بررسی شاخص قیمت تولیدکننده طی سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که پس از ثبت تورم ۱۲.۴ درصدی در بهار این سال، در فصل تابستان این شاخص روی رقم ۹.۳ درصد ایستاده تا در روزهای گرم سال سرعت افزایش قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان به ازای کالاها و خدمات تولیدی ۳.۱ درصد کاهش یابد.
در دومین فصل سال ۱۴۰۲ بیشترین تورم سه‌ماهه مربوط به بخش خدمات و کمترین آن مربوط به بخش کشاورزی است. تمام گروه‌های بخش تولید در فصل مورد بررسی کاهش شاخص تورم را تجربه کرده‌اند. نکته جالب توجه افت ۲۲ درصدی تورم مربوط به تولید برق است.
معمای طغیان قیمت گوشت
نگاهی به جزئیات داده‌های مرکز آمار حاکی از آن است که به‌رغم پایین‌تر بودن تورم بخش کشاورزی در بین گروه‌های اصلی، در بین تولیدکنندگان، پرورش‌دهندگان حیوانات با ثبت تورم فصلی ۱۹.۱ درصد بیشترین افزایش قیمت را در بین زیرگروه‌های اصلی داشته‌اند. در این بین «پرورش گاوداری سنتی» و «پرورش گوسفند و بره سنتی» به‌ترتیب با تورم فصلی ۳۵.۴ و ۳۳.۳ درصدی بیش از هر فعالیت تولیدی دیگری در سه‌ماهه دوم سال ۱۴۰۲ قیمت محصولات تحویلی خود را که دام زنده یا گوشت قرمز است، بالا برده‌اند.
نگاهی به تورم نقطه‌ای و سالانه نیز نشان می‌دهد تورم پرورش گوسفند و بره سنتی به‌ترتیب شاخص‌های ۱۷۲.۲ و ۱۲۴.۸ درصد را ثبت کرده تا بین تمام فعالیت‌های تولیدی بیشترین تورم را نسبت به پایان تابستان ۱۴۰۱ و همچنین در طول ۱۲ ماه منتهی به شهریور ۱۴۰۲ به ثبت برساند.
بدین ترتیب می‌توان معمای افزایش قیمت گوشت قرمز برای مصرف‌کنندگان نهایی را در طول نیمه اول ۱۴۰۲ حل‌شده دانست. بدین شکل با افزایش قیمت دام‌هایی همچون گاو، گوسفند و بره در محل تولید، تورم آن به وسیله گوشت قرمز در سفره مردم تخلیه شده است.
اکنون در حالی داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد پرورش گوسفند و بره رکورددار تورم تولیدکننده بوده که در بررسی داده‌های همین مرکز در شش ماه ابتدایی ۱۴۰۲ پرچم‌داری گوشت قرمز در ثبت تورم را به تصویر می‌کشد.
با تطبیق تورم دو گروه کالایی «گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن» و «گوشت قرمز و گوشت ماکیان» در سه ماه تابستان با شاخص تورم تولیدکننده در تابستان می‌توان فرضیه مطرح‌شده در این گزارش را به اثبات رساند.
نیم‌نگاهی به جداول ارائه‌شده توسط مرکز آمار حاکی از آن است که طی هر سه ماه تیر، مرداد و شهریور ۱۴۰۲، در بین تمام گروه‌های کالایی بیشترین تورم نقطه‌ای مربوط به گوشت قرمز و گوشت ماکیان است و پس از آن نیز گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن قرار دارد.
در تورم سالانه نیز طی تیر و مرداد فقط گروه روغن و چربی‌ها تورم بیشتری نسبت به این گروه کالایی دارد و در شهریور ماه تورم سالانه روغن هم از دو گروه مربوط به گوشت قرمز عقب مانده است.
با این حال در دو ماه ابتدایی تابستان ۱۴۰۲ این دو گروه در ثبت تورم ماهانه هم پیشتاز هستند و هیچ کالای دیگری نتوانسته در طول یک ماه افزایش قیمت بیشتری نسبت به گوشت قرمز داشته باشد. البته در شهریور ماه سرعت افزایش گوشت تا حدودی آرام گرفته و به محدوده ۱.۵ درصد رسیده است.
جداول زیر، شاخص تورم «گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن» و «گوشت قرمز و گوشت ماکیان» برای مصرف‌کننده در طول سه ماه تابستان و در بازه‌های ماهانه، سالانه و نقطه‌ای بر مبنای داده‌های مرکز آمار را نمایش می‌دهد.
تورم تولیدکننده در سفره مردم
همان‌طور که اعداد و ارقام این جداول نشان می‌دهند، تورم تولیدکننده بلافاصله در سفره مردم و شاخص تورم مصرف‌کننده هم تخلیه شده است.
البته روند صعودی قیمت گوشت از سال ۱۴۰۱ شروع شد و با ورود به ۱۴۰۲ به اوج خود رسید. چنانکه پس از عقب‌ماندن قیمت دام زنده و گوشت قرمز از تورم عمومی اقتصاد کشور، فعالیت تولیدکنندگان با زیان مواجه شد و با شروع فصل سرما، کمبود گوشت در بازار به تصویر درآمد.
گرچه دولت تلاش کرد با بخشنامه‌های جدید مانند ممنوعیت گاه و بی‌گاه صادرات و افزایش فشار به تولیدکنندگان همچنین به شکل دستوری قیمت را پایین نگه دارد، اما بازار بار دیگر ثابت کرد که از سیاست‌های دستوری و اقدامات پلیسی پیروی نمی‌کند و تولید، مصرف و قیمت مانند قطعات پازل یکدیگر را تکمیل می‌کنند.
نگاهی به بازار امروز نشان می‌دهد که قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی خورشتی بی‌استخوان به ۵۱۰ هزار تومان رسیده است. البته این نرخ‌های رسمی اعلامی از سوی میادین میوه و تره‌بار است و هر کیلوگرم گوشت قرمز در برخی خرده‌فروشی‌ها، به‌ویژه در شمال تهران تا ۷۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
یا راسته با استخوان گوسفندی که امروز (۱۲ آذر ۱۴۰۲) ۳۱۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده، در ۱۲ آذر ۱۴۰۱، ۱۹۵ هزار تومان عرضه می‌شد. سایر اقلام گوشت قرمز نیز چنین تورمی را تجربه کرده‌اند.
داده‌های رسمی مرکز آمار در طول شش ماه ابتدایی ۱۴۰۲ نیز گواه محکمی بر این روند صعودی هستند. دولت پس از یک سرکوب آماری تورم، در فروردین ماه با تغییر سال پایه از ۱۳۹۵ به ۱۴۰۰ تا حدودی اعداد و ارقام مربوط به شاخص تورم را تعدیل کرد و با اتکا به همین ترفند، شاخص تورم گوشت قرمز از محدوده ۹۳۰ به ۲۴۰ کاهش یافت.
همان‌طور که در نمودار زیر هم مشخص است شاخص تورم گوشت قرمز و گوشت ماکیان (خط آبی) که در پایان فروردین روی عدد ۲۵۰.۳ بود در پایان تابستان به ۳۱۵.۲ رسید. همچنین شاخص گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن (خط سبز) در همین بازه زمانی از ۲۴۳.۶ به ۳۰۶.۲ اوج گرفت و بدون توقف به روند صعودی خود ادامه داد.
چرا تورم نقطه‌ای کشاورزی کاهش یافت؟
به‌رغم رکوردشکنی پرورش دام در تورم تولیدکننده پایان تابستان ۱۴۰۲، شاخص کل بخش کشاورزی با ایستادن روی رقم ۳۵.۷ نسبت به چهار بخش اصلی دیگر تورم نقطه‌ای کمتری دارد. به نظر می‌رسد تورم نسبتاً پایین بخش‌هایی مانند غلات و زارعت در کاهش میانگین تورم نقطه‌ای کشاورزی بیشترین تأثیر را داشته‌اند.
در بین بخش‌های اصلی تولیدکننده تورم نقطه‌ای «تولید، انتقال و توزیع برق» به ۷۲.۳ درصد رسیده تا نشان دهد صنایع اصلی در تأمین انرژی مورد نیاز خود در این فصل با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم کرده‌اند.
به‌طور کلی همان‌طور که در نمودار پایین هم مشخص است، طی تابستان ۱۴۰۲، درصد تغییرات شاخص قیمت کل تولیدکننده نسبت به فصل مشابه سال قبل 45.3 درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل بهار، ۲.۹ واحد درصد افزایش دارد.
در تابستان ۱۴۰۲، درصد تغییرات شاخص قیمت کل تولیدکننده در چهار فصل منتهی به فصل تابستان ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه در سال قبل ۴۳.۲ درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل، ۰.۳ واحد درصد افزایش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان به ازای تولید در داخل کشور، در چهار فصل منتهی به تابستان ۱۴۰۲ نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۴۳.۲ درصد افزایش دارد.
در این فصل بیشترین تورم سالانه با ۵۸.۸ درصد مربوط به گروه خدمات و کمترین تورم سالانه با ۲۹.۲ درصد مربوط به گروه صنعت است.
گذشته از تولید و پرورش حیوانات که بیشترین تورم در زیرگروه‌های تولید را دارد، ارائه خدمات مربوط به مددکاری اجتماعی هم در این فصل با ثبت رشد حدود ۷۲ درصد در چهار فصل منتهی به پایان تابستان ۱۴۰۲، تورم قابل توجهی داشته است. در این بین فعالیت‌های خدماتی مربوط به تأمین جا و غذا نیز تورم ۱۰۵ درصدی را به ثبت رسانده تا در گروه خدمات پیشتاز باشد.
نمودار پایین روند کلی تغییرات تورم تولیدکننده در تابستان ۱۴۰۲ را در پنج گروه اصلی نشان می‌دهد.
غفلت از رشد تورم تولید برق و تاثیر آن بر قیمت گوشت
نکته‌ای که در دو نمودار بالا از اهمیت بسزایی برخوردار است و شاید مسئولان به‌راحتی از آن عبور کنند به رشد قابل‌توجه تورم تولید برق بازمی‌گردد. موضوعی که در سال‌های اخیر به شکل یک بحران خود را به نمایش گذاشته و آسیب آن را در صنایع مختلف به‌وضوح می‌توان مشاهده کرد.
بدین ترتیب حتی اگر تورم گروه کشاورزی و دامداری در فصول قبل ریزشی شده باشد، احتمالا گرانی برق به‌زودی به این بخش‌ها هم سرایت کند و در نهایت خود را در سفره مردم به نمایش بگذارد.
به‌ویژه آنکه تا پیش از این کارشناسان و مسئولان از بحران خاموشی در ایران به‌عنوان ناترازی برق یاد می‌کردند، اما اخیرا مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران، موضوع کمبود انرژی، به‌ویژه در حوزه برق را به میان کشیده و پیش‌بینی کرده است که کسری کنونی برق که در حال حاضر در محدوده ۱۲ هزار مگاوات قرار دارد در میانه اجرای برنامه هفتم توسعه به ۳۰ هزار مگاوات هم برسد.
البته این پیش‌بینی در صورتی محقق می‌شود که دولت به روال کنونی خود ادامه دهد و اعتنایی به جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی نشان ندهد.
بدین ترتیب نمی‌توان به آینده صنایع، ازجمله صنایع غذایی نگاه خوش‌بینانه‌ای داشت. گوشت قرمز، به‌عنوان یکی از خوراکی‌های پرمصرف و محبوب ایرانی‌ها که در زمان وجود برق بدین شکل طغیان کرده، قطعا در نبود برق و بروز خاموشی‌های بیشتر و گسترده‌تر روزهای تاریک‌تری پیدا می‌کند.
چه بسا مدت‌هاست گوشت قرمز در سفر بسیاری از اقشار جامعه رنگ باخته است، طبیعتا با خواب تولید و ادامه این روند مصرف گوشت برای ایرانیان تبدیل به یک آرزو می‌شود و بعید نیست حتی گروه‌های پردرآمد جامعه هم برای دسترسی به این نادت پروتئینی هر روز با مشقات فراوانی دست و پنجه نرم کنند.
