بهمن اجدری

بهمن اجدری

دانش‌آموختۀ مدیریت، دانشجوی جامعه‌شناسی و تحلیلگرِ داده

چرا نمی‌توانیم جمع شویم؟

برای بررسی اتفاقاتی که در یک جامعه،‌ به معنای عام کلمه، رخ می‌دهد می‌توان یک مثلث را تصور کرد که در سر هر یک از اضلاع آن دولت، بازار و اجتماع قرار دارد. سرمایه اجتماعی ناظر بر ضلع سوم یعنی اجتماع است. کتاب «چه شد؟ داستان افول اجتماع در ایران» به بررسی تحولات همین ضلع سوم می‌پردازد. این کتاب در واقع بازتاب صداهایی است که درباره وضعیت اعتماد عمومی، بنیان‌های اخلاقی و پیوندهای اجتماعی در جامعه به گوش می‌رسد. مهم‌ترین ویژگی‌ کتاب چه شد؟ که آن را با بسیاری از کتاب‌های علوم اجتماعی در ایران متمایز می‌کند، تلاش برای ارائه یک روایت اجتماعی فراگیر با ارجاعات گسترده به داده‌های کمّی و کیفی است.

تعطیلات تابستانی؛ مُسَکّنی برای صنعت برق

اگرچه گرمای هوا و نگرانی درباره سلامت مردم به عنوان علت اصلی تعطیلی اعلام شد، اما برخی از کارشناسان علت اصلی تعطیلی کشور را عدم توانایی تولید کافی برای پاسخ به نیاز مصرف دانسته‌اند. در روزهای گذشته این تصور در سطح گسترده‌ای در میان مردم مطرح شد، تا آنجا که مسئولان مربوطه با حضور در رسانه‌ها مجبور شدند به آن پاسخ دهند.
در این مقاله سعی شده تا با بررسی داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی و گزارش‌های وضعیت شبکه برق ایران به پرسش‌های زیر پاسخ داده شود: آیا متوسط دمای ایران در مرداد ۱۴۰۲ از سال‌های گذشته بیشتر بوده است؟ چه رابطه‌ای بین مصرف برق و تغییرات دما وجود دارد؟ آیا تعطیلی عمومی می‌تواند در کاهش مصرف برق موثر باشد؟

نگاهی به آمار کشته‌های تصادف در ایران

در مهر ۱۴۰۰ تحلیلی در مجله دقیقه درباره آمار کشته‌های حوادث رانندگی در ایران منتشر شد. در این تحلیل استان‌های پرحادثه‌ شناسایی شدند و داده‌های آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نکته مهمی که در این گزارش به آن اشاره شد «هشدار زیر سایه کرونا» بود. در این مطالعه با اشاره به توقف روند نزولی آمار سوانح جاده‌ای قبل از شیوع کرونا پیش‌بینی شد که با عادی شدن وضعیت همه‌گیری، آمار کشته‌های تصادف حتی از مقداری قبل از کرونا نیز بیشتر شود.

تحلیل داده‌های پزشکی قانونی در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نشان داد که آمار کشته‌های تصادف در ایران در سال ۱۴۰۱ به بیش از ۱۹ هزار نفر رسیده و این پیش‌بینی درست بوده است. ویرایش دوم این مقاله به همین مناسبت با داده‌های جدید به روز شده تهیه شده است.

بدترین عملکرد ارزی

«بهتر از ما برای اداره اموری ارزی کشور پیدا نمی‌کنید»، این جمله‌ را معاون اول و رئیس تیم اقتصادی دولت سیزدهم در جلسه‌ای کوتاه درباره تلاطم‌‌های ارزی به نمایندگان مجلس گفت. آیا واقعا دولت سیزدهم بهترین عملکرد را در مدیریت قیمت ارز داشته است؟

بررسی تغییرات روزانه قیمت ارز در نوزده ماه نخست دولت‌ها نشان می‌دهد که تیم اقتصادی دولت سیزدهم نه تنها بهتر از دیگران عمل نکرده بلکه بدترین عملکرد را در میان تمامی دولت‌های بعد از انقلاب دارد.

حیات انجمنی و انقلاب خاموش

مقاله «افول اجتماع در ایران: روایتی گاهشمارانه (کرونولوژیک)» به قلم عبدالمحمد کاظمی‌پور و محسن گودرزی در بهار ۱۴۰۱ در شماره ۸۴ فصلنامه علمی پژوهشی ‍رفاه اجتماعی منتشر شده است.
مقاله با مرور روایت‌هایی تامل برانگیز از مشاهدات یک دیپلمات فرانسوی در آمریکا به نام الکسی دو توکویل و کتاب بولینگ تک‌‍نفره اثر رابرت پاتنام استاد علوم سیاسی دانشگاه هاروارد درباره «حیات انجمنی» به عنوان سنگ‌بنای قدرت گرفتن دموکراسی در آمریکا و چهارچوبی برای فهم تحولات مرتبط با آن آغاز می‌‍شود و بعد سراغ بررسی آن در ایران می‌رود.
مقاله افول اجتماع در ایران از آن جهت حائز اهمیت است که سعی می‌کند تحولات زیربنایی زیست اجتماعی در ایران را با گردآوری داده و استناد به طیف گسترده‌ای از شواهد روایت کند.
ادعای کلی مقاله این است که ایرانیان تحولی بزرگ را در زندگی اجتماعی خود در دهه‌های گذشته تجربه کرده‌اند و پیوندهای اجتماعی که مانند ملات عمل می‌کنند و سنگ‌ها و آجرهای جامعه را به یکدیگر متصل نگه می‌دارند در دهه‌های اخیر به شدت تضعیف شده‌اند. به همین سبب، نویسندگان از این تحول بزرگ با عنوان انقلاب خاموش نام برده‌اند. تلاش اصلی نویسندگان مقاله افول اجتماع در ایران این است تا با بررسی داده‌ها زمان شروع این تحول بزرگ را در تاریخ تحولات اجتماعی ایران پیدا کنند.
این نوشتار به مرور و بررسی مقاله افول اجتماع در ایران اختصاص دارد.

بازدارندگی؛ یا نابازدارندگی؟

زمانی تصور می‌شد گسترش تسلیحات هسته‌ای ضامن پایداری و صلح در جهان می‌شود. اما امروز نگرانی‌ها درباره شکسته شدن تابوی هسته‌ای پس از ۷۷ سال دوباره جان گرفته است. جنگ روسیه و اوکراین با مراجعه به کلیدواژه‌های هسته‌ای آغاز شد و با تکرار آن‌ها ادامه یافت و در صورت عدم تحقق اهداف عملیات ویژه روسیه در اوکراین، ممکن است به استفاده از سلاح هسته‌ای نیز به عنوان گزینه‌ای برای تعیین سرنوشت جنگ فکر شود.
آیا امکان استفاده از سلاح هسته‌ای در درگیری‌های کنونی وجود دارد؟ اگر استفاده از بمب هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد چه می‌شود؟
در این مقاله، علاوه بر پرداختن به این پرسش‌ها، مستندی ۷ دقیقه‌ای به نام «شبیه‌سازی انفجار هسته‌ای در یک شهر امروزی» اثر نیل هالوران در ارتباط با هم همین موضوع معرفی خواهد شد. هالوران روایتش را بیش از هر چیز با گردآوری داده‌ها و ارائه آمار پیش می‌برد و از این حیث سبکی منحصر به فرد دارد. در ضمن خواندن این نوشتار می‌توانید مستند یادشده را با زیرنویس فارسی دقیقه تماشا کنید.

جمعیت‌شناسِ جنجالی و واقعیتِ گریزناپذیر

در سال‌های اخیر چندین بار مسأله جمعیت مورد توجه گسترده در کشور قرار گرفته است. اما تقریباً در تمامی این موارد نقش محدودکننده منابع غایب بوده است. توماس رابرت مالتوس کسی است که برای نخستین بار رابطه بین رشد جمعیت و منابع را صورت‌بندی کرد و نکته‌ای درباره آن گفت که پس از بیش از دو قرن هنوز به آن توجه می‌شود.
‏آنچه مالتوس درباره رابطۀ جمعیت و محدودیت منابع گفت، پس از بیش از دویست سال، امروز همچنان مورد توجه است. به همین دلیل مالتوس را پیامبر بی‌موقع نیز خوانده‌اند.

چرا گرانی‌های اخیر‌ بی‌سابقه است؟

تورم تمام ابعاد زندگی شهروندان یک جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.شدت و تکرار تورم در سال‌های اخیر باعث شده شهروندان قدرت خریدی به مراتب کمتر از سال‌های گذشته داشته باشند. گزارش پیش‌رو با استفاده از داده‌های بانک مرکزی و مرکز آمار ایران به بررسی روند موجود در تغییرات میزان گرانی سال‌های اخیر پرداخته است. بررسی شاخص تورم کل و مطالعه رفتار تورم در دسته‌های کالایی مختلف از جمله قسمت‌های این یادداشت است.

افغانستان میان دو طالبان

این گزارش با گردآوری مجموعۀ متنوعی از اطلاعات و بررسی آن‌ها در چهار بخش به پرسش‌های مرتبط با امروز افغانستان پاسخ دهد: مرور وقایع تاریخی افغانستان برای پی بردن به برخی ویژگی‌های تکرارشونده و پایدار آن؛ بررسی شاخص‌های کلان توسعه و نوسازی؛ روایت حضوری نظامی آمریکا در خاک افغانستان و تحلیل داده‌های دو دهه جنگ؛ نتیجه‌گیری و ترسیم چشم‌انداز پیشِ رو.

معمای افزایش مصرف برق در ایران

پس از چند روز قطع پی‌در‌پیِ برق، هنوز توضیح روشنی دربارۀ خاموشی‌ها در ایران وجود ندارد. برخی فرسودگی و عدم نوسازی و توسعه شبکه برق را علت این اتفاق می‌دانند، برخی معطل ماندن تعمیر و نگهداریِ نیروگاه‌ها در اثر تحریم‌ها و عدم تکافوی تولید را مهم‌ترین علت معرفی می‌کنند، برخی خشکسالی و کمکاری نیروگاه‌های برق‌آبی را مهم می‌دانند و برخی تصدی بخش خصوصی در نیروگاه‌ها را ریشۀ این اتفاق بر می‌شمرند. اما به نظر می‌رسد علت اصلی این اتفاق را نه تنها در مسائل تولید، که باید در علل افزایش مصرف نیز جستجو کرد.

بررسی و نقد

چرا نمی‌توانیم جمع شویم؟

برای بررسی اتفاقاتی که در یک جامعه،‌ به معنای عام کلمه، رخ می‌دهد می‌توان یک مثلث را تصور کرد که در سر هر یک از اضلاع آن دولت، بازار و اجتماع قرار دارد. سرمایه اجتماعی ناظر بر ضلع سوم یعنی اجتماع است. کتاب «چه شد؟ داستان افول اجتماع در ایران» به بررسی تحولات همین ضلع سوم می‌پردازد. این کتاب در واقع بازتاب صداهایی است که درباره وضعیت اعتماد عمومی، بنیان‌های اخلاقی و پیوندهای اجتماعی در جامعه به گوش می‌رسد. مهم‌ترین ویژگی‌ کتاب چه شد؟ که آن را با بسیاری از کتاب‌های علوم اجتماعی در ایران متمایز می‌کند، تلاش برای ارائه یک روایت اجتماعی فراگیر با ارجاعات گسترده به داده‌های کمّی و کیفی است.

برق

تعطیلات تابستانی؛ مُسَکّنی برای صنعت برق

اگرچه گرمای هوا و نگرانی درباره سلامت مردم به عنوان علت اصلی تعطیلی اعلام شد، اما برخی از کارشناسان علت اصلی تعطیلی کشور را عدم توانایی تولید کافی برای پاسخ به نیاز مصرف دانسته‌اند. در روزهای گذشته این تصور در سطح گسترده‌ای در میان مردم مطرح شد، تا آنجا که مسئولان مربوطه با حضور در رسانه‌ها مجبور شدند به آن پاسخ دهند.
در این مقاله سعی شده تا با بررسی داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی و گزارش‌های وضعیت شبکه برق ایران به پرسش‌های زیر پاسخ داده شود: آیا متوسط دمای ایران در مرداد ۱۴۰۲ از سال‌های گذشته بیشتر بوده است؟ چه رابطه‌ای بین مصرف برق و تغییرات دما وجود دارد؟ آیا تعطیلی عمومی می‌تواند در کاهش مصرف برق موثر باشد؟

جامعه

نگاهی به آمار کشته‌های تصادف در ایران

در مهر ۱۴۰۰ تحلیلی در مجله دقیقه درباره آمار کشته‌های حوادث رانندگی در ایران منتشر شد. در این تحلیل استان‌های پرحادثه‌ شناسایی شدند و داده‌های آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نکته مهمی که در این گزارش به آن اشاره شد «هشدار زیر سایه کرونا» بود. در این مطالعه با اشاره به توقف روند نزولی آمار سوانح جاده‌ای قبل از شیوع کرونا پیش‌بینی شد که با عادی شدن وضعیت همه‌گیری، آمار کشته‌های تصادف حتی از مقداری قبل از کرونا نیز بیشتر شود.

تحلیل داده‌های پزشکی قانونی در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نشان داد که آمار کشته‌های تصادف در ایران در سال ۱۴۰۱ به بیش از ۱۹ هزار نفر رسیده و این پیش‌بینی درست بوده است. ویرایش دوم این مقاله به همین مناسبت با داده‌های جدید به روز شده تهیه شده است.

اقتصاد

بدترین عملکرد ارزی

«بهتر از ما برای اداره اموری ارزی کشور پیدا نمی‌کنید»، این جمله‌ را معاون اول و رئیس تیم اقتصادی دولت سیزدهم در جلسه‌ای کوتاه درباره تلاطم‌‌های ارزی به نمایندگان مجلس گفت. آیا واقعا دولت سیزدهم بهترین عملکرد را در مدیریت قیمت ارز داشته است؟

بررسی تغییرات روزانه قیمت ارز در نوزده ماه نخست دولت‌ها نشان می‌دهد که تیم اقتصادی دولت سیزدهم نه تنها بهتر از دیگران عمل نکرده بلکه بدترین عملکرد را در میان تمامی دولت‌های بعد از انقلاب دارد.

جامعه

حیات انجمنی و انقلاب خاموش

مقاله «افول اجتماع در ایران: روایتی گاهشمارانه (کرونولوژیک)» به قلم عبدالمحمد کاظمی‌پور و محسن گودرزی در بهار ۱۴۰۱ در شماره ۸۴ فصلنامه علمی پژوهشی ‍رفاه اجتماعی منتشر شده است.
مقاله با مرور روایت‌هایی تامل برانگیز از مشاهدات یک دیپلمات فرانسوی در آمریکا به نام الکسی دو توکویل و کتاب بولینگ تک‌‍نفره اثر رابرت پاتنام استاد علوم سیاسی دانشگاه هاروارد درباره «حیات انجمنی» به عنوان سنگ‌بنای قدرت گرفتن دموکراسی در آمریکا و چهارچوبی برای فهم تحولات مرتبط با آن آغاز می‌‍شود و بعد سراغ بررسی آن در ایران می‌رود.
مقاله افول اجتماع در ایران از آن جهت حائز اهمیت است که سعی می‌کند تحولات زیربنایی زیست اجتماعی در ایران را با گردآوری داده و استناد به طیف گسترده‌ای از شواهد روایت کند.
ادعای کلی مقاله این است که ایرانیان تحولی بزرگ را در زندگی اجتماعی خود در دهه‌های گذشته تجربه کرده‌اند و پیوندهای اجتماعی که مانند ملات عمل می‌کنند و سنگ‌ها و آجرهای جامعه را به یکدیگر متصل نگه می‌دارند در دهه‌های اخیر به شدت تضعیف شده‌اند. به همین سبب، نویسندگان از این تحول بزرگ با عنوان انقلاب خاموش نام برده‌اند. تلاش اصلی نویسندگان مقاله افول اجتماع در ایران این است تا با بررسی داده‌ها زمان شروع این تحول بزرگ را در تاریخ تحولات اجتماعی ایران پیدا کنند.
این نوشتار به مرور و بررسی مقاله افول اجتماع در ایران اختصاص دارد.

جنگ

بازدارندگی؛ یا نابازدارندگی؟

زمانی تصور می‌شد گسترش تسلیحات هسته‌ای ضامن پایداری و صلح در جهان می‌شود. اما امروز نگرانی‌ها درباره شکسته شدن تابوی هسته‌ای پس از ۷۷ سال دوباره جان گرفته است. جنگ روسیه و اوکراین با مراجعه به کلیدواژه‌های هسته‌ای آغاز شد و با تکرار آن‌ها ادامه یافت و در صورت عدم تحقق اهداف عملیات ویژه روسیه در اوکراین، ممکن است به استفاده از سلاح هسته‌ای نیز به عنوان گزینه‌ای برای تعیین سرنوشت جنگ فکر شود.
آیا امکان استفاده از سلاح هسته‌ای در درگیری‌های کنونی وجود دارد؟ اگر استفاده از بمب هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد چه می‌شود؟
در این مقاله، علاوه بر پرداختن به این پرسش‌ها، مستندی ۷ دقیقه‌ای به نام «شبیه‌سازی انفجار هسته‌ای در یک شهر امروزی» اثر نیل هالوران در ارتباط با هم همین موضوع معرفی خواهد شد. هالوران روایتش را بیش از هر چیز با گردآوری داده‌ها و ارائه آمار پیش می‌برد و از این حیث سبکی منحصر به فرد دارد. در ضمن خواندن این نوشتار می‌توانید مستند یادشده را با زیرنویس فارسی دقیقه تماشا کنید.

تاریخ

جمعیت‌شناسِ جنجالی و واقعیتِ گریزناپذیر

در سال‌های اخیر چندین بار مسأله جمعیت مورد توجه گسترده در کشور قرار گرفته است. اما تقریباً در تمامی این موارد نقش محدودکننده منابع غایب بوده است. توماس رابرت مالتوس کسی است که برای نخستین بار رابطه بین رشد جمعیت و منابع را صورت‌بندی کرد و نکته‌ای درباره آن گفت که پس از بیش از دو قرن هنوز به آن توجه می‌شود.
‏آنچه مالتوس درباره رابطۀ جمعیت و محدودیت منابع گفت، پس از بیش از دویست سال، امروز همچنان مورد توجه است. به همین دلیل مالتوس را پیامبر بی‌موقع نیز خوانده‌اند.

اقتصاد

چرا گرانی‌های اخیر‌ بی‌سابقه است؟

تورم تمام ابعاد زندگی شهروندان یک جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.شدت و تکرار تورم در سال‌های اخیر باعث شده شهروندان قدرت خریدی به مراتب کمتر از سال‌های گذشته داشته باشند. گزارش پیش‌رو با استفاده از داده‌های بانک مرکزی و مرکز آمار ایران به بررسی روند موجود در تغییرات میزان گرانی سال‌های اخیر پرداخته است. بررسی شاخص تورم کل و مطالعه رفتار تورم در دسته‌های کالایی مختلف از جمله قسمت‌های این یادداشت است.

تاریخ

افغانستان میان دو طالبان

این گزارش با گردآوری مجموعۀ متنوعی از اطلاعات و بررسی آن‌ها در چهار بخش به پرسش‌های مرتبط با امروز افغانستان پاسخ دهد: مرور وقایع تاریخی افغانستان برای پی بردن به برخی ویژگی‌های تکرارشونده و پایدار آن؛ بررسی شاخص‌های کلان توسعه و نوسازی؛ روایت حضوری نظامی آمریکا در خاک افغانستان و تحلیل داده‌های دو دهه جنگ؛ نتیجه‌گیری و ترسیم چشم‌انداز پیشِ رو.

برق

معمای افزایش مصرف برق در ایران

پس از چند روز قطع پی‌در‌پیِ برق، هنوز توضیح روشنی دربارۀ خاموشی‌ها در ایران وجود ندارد. برخی فرسودگی و عدم نوسازی و توسعه شبکه برق را علت این اتفاق می‌دانند، برخی معطل ماندن تعمیر و نگهداریِ نیروگاه‌ها در اثر تحریم‌ها و عدم تکافوی تولید را مهم‌ترین علت معرفی می‌کنند، برخی خشکسالی و کمکاری نیروگاه‌های برق‌آبی را مهم می‌دانند و برخی تصدی بخش خصوصی در نیروگاه‌ها را ریشۀ این اتفاق بر می‌شمرند. اما به نظر می‌رسد علت اصلی این اتفاق را نه تنها در مسائل تولید، که باید در علل افزایش مصرف نیز جستجو کرد.