بعد از آغاز جنگ بین نیروهای مقاومت فلسطینی و رژیم‌صهیونیستی پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌های زیادی در مورد آینده جنگ، دوران پساآتش‌بس و شیوه اداره غزه توسط دولت‌ها و رسانه‌های غیرفلسطینی ارائه شده است اما کمتر به این مساله توجه شده است که خود مردم فلسطین در مورد آینده‌شان چه بینشی دارند. برای ایجاد چنین درکی مرکز تحقیقات سیاسی و نظرسنجی فلسطین (PSR) در بازه زمانی ۱۰ روزه ۲۲ نوامبر تا ۲ دسامبر ۲۰۲۳ به سراغ مردم فلسطین رفته و از یک جامعه آماری ۱۲۳۱ نفره که ۷۵۰ نفر در کرانه باختری رود اردن و ۴۸۱ نفر در نوار غزه زندگی می‌کردند سوالات مهمی را پرسیده است که در ادامه به مرور برخی از مهم‌ترین نتایج حاصل از این نظرسنجی پرداخته‌ایم.
مردم فلسطین تصمیم حماس برای حمله را درست می‌دانند
اکثریت پاسخ‌دهندگان معتقدند تصمیم حماس برای انجام این حمله درست است. آنها معتقدند این حمله در پاسخ به حمله شهرک‌نشینان به مسجد‌الاقصی و ساکنان کرانه باختری و با هدف آزادی اسرای فلسطینی صورت گرفت. اکثریت قریب به اتفاق پاسخ‌دهندگان می‌گویند که آنها فیلم‌هایی مانند کشتار زنان و کودکان در خانه‌هایشان را که نشان‌دهنده جنایات اعضای حماس علیه غیرنظامیان اسرائیلی در آن روز باشد از رسانه‌های بین‌المللی یا اجتماعی، ندیده‌اند. درواقع، بیش از ۹۰ درصد معتقدند نیروهای حماس جنایات موجود در این ویدئوها را مرتکب نشده‌اند. هنگامی که از آنها پرسیده شد که طبق قوانین بین‌المللی بشردوستانه چه چیزی در جنگ مجاز نیست اکثریت قریب به اتفاق گفته‌اند که حمله یا کشتن غیرنظامیان در خانه‌هایشان مجاز نیست.
یافته‌ها همچنین نشان می‌دهد اکثریت بر این باورند که اسرائیل در ریشه‌کن کردن حماس، یا ایجاد نکبت دوم فلسطینی یا بیرون راندن ساکنان نوار غزه موفق نخواهد شد. درواقع، اکثریت بر این باورند که حماس پیروز از این جنگ بیرون خواهد آمد. اکثریت همچنین می‌گویند حماس پس از جنگ کنترل نوار غزه را از سر خواهد گرفت. این یافته‌ها همچنین نشان‌دهنده مخالفت قابل توجه با استقرار یک نیروی امنیتی عربی در نوار غزه است، حتی اگر هدف آن حمایت از تشکیلات خودگردان فلسطین باشد. اکثریت همچنین مخالف نقش کشورهای عربی در ارائه خدمات به نوار غزه هستند، اکثریت این جامعه آماری همچنین مخالف حضور امنیتی اعراب هستند. یافته‌ها نشان می‌دهد که فلسطینی‌ها تعهد اخلاقی ایالات متحده و سایر کشورهای اروپای غربی را به ارزش‌های اخلاقی مندرج در حقوق بشردوستانه بین‌المللی زیر سوال می‌برند. آنها اعتقاد گسترده‌ای دارند که مواضع ایالات متحده و قدرت‌های بزرگ غربی نشان‌دهنده بی‌اعتنایی کامل به قوانین بین‌المللی بشردوستانه است و صحبت آنها از راه‌حل دوکشور جدی نیست. همه فلسطینی‌ها می‌گویند از مواضع آمریکا، آلمان، انگلیس، فرانسه، سازمان ملل و حتی روسیه در این جنگ ناراضی هستند. همچنین اکثریت قاطع از عملکرد کشورها یا احزاب عربی یا منطقه‌ای مانند عربستان، امارات، مصر و اردن ناراضی هستند، درحالی‌که درصد رضایت از عملکرد ترکیه و ایران تا حدودی بالاست و اکثریت می‌گویند از عملکرد یمن، قطر و حزب‌الله راضی‌اند. وقتی از نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان، رئیس تشکیلات خودگردان و فتح سوال می‌شود، نارضایتی از بازیگران فلسطینی به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. اکثریت مردم فقط از عملکرد حماس، یحیی سنوار و اسماعیل هنیه راضی هستند.
تاثیر جنگ بر مسائل داخلی فلسطین
نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که جنگ جاری بین حماس و اسرائیل در نوار غزه تاثیر قابل توجهی بر طیفی از مسائل داخلی فلسطین و روابط فلسطین و اسرائیل داشته است. مهم‌ترین این اثرات را می‌توان در تغییرات زیر خلاصه کرد:
حمایت از حماس در کرانه باختری در مقایسه با سه ماه پیش، بیش از سه برابر شده است. در نوار غزه، حمایت از حماس افزایش یافت. حمایت از محمود عباس و حزب فتح به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. همین امر در مورد اعتماد به کل تشکیلات خودگردان صادق است و تقاضا برای انحلال آن به نزدیک ۶۰ درصد افزایش یافته است. بالاترین درصدی که تاکنون در نظرسنجی‌های PSR ثبت شده است، تقاضا برای استعفای محمود عباس بوده و رقمی معادل ۹۰ درصد مخاطبان نظرسنجی را شامل می‌شود. حمایت از مبارزات مسلحانه در کرانه باختری، به نزدیک ۷۰ درصد رسیده است. علاوه‌بر این، اکثریت در کرانه باختری بر این باورند که تشکیل گروه‌های مسلح در جوامعی که در معرض حملات شهرک‌نشینان قرار دارند موثرترین ابزار برای مبارزه با تروریسم شهرک‌نشینان علیه شهرها و روستاهای کرانه باختری است.
اهداف اسرائیل در جنگ غزه
اکثریت (۵۳ درصد) در پاسخ به سوالی درباره ارزیابی این کشور از اهداف اسرائیل در جنگ کنونی می‌گویند که این کار برای نابودی نوار غزه و کشتن یا اخراج جمعیت آن است. ۴۲ درصد (۵۰ درصد در نوار غزه و ۳۷ درصد در کرانه باختری) هدف را انتقام گرفتن از حماس و مقاومت و نابودی کامل آنها می‌دانند. در پاسخ به این سوال که آیا اسرائیل در ایجاد نکبت دوم برای فلسطینیان در نوار غزه، همان‌طور که برخی از وزیران اسرائیلی خواستار آن شدند، موفق خواهد شد، ۷۳ درصد (۸۳ درصد در کرانه باختری و ۵۹ درصد در نوار غزه) گفتند که این کار را نخواهد کرد و ۲۴ درصد نیز (۱۴ درصد در کرانه باختری و ۴۰ درصد در نوار غزه) نیز گفته‌اند که موفق خواهد شد. اما اکثریت قریب به اتفاق (۷۰ درصد) فکر می‌کنند اسرائیل در دستیابی به هدف خود در ریشه‌کن کردن حماس و مقاومت شکست خواهد خورد درحالی‌که تنها ۸ درصد فکر می‌کنند که موفق خواهد شد و ۲۱ درصد فکر می‌کنند که فقط حماس و مقاومت را تضعیف می‌کند. ساکنان کرانه باختری از غزه بیشتر مطمئن هستند که اسرائیل شکست خواهد خورد، به ترتیب ۸۷ درصد و ۴۴ درصد. علاوه‌بر این، تنها یک درصد از ساکنان کرانه باختری بر این باورند که اسرائیل در از بین بردن حماس موفق خواهد شد درحالی‌که این رقم در نوار غزه ۱۷ درصد است. اکثریت قاطع ۸۵ درصدی(۹۶ درصد در کرانه باختری و ۷۰ درصد در نوار غزه) فکر می‌کنند اسرائیل در بیرون راندن مردم از نوار غزه موفق نخواهد بود. تنها ۱۳ درصد (۳ درصد در کرانه باختری و ۲۹ درصد در نوار غزه) فکر می‌کنند که موفق خواهد شد.
شرایط بشردوستانه در نوار غزه
تنها ۴۴ درصد از مردم غزه می‌گویند که برای یک یا دو روز آب و غذای کافی دارند و ۵۶ درصد می‌گویند که ندارند. تنها یک‌سوم از ساکنان غزه می‌گویند که می‌توانند به جایی برسند که بتوانند به کمک دسترسی داشته باشند درحالی‌که دوسوم می‌گویند نمی‌توانند. تقریبا دوسوم (۶۴ درصد) پاسخ‌دهندگان غزه می‌گویند که یکی از اعضای خانواده آنها در جریان جنگ جاری در غزه کشته یا زخمی شده است. ۳۶ درصد می‌گویند که هیچ‌یک از اعضای خانواده آنها کشته یا زخمی نشده‌اند. اکثریت ۷۱ درصدی فلسطینی‌ها معتقدند ساکنان غزه که در طول جنگ خانه‌های خود را ترک کردند و به مناطق امن‌تر رفتند، می‌توانند پس از پایان جنگ به این خانه‌ها بازگردند. ساکنان کرانه باختری با ۸۳ درصد نسبت به غزه با ۵۳ درصد در این‌باره خوشبین‌تر هستند.
مقصر جنگ کیست؟
اکثریت (۵۲ درصد) اسرائیل را مسئول رنج کنونی غزه در جنگ جاری می‌دانند درحالی‌که ۲۶ درصد آمریکا را مقصر می‌دانند. تنها ۱۱ درصد (۶ درصد در کرانه باختری و ۱۹ درصد در نوار غزه) حماس را مقصر می‌دانند. و ۹ درصد تشکیلات خودگردان را مقصر می‌دانند.
نظر مردم فلسطین درمورد اقدامات مجاز در جنگ چیست؟
اکثریت (۸۴ درصد) معتقدند که قوانین بین‌المللی اجازه اسارت سربازان را می‌دهد. اما اکثریت قریب به اتفاق (۷۸ درصد) گفتند که این قوانین اجازه حمله به غیرنظامیان یا کشتن زنان و کودکان در خانه‌هایشان را نمی‌دهد. ۷۷ درصد گفتند که اجازه بمباران بیمارستان‌ها را نمی‌دهد. ۷۶ درصد گفتند که اجازه قطع برق و آب از جمعیت غیرنظامی را نمی‌دهد و ۵۲ درصد گفتند که اجازه نمی‌دهد غیرنظامیان را به‌عنوان اسیر جنگی بگیرند. درحالی‌که ۹۵ درصد فکر می‌کنند اسرائیل در جریان جنگ فعلی مرتکب جنایات جنگی شده است، تنها ۱۰ درصد فکر می‌کنند که حماس نیز چنین جنایاتی را مرتکب شده است. ۴ درصد فکر می‌کنند اسرائیل چنین جنایاتی را مرتکب نشده است و ۸۹ درصد فکر می‌کنند حماس در جریان جنگ فعلی مرتکب جنایات جنگی نشده است. ۸۵ درصد می‌گویند که در خبرگزاری‌های بین‌المللی فیلمی ندیده‌اند که اقداماتی مانند کشتن زنان و کودکان در خانه‌هایشان را از جانب حماس علیه غیرنظامیان اسرائیلی نشان دهد. وقتی از مردم پرسیده شد که آیا حماس این جنایات را مرتکب شده است یا خیر، اکثریت قریب به اتفاق گفتند نه، انجام نداده است و تنها ۷ درصد (یک درصد در کرانه باختری و ۱۶ درصد در نوار غزه) گفتند که این کار را انجام داده است.
جنگ چه زمانی متوقف می‌شود و چه کسی پیروز می‌شود؟
نیمی از مردم (۴۵ درصد در کرانه باختری و ۵۴ درصد در نوار غزه) انتظار دارند در هفته‌های آینده شاهد آتش‌بس در غزه باشند درحالی‌که یک‌چهارم مردم (۲۱ درصد در کرانه باختری و ۳۲ درصد در نوار غزه) انتظار دارند که جنگ هفته‌ها و ماه‌ها ادامه داشته باشد. یک‌پنجم (۲۸ درصد در کرانه باختری و ۹ درصد در نوار غزه) انتظار دارند که اسرائیل «به‌طور یکجانبه به جنگ پایان دهد و تحت فشار مقاومت شروع به عقب‌نشینی کند.» تنها ۲ درصد انتظار دارند که حماس و دیگر نیروهای مقاومت در غزه، جنگ را متوقف کرده و به مناطق امن‌تر در نوار غزه عقب‌نشینی کنند. درحالی‌که اکثریت قریب به اتفاق ساکنان کرانه باختری (۷۰ درصد) فکر می‌کنند حماس در این جنگ پیروز خواهد شد، تنها نیمی از ساکنان غزه همین فکر را می‌کنند. به‌طور مشابه، درحالی‌که تنها یک درصد در کرانه باختری فکر می‌کنند اسرائیل پیروز خواهد شد، تقریبا یک‌سوم از ساکنان غزه (۳۱ درصد) فکر می‌کنند که اسرائیل پیروز خواهد شد. همچنین ۱۴ درصد (۱۲ درصد در کرانه باختری و ۱۸ درصد در نوار غزه) فکر می‌کنند که هیچ‌کدام پیروز نمی‌شوند.
چه کسی بعد از جنگ غزه را اداره می‌کند؟
تقریبا دوسوم (۶۴ درصد) با اداره نوار غزه توسط تشکیلات خودگردان با مشارکت کشورهای عربی مانند اردن و مصر مخالف هستند. تنها ۳۳ درصد (۲۸ درصد در کرانه باختری و ۴۰ درصد در نوار غزه) از حضور تشکیلات خودگردان حمایت می‌کنند. تقریبا دوسوم (۶۴ درصد؛ ۷۳ درصد در کرانه باختری و ۵۱ درصد در نوار غزه) گفتند که حزب حاکم بر نوار غزه پس از جنگ حماس خواهد بود. ۱۱ درصد دولت وحدت ملی خودگردان را بدون ریاست محمود عباس انتخاب کردند. ۷ درصد تشکیلات خودگردان با عباس را انتخاب کردند. ۴ درصد اسرائیل را انتخاب کردند. ۳ درصد یک یا چند کشور عربی را انتخاب کردند. ۲ درصد حکومت وحدت ملی را به رهبری عباس انتخاب کردند و یک درصد سازمان ملل را انتخاب کردند. هنگامی که از آنها در مورد ترجیحات خود برای حزبی که باید بعد از جنگ در نوار غزه تحت کنترل باشد، پرسیده شد، ۶۰ درصد (۷۵ درصد در کرانه باختری و تنها ۳۸ درصد در نوار غزه) حماس را انتخاب کردند. ۱۶ درصد دولت وحدت ملی خودگردان را بدون رئیس‌جمهور عباس انتخاب کردند. ۷ درصد تشکیلات خودگردان با عباس را انتخاب کردند. ۳ درصد یک یا چند کشور عربی را انتخاب کردند. ۳ درصد دولت وحدت ملی تحت رهبری عباس و ۲ درصد ارتش اسرائیل را انتخاب کردند.
۷۲ درصد (۸۰ درصد در کرانه باختری و ۶۱ درصد در نوار غزه) بر این باورند که حماس موفق خواهد شد پس از جنگ، علی‌رغم هدف اعلام شده اسرائیل از ریشه‌کن کردن این سازمان، دوباره بر نوار غزه حکومت کند. ۲۳ درصد (۱۵ درصد در کرانه باختری و ۳۶ درصد در نوار غزه) فکر نمی‌کنند حماس موفق شود کنترل نوار غزه را از سر بگیرد. پس از پایان جنگ، و درصورتی‌که کرانه باختری و نوار غزه تحت کنترل تشکیلات خودگردان فلسطین متحد شوند، تنها ۲۸ درصد (۲۰ درصد در کرانه باختری و ۳۹ درصد در نوار غزه) از این امر حمایت و پشتیبانی خواهند کرد. ۷۰ درصد (۷۷ درصد در کرانه باختری و ۶۰ درصد در نوار غزه) با استقرار یک گروه امنیتی عربی از کشورهایی مانند مصر یا اردن به‌منظور حمایت از تشکیلات خودگردان و کمک به آن برای حفظ امنیت مخالف هستند. اما درصورتی‌که این حضور اعراب، پس از پایان جنگ برای ارائه خدمات اولیه، اداری و بهداشتی به ساکنان فلسطینی در حمایت از تشکیلات خودگردان باشد، حمایت به ۴۵ درصد افزایش می‌یابد. با این وجود همچنان اکثریت ۵۳ درصدی (۵۴ درصد در کرانه باختری و ۵۱ درصد در نوار غزه) با این حضور مخالف هستند.
حس افکار عمومی فلسطین به بازیگران داخلی چیست؟
اکثریت قریب به اتفاق فلسطینی‌ها (۸۷ درصد) فکر می‌کنند که واکنش ایالات متحده و دیگر قدرت‌های بزرگ غربی مانند بریتانیا، فرانسه و آلمان به بمباران نوار غزه توسط اسرائیل نشان‌دهنده بی‌توجهی به قوانین بین‌المللی بشردوستانه است. تنها ۱۰ درصد (۴ درصد در کرانه باختری و ۱۹ درصد در نوار غزه) می‌گویند که این پاسخ نشان می‌دهد که آنها به این قانون متعهد هستند. اکثریت قریب به اتفاق (۷۰ درصد) فکر می‌کنند که صحبت‌های اخیر در مورد راه‌حل ۲دولتی در ایالات متحده و سایر کشورهای غربی جدی نیست. ۲۷ درصد فکر می‌کنند که این‌طور است. در کشور فلسطین رضایت از نقش حماس (۷۲ درصد؛ ۸۵ درصد در کرانه باختری و ۵۲ درصد در نوار غزه) بالاترین میزان را داشته است و پس از آن یحیی سینوار با ۶۹ درصد (۸۱ درصد در کرانه باختری و ۵۲ درصد در نوار غزه)، اسماعیل هنیه ۵۱ درصد (۵۷ درصد در کرانه باختری و ۴۳ درصد در نوار غزه)، فتح (۲۲ درصد؛ ۲۳ درصد در کرانه باختری و ۲۱ درصد در نوار غزه)، تشکیلات خودگردان (۱۴ درصد؛ ۱۰ درصد در کرانه باختری و ۲۱ درصد در نوار غزه)، محمود عباس (۱۱ درصد؛ ۷ درصد در کرانه باختری و ۱۷ درصد در نوار غزه) و محمد شتیه (۱۰ درصد؛ ۶درصد در کرانه باختری و ۱۶ درصد در نوار غزه) قرار دارند. اگر امروز انتخابات جدید ریاست‌جمهوری برگزار می‌شد و تنها دو نامزد به نام‌های محمود عباس و اسماعیل هنیه کاندیدا می‌شدند، مشارکت رای‌دهندگان تنها ۵۳ درصد بود و از میان کسانی که شرکت می‌کردند، عباس ۱۶ درصد و هنیه ۷۸ درصد رای می‌آوردند. اگر رقابت ریاست‌جمهوری بین مروان برغوتی، عباس و هنیه باشد، مشارکت به ۷۱ درصد افزایش می‌یابد و در بین رای دهندگان، برغوتی ۴۷ درصد، هنیه ۴۳ درصد و عباس ۷ درصد رای می‌آورند. سه ماه پیش حمایت از برغوتی ۴۹ درصد و هنیه ۳۶ درصد و عباس ۱۳ درصد بود.
نظر مردم فلسطین درمورد راه‌حل مساله فلسطین چیست؟
۶۵ درصد معتقدند راه‌حل دوکشوری به دلیل گسترش شهرک‌ها دیگر عملی نیست اما ۳۲ درصد معتقدند که هنوز عملی است. علاوه‌بر این، ۶۶ درصد بر این باورند که شانس ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی در کنار اسرائیل در پنج سال آینده بسیار کم است یا وجود ندارد و ۳۲ درصد معتقدند که این شانس متوسط یا زیاد است. وقتی درمورد راه‌های خروج از بن‌بست از مردم فلسطین پرسیده شد ۵۵ درصد از پیوستن به سازمان‌های بین‌المللی بیشتر حمایت کردند. ۳۹ درصد از توسل به مقاومت مردمی غیرمسلح حمایت کردند. ۶۹ درصد از بازگشت به درگیری‌ها و انتفاضه مسلحانه حمایت کردند. ۵۸ درصد از انحلال تشکیلات خودگردان حمایت کردند و ۲۹ درصد از کنار گذاشتن راه‌حل ۲دولتی و درخواست یک کشور برای فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها حمایت کردند. مردم فلسطین در مورد بهترین راه برای پایان دادن به اشغال و ایجاد یک کشور مستقل به سه گروه تقسیم شدند: اکثریت ۶۳ درصد (۶۸ درصد در کرانه باختری و ۵۶ درصد در نوار غزه) گفتند که این راه مبارزه مسلحانه است. ۲۰ درصد گفتند که باید از طریق مذاکره کار را پیش برد و ۱۳ درصد گفتند که مقاومت مردمی بدون خشونت راه‌حل چالش موجود است. ۴۳ درصد معتقدند اولین هدف اساسی فلسطین باید پایان دادن به اشغالگری اسرائیل در مناطق اشغال شده در سال ۱۹۶۷ و ایجاد کشور فلسطینی در کرانه باختری و نوار غزه با پایتختی بیت‌المقدس شرقی باشد. در مقابل، ۳۶ درصد معتقدند اولین هدف حیاتی باید به دست آوردن حق بازگشت پناهندگان به شهرها و روستاهای ۱۹۴۸ باشد و ۷ درصد معتقدند که باید یک نظام سیاسی دموکراتیک ایجاد کرد که به آزادی‌ها و حقوق فلسطینیان احترام بگذارد.
