یاسر میردامادی، پژوهشگر دین و فلسفه، در نوشته‌ای، با برشمردن نقضِ انواع بی‌عدالتی‌های اسرائیل در قبال غزه، دعوت کرد از افراد مختلف برای شکستن سکوت‌شان در قبال این نسل‌کشی:
«افرادی که بدون تفکر انتقادی، روایت‌های منکر نسل‌کشی اسرائیل در غزه را می‌پذیرند یا تن به سکوت می‌دهند، همانا عاملیت معرفتی فلسطینی‌ها و حامیان‌شان را انکار می‌کنند. این نوشته دعوتی است به اینکه سکوت خودمان را در قبال نسل‌کشی اسرائیل در غزه بشکنیم ـ حتی اگر، به حق، نگران سوءاستفاده حکومت از اعتراض‌مان به نسل‌کشی اسرائیل در غزه هستیم.»[۱]
ایدۀ اولیه نوشتن این متن، پس از خواندنِ یادداشتِ آقای میردامادی در ذهن و نظرم نقش بست. در این رخداد، ما با یک نسل‌کشی مواجهه‌ایم. «نسل‌کشی» را احساسی و بر اساس غلیانِ عواطف و احساسات به‌کار نمی‌برم بلکه مستند به گزارش سازمان عفو بین‌الملل که در متنی مفصل از «نسل‌کشی اسرائیل علیه فلسطینیان» سخن به میان آورده، آن را به کار می‌بندم.
دبیرکل عفو بین‌الملل در زمینه بیان می‌کند که: «گزارش سازمان عفو بین‌الملل نشان می‌دهد اسرائیل اعمالی را که ذیل کنوانسیون نسل‌کشی ممنوع است، با هدف خاص نابودی فلسطینیان در غزه انجام داده است. این اعمال شامل کشتار، ایجاد صدمات جدی جسمی یا روحی و تحمیل عمدی شرایطی بر زندگی فلسطینیان در غزه است که برای نابودی فیزیکی آنها طراحی شده است. در همه ماه‌های گذشته، اسرائیل با فلسطینیان در غزه به عنوان گروهی مادون‌انسان که شایسته حقوق بشر و کرامت انسانی نیستند، رفتار کرده است و قصد خود را برای نابودی فیزیکی آنها نشان داده است. دبیرکل عفو بین‌الملل: «با در نظر گرفتن زمینه پیشینی سلب مالکیت، آپارتاید و اشغال نظامی غیرقانونی که این اعمال در بستر آن انجام شده است، ما تنها به یک نتیجه معقول رسیدیم: قصد اسرائیل نابودی فیزیکی فلسطینیان در غزه است، چه به موازات نابودی حماس، چه به عنوان وسیله‌ای برای دستیابی به هدف نظامی‌اش که نابودی حماس است… جنایات فجیعی، از جمله کشتار عمدی دسته‌جمعی و گروگان‌گیری که ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس و دیگر گروه‌های مسلح علیه اسرائیلی‌ها و قربانیان دیگر ملیت‌ها انجام دادند، به هیچ عنوان نمی‌تواند نسل‌کشی اسرائیل علیه فلسطینیان در غزه را توجیه کند.»[۲]
در این نوشته قصد دارم بر سویه‌ای خاص از ماجرای حملۀ اسرائیل علیه فلسطین تمرکز کنم. سویه‌ای که اگر به تمام به اجزای آن بنگریم و آن را از نظر بگذرانیم، به یافته‌های جدید و منظرهایی نو در قبال آن خواهیم رسید. در این بررسی، با مرور مجموعه‌ای از اطلاعات، آمار و روایت‌های شخصی، به سودِ اثبات ادعایی حرکت خواهیم کرد که شاید بتوان آن را چنین صورت‌بندی کرد؛ «اسرائیل؛ به‌مثابۀ موجودیتی علیه دانایی». اسرائیل در این جنگ، با تمام‌ِ توان به قلع‌وقمع‌کردن تمامی وجوهِ دانایی، فرهنگ و تاریخ فلسطینیان پرداخته است و گویی در اقداماتی حساب‌شده و با نقشۀ مدونِ پیشینی به‌دنبال تحقق اهدافی مشخص بوده است؛ اضحملالِ اکنون و انهدام آیندۀ فلسطین و مردمانش. گویی اسرائیل خواهان آن است که در انتهای جنگ، از فلسطین چیزی جز نام باقی نماند و یافتن رَد و ریشه‌ای فلسطین در دلِ تاریخ و جریان فرهنگ به آرزویی محال مبدل گردد. در ادامه تلاش خواهم کرد مستندات مدعای خود را در چند بخش مختلف مطرح سازم:
توصیف وضعیت مدارس
از ابتدای ۷ اکتبر، ۸۷.۷ درصد از ساختمانهای مدارس غزه آسیب دیده یا تخریب شده‌اند. ۲۱۲ ساختمان مدرسه مستقیماً هدف قرار گرفته و به‌شدت آسیب دیدهاند و ۲۸۲ مدرسۀ دیگر متحمل آسیب‌های متوسط و جزئی شده‌اند. پیش‌تر، ۵۰۳٬۵۰۰ کودک در این مدارس مشغول تحصیل بوده‌اند و ۱۸٬۹۰۰ معلم در آنها تدریس می‌کردند. قابل‌توجه خواهد بود که بیش از ۹۶ درصد از مدارسی که مستقیماً هدف حمله قرار گرفته‌اند در مناطقی قرار داشتند که تحت دستور تخلیۀ نظامی ارتش اسرائیل بوده‌اند اما این دستور تخلیه نیز در عمل نتوانست ارادۀ ویرانگر ارتش اسرائیل را متوقف سازد. طبق ارزیابیِ دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل، بیش از ۷۶ درصد مدارس در غزه پس از حملات چندین‌ماهۀ اسرائیل نیازمند بازسازی کامل یا تعمیرات عمده هستند تا دوباره قابل استفاده شوند.[۳]
تصاویر ماهواره‌ای نیز مؤید وسعت تخریب و نشان‌دهندۀ ابعاد گستردۀ بمباران صدها مدرسه هستند. این میزان از تخریب، تأثیر ویرانگر و پایدار جنگ بر یادگیری این نسل از کودکان را نشان می‌دهد.
مهم است بدانیم که اساساً حقوق بین‌الملل بشردوستانه (IHL) برای مدارس، مصونیتِ کامل در برابر حملات مستقیم قائل است؛ حملۀ مستقیم به مدارس، نقضِ اصل تفکیک میان اهداف نظامی و غیرنظامی است. ضمن آنکه حمله به مدارس، نقض فاحش حقوق کودکان را نیز شامل می‌شود.[۴] کودکانی که یادگیری آنان پیش از این هم در اثر درگیری‌های پرتعداد و ممتد متوقف شده بود، اما این‌بار حتی اگر برای آن پایانی متصور باشیم، دیگر مدرسه‌ای برای بازگشتن به آن وجود ندارد. اسرائیل در عمل، ضربه‌ای بسیار سهمگین و مهیب به زیرساخت‌های آموزشی فلسطینیان وارد کرده است. مطمئناً تبعات این وجه از جنگ اسرائیل، تا سالیان سال، متوجه نسل‌های مختلفی خواهد بود.
در کنار این، مهم است توجه داشته باشیم که وقتی کودکان برای مدتی طولانی از تحصیل دور می‌مانند، نه‌تنها روند یادگیریشان متوقف می‌شود، بلکه تأثیراتِ مخرب بسیاری برای آنان رقم خواهد خورد. ما از مطالعات و تجربۀ بحران‌های پیشین می‌دانیم که هرچه کودکان زمان بیشتری بیرون از مدرسه و دور از تحصیل بمانند، احتمال اینکه دیگر به مدرسه بازنگردند بیشتر خواهد بود. وقفه‌هایی که می‌توانند منجر به ترک تحصیل شوند و به‌کلی آیندۀ کودکان را با تهدیدهای جدی‌ای مواجهه سازند. در کنار اینکه چشم‌انداز بلندمدت زندگی آنها، از جمله درآمد، وضعیت سلامتِ روانی و جسمی‌شان تهدید خواهد شد و ممکن است آنها را بیش از پیش در دام و معرضِ خشونت و سوءاستفاده قرار دهد. کودکان راهی برای گریز از واقعیت جنگ ندارند، بازیگرانی که تنها در تلفات و آسیب‌های ماندگار جنگ سهیم خواهند بود. علاوه‌براین، فرصتی نیز برای یادگیری، آموزش و حتی بازی برای آنان مهیا نیست. کودکانی که گاه در زمانۀ جنگ، از نعمت داشتن خانواده نیز محروم می‌گردند. کودکانی در تمنای یک زندگیِ معمولی؛
ماهر، پدری در غزه، می‌گوید: «چند روز پیش، یکی از فرزندانم به من گفت: «دلم می‌خواهد غذای سالم بخورم. واقعاً دلم می‌خواهد به مدرسه بروم و زندگی قبلی و عادی‌ام را داشته باشم. دلم می‌خواهد دوباره سرگرم بازی شوم.»[۵]
البته که واضح و مبرهن است که اجرای مدل آموزش آنلاین نیز در غزه به دلیل قطعی مکرر ارتباطات، نبود دسترسی پایدار به برق و اینترنت، و شرایط سخت زندگی برای آوارگان، تقریباً غیرممکن است.
یکی از معلمان علوم در غزه، به نام عامر که سه تن از دانش‌آموزانش را در جنگ از دست داده در جایی گفته بود:
«برای اجرای آموزش آنلاین، نه پناهگاه وجود دارد، نه اینترنت، و نه شرایط مناسب. دانش‌آموزان غزه به حمایت روان‌شناختی برای مقابله با آسیب‌های ناشی از جنگ نیازمند هستند.[۶]
علاوه بر موارد فوق، هدف قراردادن مدارس غزه توسط اسرائیل موجب تضعیف «پایه‌های رشد اجتماعی» شده است. نبود آموزش و زیرساخت‌های رشد اجتماعی، تهدیدی حقیقی علیه آیندۀ فلسطینیان خواهد بود. به همین‌خاطر، «طلال الحثال»، مدیر برنامه الفاخوره، در اظهاراتی بیان داشته است که:
حملات اسرائیل به مؤسسات آموزشی در غزه نه تنها فعالیت‌های آموزشی روزمره را مختل کرده، بلکه پایه‌های رشد و توسعه پایدار اجتماعی را تضعیف کرده است. هدف قرار دادن زیرساخت‌های آموزشی حیاتی، امید بسیاری از فلسطینیان در غزه را از بین می‌برد، جایی که آموزش ابزاری مهم و حیاتی برای بقا و برابری است و به نتایج بهتری برای آینده فلسطینیان کمک می‌کند.[۷]
در یکی از گزارش‌هایی که به این موضوع پرداخته است، این اقدامات اسرائیل را تحت‌عنوان حملۀ سیستماتیک به آموزش فلسطین صورت‌بندی می‌کند؛ جنایتی علیه نسل آیندۀ فلسطین. بدین معنا و اعتبار که «محروم‌کردن فلسطینیان از حق آموزش، یکی از ارکان پروژه استعمارگری اسرائیل در هشت دهۀ گذشته بوده است. در کنار این خشونت شدید، اسرائیل یک نوع خشونت خاص را علیه کودکان و جوانان فلسطینی اعمال کرده که تأثیرات نامتناسب و بلندمدتی دارد: «مدرسه‌کشی»[۸] یا «تخریب سیستماتیک تمام نظام آموزشی.»[۹]
در بررسی و مرور این تخریب‌ها، دائماً با مفاهیمِ جدید و عبارت‌های تازه‌ای مواجهه می‌شویم که در تلاش‌اند تا صورت‌بندی‌های دقیق‌تری از جنایت‌های اسرائیل انجام دهند. به‌طور نمونه، در ژانویه، یک گزارشگر ویژه سازمان ملل در واکنش به تخریب «دانشگاه اسراء» توسط اسرائیل در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که نابودی عمدی نظام آموزشی غزه باید به‌عنوان یک جرم جدید و مستقل تحت قوانین بین‌المللی تعریف شود. تعلیم‌کشی یا (educaricide)که فلسطینیان مدت‌هاست که نسبت به این مسئله هشدار داده‌اند.[۱۰]
بر اساس نظر کارشناسان سازمان ملل، میزان تخریب مدارس سؤالاتی را در مورد اینکه آیا این یک «تلاش عمدی برای نابودی جامع آموزشی فلسطینیان» بوده است، مطرح ساخته است. برخی از کارشناسان مستقل عبارت کشتار آموزشی را پیشنهاد داده‌اند، اصطلاحی که تخریب سیستماتیک آموزش را توصیف می‌کند و شامل اقداماتی مانند دستگیری، بازداشت یا کشتن معلمان، دانش‌آموزان و کارکنان، همچنین تخریب عمدی امکانات آموزشی می‌شود.[۱۱] بسیاری از جمله بیش از ۱,۶۰۰ دانشگاهی و کانال‌های خبری اعلام کرده‌اند که اسرائیل مراکز آموزشی را هدف قرار داده و مرتکب جنایت «مدرسه‌کشی» در غزه شده است. «شان کارول»، مدیرعامل سازمان کمک به پناهندگان خاور نزدیک آمریکا، عنوان کرد که اصطلاح «مدرسه‌کشی» دقیق است و توصیفی از هدف قرار دادن مدارس ارائه می‌دهد.[۱۲] [۱۳] طبق گزارش «دانشگاه کمبریج» و مراکز دیگر، این حملات باعث شده است که آموزش کودکان فلسطینی پنج سال به عقب بازگردد و خطر ایجاد «نسل گمشده»[۱۴] وجود دارد.[۱۵]
ادعای ارتش اسرائیل
اما در این بین، ارتش اسرائیل و رسانه‌های وابسته به آن، ادعا می‌کنند که این اهداف، اهداف نظامی هستند اما منتقدان، سربازان اسرائیلی را به هدف قراردادن عمدی غیرنظامیان و زیرساخت‌های غیرنظامی به عنوان انتقام حمله حماس در سال ۲۰۲۳ به اسرائیل متهم می‌کنند. به‌عنوان نمونه، در طول جنگ اسرائیل و حماس، نیروهای دفاعی اسرائیل اعلام کردند شواهدی دارند که نشان می‌دهد موشک‌های حماس در نزدیکی مدارس شلیک شده‌اند. اما نکته آن است که تیم‌های نجاتی که به جست‌وجوی آوار مدارس تخریب‌شده پرداخته‌اند، گزارش دادند که بیشتر کشته‌شدگان از میان زنان و کودکان بوده‌اند.
البته تعداد تلفات و مرگ‌ومیرهای هر کدام از مدارس نیز می‌تواند ابطال‌کنندۀ ادعای ارتش اسرائیل باشند. در طی جنگ اسرائیل و حماس از اکتبر ۲۰۲۳ تا سپتامبر ۲۰۲۴، چندین حملۀ هوایی توسط نیروهای دفاعی اسرائیل به مدارس پناهگاهی در نوار غزه انجام شد. از جمله حملات به مدرسۀ «اونروا المغازی» در ۱۷ اکتبر ۲۰۲۳ که شش نفر کشته و ده‌ها زخمی شدند، مدرسۀ «اسامه بن زید» در ۳ نوامبر با ۲۰ قربانی، مدرسۀ «الفاخوره» که در دو مرحلۀ در ۴ و ۱۸ نوامبر مجموعاً ۶۵ نفر را کشته، و مدرسۀ «البراق» در ۹ نوامبر با حداقل ۵۰ کشته. همچنین مدارس «الفلاح»، «ابو حسین»، «النازله»، «الساردی»، «حیفا»، «العوده»، «خدیجه»، «حمامه»، «الطبعین» و «الجونی» نیز مورد بمباران قرار گرفته‌اند که تعداد کشته‌ها به بیش از ۳۰۰ نفر و زخمی‌ها به ده‌ها نفر رسیده است. به‌عنوان نمونه، حمله به مدرسۀ الجونی که متعلق به آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد بود، بالاترین تلفات برای کارکنان سازمان ملل در یک حادثه واحد در طول جنگ اسرائیل و حماس را رقم زد و تعداد کارکنان کشته‌شدۀ آژانس را به ۲۲۰ نفر از آغاز جنگ رساند.[۱۶]
مرگ‌ومیر و آمار تلفات
از ۷ اکتبر تا زمان نگارش این متن، بیش از ۱۴٬۵۰۰ کودک از ۱٫۱ میلیون کودک ساکن غزه کشته شده‌اند – هزاران نفر دیگر مفقود هستند و احتمال می‌رود زیر آوار دفن شده باشند و متاسفانه مرگ آنها هنوز ثبت نشده است. «وزارت آموزش غزه گزارش داد که بین ۷ اکتبر تا ۲۶ دسامبر، ۴,۰۳۷ دانش‌آموز و ۲۰۹ کارکنان آموزشی کشته، ۷,۲۵۹ دانش‌آموز و ۶۱۹ معلم زخمی شده‌اند. تا مارس ۲۰۲۴، تعداد دانش‌آموزان کشته‌شده به ۵,۸۸۱ نفر رسید و ۶۰۰,۰۰۰ کودک از ادامه تحصیل محروم شدند.»[۱۷] بسیاری از مدارس باقی‌مانده به اردوگاه‌هایی برای آوارگان تبدیل شده‌اند و اکنون ۱.۹ میلیون فلسطینی مجبور به زندگی در این مدارس هستند.
در تحلیل مایکل اسپگات و دنیل سیلورمن از تکفیک آمار مرگ‌ومیر بر اساس سن و جنسیت اطلاعات قابل‌توجهی وجود دارد و می‌تواند تصویر دقیقی از منظر جمعیت‌شناختی از تلفات به ما ارائه دهند.[۱۸]
دانشگاه‌ها
تا ژانویۀ ۲۰۲۴، تمام ۱۹ دانشگاه غزه دچار آسیب‌های شدید شده بودند، به طوری که ۸۰ درصد از ساختمانهای دانشگاه‌ها تخریب شده، ۱۰۳ استاد کشته شده و ۹۰,۰۰۰ دانشجوی ثبت‌نام‌شده در آموزش عالی قادر به ادامه تحصیل نبودند.[۱۹] به‌عنوان نمونه، نام «سفیان طیّه»، دانشمند برجسته و رئیس دانشگاه اسلامی غزه در میان نام‌های کشته‌شدگان دیده می‌شود. او دوم دسامبر همراه با خانواده‌اش کشته شدند. یا در ۷ دسامبر، «رفعت العریر»، استاد ادبیات جهان و نویسندۀ کتاب غزه دوباره می‌نویسد، همراه با شش نفر از اعضای خانواده‌اش کشته شد. گزارش‌هایی حاکی از آن است که وی توسط نیروهای اسرائیلی تحت حمایت آمریکا به‌عنوان هدف اعلام شده بود. یا در ۲۰ فوریه ۲۰۲۴، «ناصر ابوالنور»، رئیس دانشکدۀ پرستاری دانشگاه اسلامی غزه، همراه با شش نفر از خانواده‌اش کشته شد.[۲۰]
نادیا سعدا، دانشجوی فلسطینی، «در پناهگاه، من دسترسی به برق یا اینترنت خود ندارم، بنابراین هر چند روز یکبار به اینجا (محوطه‌ای بیرون پناهگاه) می‌آیم تا سخنرانی‌ها را دانلود کنم و سپس به آنجا برمی‌گردم تا آنها را در طول روز تماشا کنم. وقتی سؤال دارم، با استادانم تماس می‌گیرم و آنها مستقیماً به من زنگ می‌زنند تا آنچه را که نمی‌فهمم را توضیح دهند… این‌گونه است که ما آینده را می‌سازیم. عزم خود را جزم کرده‌ام تا سال نهایی خود را با وجود تمام مشکلاتی که با آن روبرو هستیم به پایان برسانم. بیشتر وقت‌ها، سخنرانی‌های خود را تماشا می‌کنم در حالی که ارتش اسرائیل منطقه‌ای را که در آن پناه گرفته‌ام بمباران می‌کند. .معمولاً توقف نمی‌کنم مگر اینکه گلوله‌باران خیلی نزدیک باشد.[۲۱]
یا دانشجوی فلسطینی دیگری، به نام احمد صقاله؛
«چقدر طول خواهد کشید تا دانشگاه‌ها دوباره ساخته شوند؟ چند تن از استادان و کارکنان اداری آنها زنده خواهند بود؟
اما باید توجه داشت که رویای فارغ‌التحصیلی برای احمد و امثال او، به دغدغه‌ای ثانویه بدل شده است.
«اما حالا، تمرکز من تنها بر، در جای امن بودن و زنده ماندن متمرکز شده است.» [۲۲]
به هر حال، باید زنده ماند تا بتوان به سمت فضیلت‌هایی چون دانایی رهسپار شد.
ویرانی اقتصادی فلسطین
برنامۀ توسعۀ ملل متحد (UNDP) در گزارشی اعلام کرد که جنگ میان اسرائیل و حماس، اقتصاد فلسطین را ویران کرده و تقریباً تمام جمعیت غزه را به ورطۀ فقر کشانده است؛ به‌گونه‌ای که شاخص‌های کیفیت زندگی نظیر بهداشت و آموزش تا ۷۰ سال به عقب رانده شده‌اند. در حالی که UNDP یافته‌های مطالعۀ جدیدی دربارۀ تأثیرات اجتماعی و اقتصادی این جنگ را منتشر می‌کرد، «چیتوسه نوگوچی» از این نهاد گفت که اقتصاد سرزمین‌های فلسطینی – یعنی نوار غزه و کرانۀ باختری که تحت اشغال اسرائیل است – اکنون ۳۵ درصد کوچک‌تر از زمان آغاز تهاجم اسرائیل به غزه در یک سال پیش است. به گفتۀ او، بر اساس برخی معیارها، هم‌اکنون سطح فقر در غزه به حدود ۱۰۰ درصد نزدیک شده و نرخ بیکاری نیز به ۸۰ درصد رسیده است. دولت فلسطین در حال تجربۀ عقب‌گردی بی‌سابقه است. برای غزه، این یعنی بازگشتِ توسعه به حدود ۷۰ سال پیش، یعنی تا سال ۱۹۵۵.» به گفتۀ او، حتی در بهترین شرایط – اگر کمک‌های بین‌المللی در سطح کنونی باقی بماند و بدون مانع به غزه و کرانۀ باختری منتقل شود – باز هم دست‌کم یک دهه زمان لازم است تا تولید اقتصادی به سطح پیش از جنگ برسد. برآورد می‌شود که هزینه‌های بازسازی زیرساخت‌های آسیب‌دیده به حدود ۱۸.۵ میلیارد دلار برسد؛ رقمی که تقریباً با کل تولید اقتصادی سالانۀ سرزمین‌های فلسطینی در سال ۲۰۲۲ برابر است.[۲۳]
علیه آرشیو و مکان‌های فرهنگی
در یک نگاه کلان، تقریباً ۲۰۰ مکان با اهمیت تاریخی در حملات هوایی اسرائیل به نوار غزه در ۱۰۰ روز تخریب شده یا آسیب دیدهاند. یک بندر باستانی مربوط به ۸۰۰ سال قبل از میلاد، مسجدی که خانه‌ای برای نسخه‌های خطی نادر بوده و یکی از قدیمی‌ترین صومعه‌های مسیحی جهان تنها چند مورد از دست‌کم ۱۹۵ مکان میراثی هستند که از زمان آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه در ۷ اکتبر تخریب یا آسیب دیدهاند. از چهار موزۀ غزه دو تای آنها تخریب شده‌اند. بر پایۀ گزارشی از گروه «کتابداران و آرشیویست‌ها در کنار فلسطین»، دست‌کم ۲۲ آرشیو، موزه و کتابخانه در غزه بین اکتبر ۲۰۲۳ تا ژانویۀ ۲۰۲۴ توسط نیروهای مسلح اسرائیل تخریب، آسیب‌دیده یا غارت شده‌اند.[۲۴]
یک گروه حقوق بشری گزارش داد که «مسجد جامع العمری»، قدیمی‌ترین مسجد غزه، که به‌خاطر مناره آن با قدمت ۱۴۰۰ سال مشهور است، آسیب دیده است. همچنین سه کلیسای تاریخی، از جمله «کلیسای سنت پورفیریوس»، که در حدود سال ۴۰۷ میلادی ساخته شده، مورد آسیب قرار گرفته‌اند.
بیش از ۲۰۰ مورد از ۳۲۵ سایت فرهنگی در غزه تخریب یا به‌شدت آسیب دیدهاند، از جمله موزه‌ها، کتابخانه‌ها، سایت‌های باستان‌شناسی و انتشارات. این اقدامات بخشی از تلاش‌های سیستماتیک برای پاک‌کردن تاریخ، فرهنگ، و هویت فلسطینیان است. پاک‌سازی میراث فرهنگی یک ملت یکی از جنایات جنگی است که آفریقای جنوبی در دادگاهی که در دیوان بین‌المللی دادگستری برگزار شد، علیه اسرائیل مطرح کرده است. در آنجا ذکر شد که: «اسرائیل مراکز بسیاری از دانش و فرهنگ فلسطینیان را آسیب زده و تخریب کرده است»، از جمله کتابخانه‌ها، مکان‌های مذهبی و مکان‌های تاریخی باستانی. غزه، یکی از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی جهان، از دست‌کم قرن پانزدهم قبل از میلاد، طبق گفته تاریخ‌دانان، خانه‌ای برای گروه‌های درهم‌آمیخته‌ای از مردم بوده است.[۲۵]
روایت یک شهروند فلسطینی: «اسرائیل طی ۷۵ سال نه‌تنها تلاش کرده ما را از بین ببرد، بلکه تاریخ ما را نابود کند، آن را تحریف کرده و به روایت خود تغییر دهد، و میراث ما را سرقت کرده یا به آتش بکشد. به همین دلیل است که بیش از ۵۰۰ روستای فلسطینی را نابود کردند، قدیمی‌ترین کلیسای غزه را بمباران کردند و آرشیو مرکزی شهرداری آن را نابود کردند.»[۲۶]
«تلاش اشغالگران برای تخریب هر چیز زیبا، زدودنِ حافظۀ فلسطینی و تحمیل سیاست محو مردم، شهرهای فلسطینی را غیرقابل سکونت کرده است.» جنگی علیه حافظه! علیه خاطره و علیه هر آن نشانه‌ای که یادآور رنگ‌وبوی فلسطین باشد. هجوم به حافظۀ جمعی و از بین‌بردن یک‌به‌یکِ آثار به‌جای‌مانده از طی گذر سالیان و قرون متمادی.
حتی کتابخانه‌ها نیز در امان نیستند
وب‌سایت Literary Hub بمباران کتابخانۀ عمومی و اصلی غزه را با حمله سال ۱۹۹۲ به «کتابخانۀ سارایوو» مقایسه کرد، جایی که نیروهای صرب بوسنی، از تپه‌های بالای شهر، کتابخانۀ ملی و دانشگاهی بوسنی و هرزگوین را کاملاً تخریب کردند. برخی برای وصف این ماجرا، عبارت نسل‌کشیِ فرهنگی به‌کار برده‌اند که نشان‌دهندۀ تخریب عمدی فرهنگ فلسطینی است. وجوهِ متنوع و متعدد این تخریب را می‌توان به خوبی ترسیم کرد.[۲۷]
با در نظر گرفتن این پیشینه، نابودی تمامی دانشگاه‌ها و بسیاری از کتابخانه‌های نوار غزه از اکتبر گذشته به این سو ـ با وجود اینکه در ابعادی بی‌سابقه رخ داده ـ به هیچ‌وجه نباید رویدادی استثنایی تلقی شود. بلکه نشان‌دهندۀ تداوم سیاست استعماری اسرائیل برای ریشه‌کن‌کردن هرگونه تولید دانش فلسطینی است؛ هدفی که نه‌تنها حذف گذشته و حال، بلکه سدِ راهِ تمامی امکانات مسیر آیندۀ فلسطینیان است.
چنین نابودی میراث، اسناد، هنر، ادبیات، شعر، کتاب‌های نایاب، خاطرات و آرشیوهای فلسطینی ـ آنچه که «کارما نابلوسی»، پژوهشگر فلسطینی، در سال ۲۰۰۹ از آن به‌عنوان «تعلیم‌کُشی (scholasticide) یاد کرد ـ نه‌تنها زیانی جبران‌ناپذیر است بلکه پرسشی بنیادین را نیز مطرح می‌کند: چرا نهادی که مدعی «متمدن و مدرن»[۲۸] بودن است و خود را در برابر «بومیان وحشی و عقب‌مانده» می‌نشاند، دست به چنین جنایات وحشیانه و دهشت‌باری می‌زند؟ چه چیزی در تولید دانش فلسطینی وجود دارد که چنین تهدیدآمیز است؟
پاسخ آن است که نابودی دانش فلسطینی بخشی اساسی از صهیونیسم است. از ابتدا، صهیونیسم روایت ساختگی‌ای را رواج داد مبنی بر اینکه فلسطین سرزمینی خالی از فرهنگ، میراث و تاریخ است. فلسطینی‌ها بدخواهانه به‌عنوان مردمی بی‌فرهنگ، وحشی و عقب‌مانده تصویر شدند. این نگاه نژادپرستانه، شرق‌شناسانه و تحریف‌شده، زمینه را برای روایتی فراهم کرد که به‌دنبال نهادینه‌کردن حذف وجود فلسطینی بود. استعمار شهرک‌نشین (Settler Colonialism) بر جایگزینی یک ملت با ملتی دیگر استوار است و این روند، پاک‌سازی قومی را هم در بُعد بدنی و هم معرفتی می‌طلبد. چنین فرایندی نه‌تنها با هدف کشتار و ازبین‌بردن جسم فلسطینی در سراسر فلسطین تاریخی و فراتر از آن صورت می‌گیرد، بلکه در عین حال، زیرساخت‌های فیزیکی آن را هم نشانه می‌رود: باستان‌شناسی، اشیا، موزه‌ها، کتابخانه‌ها و آرشیوها. به گفتهۀ پژوهشگر «کوین چمبرلین»، «نابودی میراث فرهنگی یک ملت، در عمل نابودی حافظه، وجدان جمعی و هویت آن ملت است. به‌عبارت دیگر، این پاک‌سازی قومی به شکلی دیگر است.» از طریق هدف‌قراردادن نهادهای فرهنگی و آموزشی فلسطین، استعمار صهیونیستی می‌کوشد گذشته، حال و آیندۀ فلسطینی را از صفحۀ هستی پاک کند تا موجودیت خود را بر ویرانه‌ها و تاریخ مردم بومی مستحکم کند.[۲۹]
پانویس و ارجاع
[۱] میردامادی، ی. (۱۴۰۳، ۲۷ آبان). بی‌عدالتی معرفتی. *هم‌میهن.* بازیابی‌شده از [https://hammihanonline.ir/بخش-فرهنگ-۲۷/۲۵۹۸۶-بی-عدالتی-معرفتی]
[۲] https://www.amnesty.org/en/latest/news/2024/12/amnesty-international-concludes-israel-is-committing-genocide-against-palestinians-in-gaza/?utm_source=TWITTER-IS&utm_medium=social&utm_content=15452578719&utm_campaign=Gaza+Genocide+2024&utm_term=-No
[۳] Education under attack in Gaza, with nearly 90% of school buildings damaged or destroyed | Save the Children International
[۴] The Six Grave Violations – Office of the Special Representative of the Secretary-General for Children and Armed Conflict
[۵] Education under attack in Gaza, with nearly 90% of school buildings damaged or destroyed | Save the Children International
[۶] How Israel has destroyed Gaza’s schools and universities | Israel-Palestine conflict News | Al Jazeera
[۷] Israel’s targeting of Gaza schools ‘eroding foundation for societal growth’ | Israel-Palestine conflict News | Al Jazeera
[۹] Israel Has Ruined 76 Percent of Gaza’s Schools in Systematic Attack on Education | Truthout
[۱۰] Israel Has Ruined 76 Percent of Gaza’s Schools in Systematic Attack on Education | Truthout
[۱۱] War on Gaza: Students fight to keep learning amid Israeli ‘scholasticide’ | Middle East Eye
[۱۲] Over 1,600 Academics Sign Letter Condemning Israel’s Scholasticide in Gaza | Truthout
[۱۳] Israel has destroyed or damaged 80% of schools in Gaza. This is scholasticide | Chandni Desai | The Guardian
[۱۴] Lost Generation | Israel’s Bloody Record of Bombing Schools in Gaza
[۱۵] (۳۵) Updates Israel’s war on Gaza updates: US vetoes Palestine bid for UN membership
[۱۶] https://edition.cnn.com/2024/09/11/world/israeli-airstrike-un-nuseirat-intl-latam/index.html
[۱۷] (۶۷) Updates Israel-Hamas war updates: Israel, Turkey in war of words
[۱۸] https://everycasualty.org/who-has-been-killed-in-gaza-two-experts-examine-the-data/
[۱۹] https://www.ohchr.org/en/press-releases/2024/04/un-experts-deeply-concerned-over-scholasticide-gaza?utm_source=chatgpt.com
[۲۰] https://truthout.org/articles/israel-has-ruined-76-percent-of-gazas-schools-in-systematic-attack-on-education
[۲۱] War on Gaza: Students fight to keep learning amid Israeli ‘scholasticide’ | Middle East Eye
[۲۲] همان
[۲۳] https://www.reuters.com/world/middle-east/war-knocked-human-development-gaza-back-1955-undp-says-2024-10-22
[۲۴] https://www.aljazeera.com/news/2024/1/14/a-cultural-genocide-which-of-gazas-heritage-sites-have-been-destroyed
[۲۵] همان
[۲۶] https://www.middleeasteye.net/news/israel-palestine-war-israeli-forces-destroy-central-archive-gaza-city?utm_source=chatgpt.com
[۲۷] https://www.middleeasteye.net/news/israel-palestine-war-gaza-public-library-destroyed-bombing?utm_source=chatgpt.com
[۲۸] اسرائیل همواره خود را متمدن و برتر از دیگری خود می‌پنداشته است. به نقل از کتاب جنگ صدسالۀ راشد الخلیلی، «به‌نوشتۀ هرتسل، دولت یهودی تشکیل‌دهندۀ بخشی از دیوار دفاعی اروپا در آسیا خواهد بود، یک پاسگاه مرزی تمدن[!] در برابر بربریت[!]» – خالدی، ر. (۱۴۰۲). *جنگ صدساله* (ا. بحرانی، مترجم). تهران: نشر نوگام. (ص. ۳۳)
