سواد مالی، از قلک‌های کوچک تا دنیای دیجیتال (۲۰۰۱۵)

قلک‌های کوچک، رویاهای بزرگ

سال‌ها پیش، زمانی که بانک‌ها بیشتر شبیه به ساختمان‌های سنتی با باجه‌های چوبی بودند، بانک ملی ایران ایده‌ای ساده اما قدرتمند را به اجرا گذاشت: قلک‌های کوچک فلزی. این قلک‌ها ابزاری برای پس‌انداز و نمادی از شروع یک سفر مالی برای کودکان بودند. قلک‌ها به بچه‌ها یاد می‌دادند که چگونه با ذخیره پول‌های خود، برای تحقق رؤیاهایشان برنامه‌ریزی کنند.

اما این فقط شروع داستانی بزرگ‌تر بود. در دورانی که سواد مالی به عنوان یک مهارت اساسی برای نسل‌های آینده شناخته می‌شد، بانک ملی ایران تلاش داشت با ایجاد کانون جوانه‌ها، علاوه بر آموزش مالی به کودکان و نوجوانان، آنها را به شهروندان مالی مسئولیت‌پذیر تبدیل کند.

تولد کانون جوانه‌ها

پس از تجربه قلک‌های فلزی، در سال ۱۳۹۲، بانک ملی ایران با برداشتن یک گام بزرگ، کانون جوانه‌ها را راه‌اندازی نمود. کانون جوانه‌ها پلتفرمی بر مبنای آموزش مالی برای کودکان و نوجوانان تا ۱۸ سال با امتیاز ویژه افتتاح حساب و کارت اختصاصی به نام صاحب حساب بود. شالوده اصلی کانون جوانه‌ها بر وبسایتی اختصاصی با عنوان “جزیره آرزوها” و با محتوای آموزشی و سرگرمی پایه‌گذاری شد. در این وبسایت اعضا یاد می‌گرفتند چگونه پول خود را مدیریت کرده و پس‌انداز کنند و با مفهوم سرمایه‌گذاری به زبان ساده آشنا شوند. در این وب‌سایت، دو شخصیت به نام‌های امید و آرزو به عنوان راهنمای مالی کودکان حضور داشتند که با داستان‌ها، بازی‌ها و مسابقات جذاب، مفاهیم پیچیده مالی را به زبانی ساده و قابل فهم برای کودکان توضیح می‌دادند. امید و آرزو نه تنها شخصیت‌های داستانی بودند، بلکه تبدیل به نمادهایی برای آموزش مالی به نسل جدید شدند.

سواد مالی در دنیای دیجیتال

با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، بانک ملی ایران نیز به‌روزرسانی‌های خود را ادامه داد. در سال ۱۳۹۸، اپلیکیشن هپ به عنوان یک پلتفرم دیجیتال برای نسل‌های Z و آلفا راه‌اندازی شد. این اپلیکیشن نه تنها امکان مدیریت حساب بانکی را برای کودکان و نوجوانان فراهم کرد، بلکه با استفاده از بازی‌های تعاملی، ویدیوهای آموزشی و مسابقات جذاب، سواد مالی را به شکلی نوین و مدرن آموزش داد.

امروز، بانک ملی ایران میلیون‌ها مشتری از دو نسل Z و آلفا دارد که در دنیای دیجیتال متولد شده‌اند، مدیریت مالی را آموخته‌اند و به شهروندانی مسئولیت‌پذیر در زمینه مالی تبدیل شده‌اند.

سواد مالی در جهان و ایران

سواد مالی به عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های قرن بیست و یکم، توانایی فرد در بهره‌گیری از دانش و مهارت‌های مالی برای مدیریت مؤثر منابع مالی و دستیابی به امنیت مالی در طول زندگی تعریف می‌شود. بر اساس گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی مانند OECD، کشورهایی که سطح سواد مالی بالاتری دارند، از نظر اقتصادی پایدارتر هستند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، آموزش سواد مالی از سنین پایین به عنوان بخشی از برنامه‌های درسی رسمی در مدارس تدریس می‌شود.

در دنیای امروز، تسلط بر مفاهیم و مهارت‌های مرتبط با سواد مالی برای بقا در جامعه مدرن و تصمیم‌گیری آگاهانه در مقابل پیچیدگی محصولات و خدمات مالی، امری ضروری است که اهمیت آن در دهه اخیر افزایش یافته، چرا که بازارهای مالی پیچیده، رقابت شدید بین مؤسسات اعتباری، دسترسی به اعتبار و وام‌ها را تسهیل کرده و این امر منجر به افزایش مصرف و رشد سریع بدهی‌ها شده است. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری به عنوان یکی از عوامل کلیدی توسعه در قرن حاضر، جذب سرمایه‌های عمومی را تسهیل کرده و آن‌ها را به سمت بخش‌های مولد اقتصادی هدایت می‌کند. در این راستا، تصمیم‌گیری آگاهانه در بازارهای سرمایه نیازمند برخورداری از اطلاعات کافی و آموزش‌های لازم است. کشورهای پیشرفته از آزمون‌های متنوعی برای ارزیابی سطح سواد مالی استفاده می‌کنند که یکی از آن‌ها آزمون طراحی‌شده توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و شبکه بین‌المللی آموزش مالی (INFE) است. نمره کلی سواد مالی بر اساس این آزمون، نشان‌دهنده سطح درک مفاهیم مالی و استفاده از اصول محتاطانه در معاملات است.

در حال حاضر بالاترین سطح سواد مالی در سراسر جهان، در کشورهای دارای اقتصاد پیشرفته، وجود دارد. در آمریکای جنوبی هیچ کشوری وجود ندارد که بیش از ۵۰% مردم سواد مالی داشته باشند و این سطح فقط یک کشور در کل آفریقا است. در ایران، بانک ملی ایران با ایجاد کانون جوانه‌ها، گام بزرگی در جهت ارتقای سواد مالی برداشته است. بر اساس آمارهای داخلی و نظرسنجی انجام شده، بخشی از مشتریان کانون جوانه‌ها پس از ورود به سنین بالاتر، توانسته‌اند مدیریت مالی بهتری داشته باشند.

تحلیل داده‌ها

تحلیل داده‌های موجود و نظرسنجی‌ها، نتایج جالبی از تأثیر کانون جوانه‌ها و اپلیکیشن هپ را نشان می‌دهد. بر این اساس، مشتریان کانون جوانه‌ها به طور متوسط ۳۰ درصد بیشتر از سایر افراد هم‌سن خود پس‌انداز می‌کنند. همچنین، بیش از نیمی از این مشتریان در سنین نوجوانی شروع به سرمایه‌گذاری کرده‌اند. داده‌های جمع‌آوری شده از رفتارهای مشتریان، به بانک ملی کمک کردند تا نیازها و تمایلات نسل‌های جدید را بهتر درک کند. این اطلاعات به طراحی برنامه‌های آموزشی و خدمات نوین متناسب با نیازهای جوانان منجر گردید. داده‌ها دیگر صرفاً اعداد بی‌روح نبودند؛ بلکه داستان‌هایی واقعی و الهام‌بخش از موفقیت‌های فردی را روایت می‌کردند. داستان نوجوانی که با کمک کانون جوانه‌ها توانست پس‌انداز خود را برای خرید اولین لپ‌تاپش جمع‌آوری کند، نمونه‌ای از تأثیر ملموس این خدمات در زندگی کودکان و نوجوانان است.

نمودارهای مستند نشان می‌دهند که نسل Z و نسل آلفا در ایران، با وجود چالش‌های اقتصادی، به‌طور فزاینده‌ای به سمت مدیریت مالی مسئولانه حرکت می‌کنند. این روند در سطح جهانی نیز قابل مشاهده است. بر اساس گزارش Global Financial Literacy Excellence Center، نسل‌های جوانی که از برنامه‌های آموزش مالی برخوردار بوده‌اند، در آینده شانس بیشتری برای موفقیت مالی دارند.

مطابق پیمایش سواد مالی ایرانیان به نقل از تجارت نیوز، مردم استان‌های تهران، اصفهان، فارس و آذربایجان‌شرقی، بیشترین سواد مالی را داشته و کمترین امتیاز در این پیمایش نیز به شهروندان سه استان ایلام، کرمانشاه و چهارمحال ‌و بختیاری اختصاص یافته است. همچنین بر اساس این پیمایش، با افزایش سطح درآمد و تحصیلات، احتمال بالاتر بودن سواد مالی افراد نیز افزایش می‌یابد. این داده‌ها همچنین حاکی از آن هستند که میانگین امتیاز سواد مالی مردان حدود ۶ درصد بیشتر از زنان است.

آینده‌ای روشن با سواد مالی

داستان کانون جوانه‌ها و اپلیکیشن هپ، داستانی است از تلاش برای ساختن آینده‌ای بهتر. آینده‌ای که در آن هر کودک و نوجوان ایرانی نه تنها با مفاهیم مالی آشناست، بلکه می‌تواند به‌طور مستقل و مسئولانه تصمیم‌های مالی بگیرد. با توجه به رشد سریع تکنولوژی و تغییرات اقتصادی، سواد مالی بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. بانک ملی ایران با ایجاد کانون جوانه‌ها و اپلیکیشن هپ، نه تنها به مشتریان خود آموزش مالی داده است، بلکه ابزارهایی را در اختیار آنها قرار داده که بتوانند در دنیای پیچیده امروز موفق شوند.

افق‌های جدید از قلک‌های کوچک فلزی تا دنیای دیجیتال

سواد مالی یک نیاز اساسی برای توسعه پایدار اقتصادی هر جامعه است. با توجه به وضعیت موجود در ایران و آمارهای جهانی، لازم است برنامه‌های آموزشی و سیاست‌های مناسبی برای ارتقاء سواد مالی در کشور طراحی و اجرا شود. این امر نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی فردی کمک می‌کند بلکه می‌تواند به رشد کلی اقتصاد کشور نیز منجر شود. داستان سواد مالی در ایران، داستانی است از قلک‌های کوچک فلزی تا دنیای دیجیتال. داستانی که در آن بانک ملی ایران با ایجاد کانون جوانه‌ها و اپلیکیشن هپ، علاوه بر ارائه آموزش مالی به دانش‌آموزان، به آنها کمک کرده است تا رویاهای خود را به واقعیت تبدیل کنند.

اما این داستان همچنان ادامه دارد و هرگاه کودک و نوجوانی با مفاهیم اقتصادی، پولی و بانکی آشنا می‌شود، یک گام(هرچند کوچک) در جهت آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر برای ایران برداشته می‌شود. سواد مالی نه تنها یک مهارت، بلکه یک ضرورت برای زندگی بهتر است و این دقیقاً همان چیزی است که کانون جوانه‌های بانک ملی ایران در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود به آن اعتقاد دارد.

سفر کانون جوانه‌ها در بانک ملی ایران هنوز پایان نیافته و افق‌های جدیدی پیش روی آن است. هدف بانک ساختن فضایی است که در آن هر کودک و نوجوان بتواند با اطمینان و آگاهی وارد دنیای پیچیده مالی شود. با سرمایه‌گذاری‌های درست و به موقع بیشترین سود را کسب کرده و با تصمیم‌گیری‌های صحیح، از به بار آمدن زیان‌های مالی جلوگیری کند. با ادامه تحلیل داده‌ها و به اشتراک‌گذاری داستان‌های واقعی، امیدواریم نسل‌های آینده را در مسیری درست هدایت کنیم تا در دنیای مالی مدرن، موفق و مستقل باشند. این داستان، داستان ماست. داستانی که با هر قدم به ساختن آینده‌ای روشن‌تر، نزدیک‌تر می‌شود.