدیک بالکن قرار دادند. آنها سلاح‌های خود را بالای سر ما قرار دادند و به جوانان طرف مقابل شلیک کردند».
او همچنین گفت سپس مجبور شد ساختمان‌ها را برای تله‌های انفجاری و کمین بازرسی کند در حالی که یک سرباز اسرائیلی با مسلسل از بالکن او را زیر نظر داشت.
تصاویر جمع‌آوری شده توسط الجزیره عربی این موضوع را تأیید می‌کند. در این تصاویر، یک بازداشتی دیده می‌شود که مجبور می‌شود ساختمان‌های خالی را در حالی که توسط یک پهپاد تحت نظر است، بازرسی کند.
تصاویر جداگانه‌ای نشان می‌دهد که بازداشتی‌های خونین به دوربین مجهز می‌شوند تا بتوانند وارد ساختمان‌هایی شوند که نیروهای اسرائیلی هنوز آنها را پاکسازی نکرده‌اند.
عکسی که یک سرباز اسرائیلی در نوامبر در شهر غزه گرفته و به صورت آنلاین منتشر کرده، دو بازداشتی را نشان می‌دهد که جلوی یک تانک راه می‌روند و یک سرباز پشت سر آنها قرار دارد. یکی از این مردان بعداً در مصاحبه‌ای شرح داد که چگونه آنها را مجبور کرده و به عنوان سپر انسانی استفاده کرده‌اند.
در بیمارستان ناصر در خان یونس در ماه فوریه، یک مرد جوان مجبور شد به عنوان پیام‌رسان اسرائیلی‌ها عمل کند و به آوارگان دستور تخلیه ساختمان را بدهد. سپس این مرد جلوی چشمان مادرش توسط یک تک‌تیرانداز کشته شد.
دیکسون در فیلم توضیح می‌دهد:
«استفاده از افراد برای انجام وظایف نظامی، به نوعی تعریف استفاده از افراد به عنوان سپر انسانی است»
قوانین بین‌المللی بشردوستانه در مورد استفاده از سپر انسانی چه می‌گوید؟
اساسنامه رم «استفاده از حضور فرد غیرنظامی یا شخص محافظت‌شده دیگر برای مصون کردن مناطق یا نیروهای نظامی» را ممنوع می‌کند.
* * *
مستند «تحقیق درباره جنایات جنگی در غزه» علاوه بر موارد فوق، نکاتی درباره همدستی کشورهای دیگر در جنایات غزه و اتهامات مرتبط با آن نیز مطرح می‌کند.
همدستی غرب
دولت اسرائیل در دادگاه بین‌المللی دادگستری به اتهام نسل‌کشی تحت بررسی است. این امر احتمال اینکه هر کشوری که به اقدامات جنگی اسرائیل کمک کرده نیز ممکن است با اتهاماتی روبرو شود را مطرح می‌کند.
بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، ۶۹% از واردات تسلیحات اسرائیل از ایالات متحده و ۳۰% از آلمان بوده است. هر دو کشور به تامین تسلیحات در طول این درگیری ادامه داده‌اند، اگرچه تامین تسلیحات آلمان از ابتدای سال ۲۰۲۴ کاهش یافته است.
این فیلم نشان می‌دهد بریتانیایی‌ها نیز از اوایل دسامبر از جزیره قبرس نزدیک به ۱۰۰۰ ساعت پرواز شناسایی بر فراز غزه انجام داده‌اند.
ون اسولد توضیح می‌دهد:
«وقتی در یک درگیری به حدی عمل می‌کنید که افرادی که در میدان جنگ هستند از اطلاعات شما در حین جنگیدن استفاده می‌کنند، ممکن است به “طرف درگیری” تبدیل شوید … اگر همچنان به تامین تسلیحات و هدف‌یابی ادامه دهید و می‌دانید نتیجه نقض فاحش حقوق بشر است، در آن صورت شما نیز همدست می‌شوید. بنابراین، امکان انکار اینکه شما در آنچه در غزه می‌گذرد دخیل هستید، از بین می‌رود»
بخش عمده این متن از توضیحات الجزیره درباره مستند «تحقیق درباره جنایات جنگی در غزه» استخراج شده است.
